روز جهانی «عدد پی»، فرصتی برای ارتباط صمیمانه‌ با ریاضیات

به گزارش ایرنا، چهاردهم ماه مارس مصادف با ۲۴ اسفند به روز جهانی عدد پی نامگذاری شده است؛ پی (π) نسبت محیط دایره به قطر آن و تقریبا ۳.۱۴ است. پی یکی از معروف‌ترین نمادها در ریاضیات است و کاربردهای مهمی در علوم و فنون مختلف مانند فیزیک، مهندسی و آمار دارد.

دلیل اینکه چرا این روز برای نامگذاری عدد پی انتخاب شده است به چگونگی نوشتن روز/ماه در تاریخ میلادی باز می‌گردد، چهاردهمین روز سومین ماه میلادی یعنی ۳/۱۴ با سه رقم نخست عدد پی مطابقت دارد.

بر اساس برخی اطلاعات و اخبار موجود، جشن روز عدد پی برای نخستین بار در چهاردهم مارس سال ۱۹۸۸ به ابتکار «لری شاو» فیزیکدان آمریکایی گرامی داشته شد تا ارتباط صمیمانه‌تری با ریاضیات برقرار شود.

از طرفی این روز مصادف با تولد «آلبرت انیشتین» از مشهورترین و تأثیرگذارترین دانشمندان قرن بیستم نیز است؛ این فیزیکدان بزرگ در ۱۴ مارس سال ۱۸۷۹ به دنیا آمد.

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) در سال ۲۰۱۹ تصمیم گرفت تا روز چهاردهم مارس را که به روز عدد پی نام داشت به‌عنوان «روز جهانی ریاضیات» نامگذاری کند؛ آگاهی جهانی بیشتر از علوم ریاضی برای پرداختن به چالش‌های موجود در زمینه‌های مختلف مانند هوش مصنوعی، تغییرات آب و هوا، انرژی و کیفیت زندگی و نشان دادن نقش اساسی علوم ریاضی در دستیابی به توسعه پایدار از جمله اهداف نامگذاری روز جهانی ریاضیات است.

برنامه‌های مختلفی در این روز در دنیا برای توجه بیشتر به ریاضیات و نقش آن و همچنین آشنایی مردم بویژه دانش آموزان با کاربردهای این علوم در بخش ها و مشاغل گوناگون برگزار می شود؛ برخی نیز این روز را با پختن «شیرینی پای» جشن می گیرند.

در پایگاه اینترنتی «خانه ریاضیات اصفهان» آمده است: عدد پی یکی از مهمترین کشفیات در ریاضیات است، کارشناسان ریاضی هنوز نتوانسته‌اند زمان مشخصی برای شروع استفاده از این عدد تعیین کنند. عده زیادی، مصریان و برخی دیگر، یونانیان باستان را کاشفان این عدد می‌دانند اما بررسی‌های جدید نشان می‌دهد هخامنشیان هم با این عدد آشنا بودند. بررسی‌های کارشناسی که روی سازه‌های تخت جمشید به‌ویژه ستون‌ها و اشکال مخروطی آن انجام شده است نشان می‌دهد که هخامنشیان ۲ هزار و ۵۰۰ سال پیش، از دانشمندانی که به خوبی با ریاضیات محض و مهندسی آشنا بودند، استفاده می کردند. آنان برای ساخت حجم های مخروطی راز عدد پی را شناسایی کرده بودند.

همچنین طبق اسناد موجود، «غیاث‌الدین جمشید کاشانی» ریاضیدان و دانشمند ایرانی در قرن نهم هجری در «رساله المحیطیه» که دربارهٔ دایره نوشت، عدد پی را با ۱۶ رقم درست پس از ممیز یافت که تا ۱۸۰ سال بعد کسی نتوانست آن را گسترش دهد.

عدد پی، شناخته‌شده‌ترین ثابت ریاضی در جهان و به «ثابت ارشمیدس» نیز معروف است؛ پی به‌عنوان یک عدد گُنگ و غیرِ جبری (متعالی) که اعشار آن تا بی‌نهایت دارای هیچ تکرار یا الگوی خاصی نیست شناخته می‌شود که همین امر آن را شگفت انگیز کرده است.

به گفته دانشمندان و ریاضیدانان، از آنجا که مقدار دقیق پی قابل محاسبه نیست، بنابراین نمی توانیم ناحیه یا محیط دقیق دایره را نیز پیدا کنیم.

در حالی که محاسبه عدد پی به هزاران سال قبل باز می گردد، اما در سال‌های اولیه قرن هجدهم میلادی بود که از حرف یونانی « π » برای نشان دادن این عدد ثابت ریاضی استفاده شد.

