رستگاران چه کسانی هستند؟

به گزارش خبرنگار معارف ایرنا، حضرت محمد(ص) در دهمین روز از ماه مبارک رمضان اینگونه دعا کردند: اَللّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُتَوَکلِینَ عَلَیک وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْفَائِزِینَ لَدَیک وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ إِلَیک بِإِحْسَانِک یا غَایةَ الطَّالِبِین؛ خدایا مرا در این ماه از توکل کنندگان، و از رستگاران نزد خود، و از مقرّبان درگاهت قرار بده، به احسانت ‌ای هدف جویندگان.

در دعای امروز علاوه بر مقام متوکلین و مقربین می توان به مقام فائزین و رستگاران نیز توجه کرد. فوز به معنی نجات و رستگاری است و راغب در مفردات نوشته است «فوز به معنای تحقق پیروزی و موفقیت در کار خیر توأم با سلامت و ایمنی از آفات است». برخی از ادیبان عرب کلمات فوز و فلاح را مترادف و به یک معنا می دانند.

تنها یک یا چند عمل صالح کافی است؟

فائز و پیروزمند واقعی بر اساس آیات قرآن کسی است که همزمان از دو ویژگی ایمان و عمل صالح برخوردار باشد. چون در آیه ۱۱ سوره بروج می خوانیم کسانی که ایمان آورده و عمل صالح انجام دهند به مقام رستگاری بزرگی می رسند. البته با توجه به اینکه صالحات جمع صالح است، برخی معتقدند تنها یک یا چند عمل صالح کافی نیست، بلکه باید برنامه در همه جا بر محور عمل صالح دور بزند. آیت الله ناصر مکارم شیرازی در تفسیر نمونه می نویسد «تعبیر به ذلک که در لغت عرب برای اشاره به دور است در اینگونه مقامات بیانگر اهمیت مقام است، یعنی پیروزی و نجات و افتخارات آنها به قدری است که از دسترس فکر ما بیرون است.»

در آیه بیستم سوره توبه نیز سخن از ایمان و هجرت و جهاد است که چنین کسانی در ردیف رستگاران قرار می گیرند. علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می نویسد: این که مطلب را به صورت جمع آورد، و فرمود «کسانی که» برای این است که اشاره کند به اینکه ملاک فضیلت، وصف مذکور است، نه شخص معینی. یعنی آیه دلالت دارد بر اینکه عمل بدون ایمان فضیلتی نداشته و برای صاحبش نزد خدا باعث درجه‌ ای نمی‌ شود؛ چنانکه در بالا گذشت رسیدن به فوز با ایمان و عمل صالح محقق می شود و گرنه ایمان بدون عمل یا عمل بدون ایمان فضیلتی ندارد.

در برخی روایات به نقل از رسول خدا نقل شده که حضرت علی (ع) و شیعیان آن امام، افراد رستگار در قیامت هستند. مثلا پیامبر اکرم (ص) فرمود «یا علی شیعتک هم الفائزون یوم القیامة؛ ای علی شیعیان تو رستگاران در روز قیامت هستند» (بحارالانوار، ج۶۸، ص۷) از امام باقر (ع) نیز نقل شده که فرمود «...إن شیعتنا هم الفائزون یوم القیامة؛ همانا شیعیان ما، رستگاران در روز قیامت هستند» بنابراین رستگاران در روز قیامت کسانی هستند که ایمان و عمل صالح را از مسیر ولایت اهل بیت (ع) به دست آورند.
خداوند در آیات متعددی ورود به بهشت و رسیدن به نعمت های بهشتی را فوز عظیم دانسته و از اهل بهشت با تعبیر فائزون یاد می کند. مثل آیه ۱۸۵ سوره آل عمران که می فرماید «آنها که از آتش دوزخ دور شده و به بهشت وارد شوند، نجات یافته و رستگار شده ‌اند» کلمه زحزح (دور شدن) در اصل به معنای این است که انسان خود را از تحت تاثیر جاذبه و کشش چیزی به تدریج خارج و دور سازد و «فاز» در اصل به معنای نجات از هلاکت و رسیدن به محبوب است. بنابر این کسانی که از تحت تاثیر جاذبه آتش دوزخ دور شوند و داخل بهشت شوند، نجات یافته و محبوب و مطلوب خود را پیدا کرده ‌اند.

پیروی از دستورهای الهی و پیامبر و رعایت کردن مرزهای الهی نیز یکی از راه های رستگاری است. در آیه ۷۱ سوره احزاب آمده است «هر کس از خدا و رسول او پیروی کند، به تحقیق به رستگاری بزرگی نایل آمده است» این آیه وعده ‌ای است به کسانی که همه اعمال صالح را به جا آورده و از همه گناهان دوری کنند. در واقع اطاعت از خدا و رسول، جمله جامعی است که همه احکام سابق از واجبات و محرمات را شامل می ‌شود.

از طرف دیگر خداوند وعده داده است که رستگاران را از عذاب دوزخ و آثار گناهان حفظ می ‌کند. مثلا در آیه نهم سوره غافر آمده است «هر کس را که در آن روز از بدی ها نگاه داری، مشمول رحمتت ساخته‌ ای و این است همان رستگاری بزرگ» این آیه در واقع درخواست و دعای فرشتگان برای مومنین است‌ و منظور از بدی ها، آثار گناهان است که همان کیفر آنهاست و اگر آثار گناهان را سیئات خوانده اند، به این دلیل است که کیفر بدی هم‌ بدی است.

برخی نیز با استناد به آیات قرآن، می گویند برترین و بالاترین رستگاری در روز قیامت، به دست آوردن رضای الهی است. مثلا در آیه ۱۱۹ سوره مائده ضمن این که سخن از بهشت به عنوان پاداش رستگاران به میان آمده است، گفته شده که هم خداوند از آنها خشنود است و هم آنها از خدا خشنودند.

آرامش روح و روان بزرگترین موهبت الهی

ممکن است انسان غرق عالی ترین نعمت ها باشد ولی هنگامی که احساس کند معبود و محبوب او از او ناراضی است، تمام آن نعمت ها در کام جانش تلخ می‌ شود و نیز ممکن است انسان واجد همه چیز باشد ولی به آنچه دارد، راضی و قانع نباشد و بدیهی است آن همه نعمت با این روحیه او را خوشبخت نخواهد کرد و ناراحتی مرموزی دائما او را آزار و شکنجه می‌دهد و آرامش روح و روان را که بزرگترین موهبت الهی است از او می‌گیرد. علاوه بر این هنگامی که خدا از کسی خشنود باشد هر چه بخواهد به او می‌دهد و هنگامی که هر چه خواست به او داد، او نیز خشنود می‌شود. نتیجه اینکه بالاترین نعمت این است که خدا از انسان خشنود و او نیز از خدایش راضی باشد.

در آیه ۷۲ سوره توبه نیز به رضایت الهی اشاره شده و علامه طباطبایی در تفسیر المیزان نوشت: خوشنودی خدا از ایشان از همه این حرف ها بزرگتر و ارزنده ‌تر است و اگر رضوان را به صورت نکره آورد، برای اشاره به این معناست که معرفت انسان نمی‌ تواند آن را و حدود آن را درک کند، چون رضوان خدا محدود و مقدر نیست تا وهم بشر بدان دست یابد و شاید برای فهماندن این نکته بوده که کمترین رضوان خدا هر چه هم کم باشد از این بهشت‌ها بزرگتر است، البته نه از این جهت که این بهشت‌ها نتیجه رضوان او و درجه ای از رضای اوست، بلکه از این جهت که حقیقت عبودیت که قرآن کریم بشر را بدان دعوت می‌ کند، عبودیتی است که به خاطر محبت به خدا انجام شود، نه بخاطر طمعی که به بهشتش و یا ترسی که از آتشش داریم و بزرگترین سعادت و رستگاری برای یک نفر عاشق و دوستدار این است که رضایت معشوق خود را جلب کند، بدون اینکه در صدد ارضاء نفس خویش بوده باشد.

رستگاری حقیقی در سایه پیروی از دستورهای الهی

حجت الاسلام علیرضا شاه فضل قمصری با اشاره به دعای روز دهم ماه رمضان گفت: در فرازی از این دعا از خدا می خواهیم ما را در زمره رستگاران قرار دهد؛ رستگارانی که خود را در کنار خدا می خواهند و هر نیکی را مشروط به الهی بودن و رنگ خدایی داشتن می پذیرند. رستگاری حقیقی، داشتن سرمایه و امکانات و آسایش نیست. بلکه رستگاری حقیقی آن است که انسان مورد رضایت الهی قرار گیرد و هر آنچه را انجام دهد که معبود از او می خواهد.

استاد معارف دانشگاه علوم پزشکی کاشان اضافه کرد: رستگاری حقیقی در سایه پیروی از دستورهای الهی حاصل می شود و کسانی که در ماه مبارک رمضان بندگی خدا را انجام می دهند و یک ماه روزه داری و شب زنده داری دارند اینها بهترین وسیله برای رسیدن به رستگاری را انتخاب می کنند.

وی با اشاره به آیه ۱۷ سوره سجده گفت: کسانی که در زمره مقربین درگاه الهی هستند لذت و بهره ای از دنیا و آخرت می برند که هیچکس نمی تواند آن را تصور کند. ماه رمضان بهترین فرصت برای رسیدن به قرب الهی است. همه آنچه در این دعا از خدا می خواهیم از احسان و تفضل او می خواهیم چرا که او نهایت درخواست درخواست کنندگان است.