امروزه اکثر مردم در دنیا، عدد پی را می شناسند اما شاید تعداد کمی از آنها با کاربردهای فراوان این ثابت ریاضی در دنیا و در رشته های مختلف مانند فیزیک، نجوم، معماری و ساخت و ساز آشنا باشند، در مطلبی که به نقل از آزمایشگاه پیشرانه جت ناسا عنوان شده، آمده است: «پی تنها یک عدد فانتزی نیست. در واقع به فضاپیماهای ناسا قدرت می‌دهد، مریخ‌نورد را روی چرخ‌هایش حرکت می‌دهد، به ما امکان می‌دهد نگاهی به زیر ابرهای مشتری بیندازیم و دیدگاهی جدید بر روی زمین به ما می‌دهد.»

روز جهانی عدد پی در چند سال اخیر نیز در کشورمان مورد توجه قرار گرفته است بطوریکه برخی از انجمن های علمی و خانه های ریاضیات در شهرهای مختلف برنامه هایی را به مناسبت آن برگزار می کنند؛ در واقع این روز بهانه ای است تا مباحث مرتبط با ریاضی و کاربردهای آن با برگزاری برنامه ها و گردهمایی‌های مختلف با زبانی ساده به دیگران منتقل شود تا بتوانند ارتباط بهتری و بیشتری با ریاضیات برقرار کنند.

یک استاد دانشگاه در رشته ریاضی در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: نامگذاری روزهایی مانند عدد پی در تقویم جهانی به‌منظور جلب توجه بیشتر مردم به موضوع های خاص و فراموش نشدن آنها انجام می شود.

پیام سراجی افزود: روز جهانی عدد پی در سال های اخیر در مناسبت های علمی کشورمان نیز وارد شده و همانطور که در روزهایی، یاد دانشمندانی مانند خیام نیشابوری گرامی داشته می شود برای روز جهانی عدد پی نیز برنامه‌هایی در نظر گرفته می شود.

وی تاکید کرد: اینکه گرامیداشت این روز چقدر می تواند در ترویج فرهنگ و مفاهیم ریاضیات در بین مردم موثر باشد به همت و تلاش علاقه‌مندان و کارشناسان رشته ریاضی بستگی دارد که چقدر برنامه های مفید برای دبیران، دانش اموزان، استادان و دانشجویان ارائه شود.

وی، « پی» را یکی از اعداد خاص در ریاضیات دانست و گفت: این عدد هر جا که دایره و اشکال ها مرتبط با آن مانند استوانه باشد خود به خود ظاهر می شود، در واقع این عدد در ساختار هندسه طبیعت وجود دارد و حکمت خداوند، چنین ساختار هندسی را برای جهان انتخاب کرده است.

این استاد ریاضی با بیان اینکه هنوز پرسش های زیادی درباره عدد پی و همچنین مباحث هندسه در دنیا وجود دارد که بطور دقیق نمی توان به آنها پاسخ داد، تصریح کرد: فرزندان ما از کودکی مفاهیم هندسه مانند فاصله، اَشکال مختلف مانند دایره و مربع و زاویه را درک می کنند و به مرور زمان فهم آنها از هندسه توسعه می یابد.

سراجی با اشاره به اینکه در جهان ما به جز هندسه اقلیدسی، هندسه های دیگر (نااقلیدسی) هم وجود دارد، تصریح کرد: در پاسخ به اینکه چرا عدد پی ۳.۱۴ است باید گفت که این مقدار، نتیجه منطقی از اصول هندسه اقلیدسی است.

وی خاطرنشان کرد: عدد پی در هندسه، توابع مثلثاتی، آمار و احتمالات کاربرد اساسی دارد و به تبع آن در سایر علوم نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

به گفته وی، در ریاضیات موزه ای از اعداد خاص و جالب می توان در نظر گرفت که هر یک از این اعداد بطور جالب و غیر منتظره در طبیعت و کاربردهای مختلف مانند ریاضی، آمار و اقتصاد ظاهر می شوند، «پی» یکی از جواهرات شاخص و درخشان این موزه است.

به گزارش ایرنا، حقایق و دانستنی های زیادی درباره عدد پی و همچنین سایر اعداد و مفاهیم جالب و خاص ریاضی وجود دارد که برگزاری رویدادهایی مانند روز جهانی ریاضیات می تواند فرصتی برای شناخت و درک هرچه بیشتر آنها باشد و اقشار مختلف مردم را درباره آنها آگاه کند.

چه بسا این مفاهیم می تواند از طریق شبکه های اجتماعی یا انتشار اخبار و گزارش های علمی در رسانه ها و پایگاه های اینترنتی یا با برگزاری برنامه های مختلف مانند آموزشی و «بازی و ریاضی» به مردم بویژه کودکان و نوجوانان منتقل شود تا دانش‌آموزان بتوانند ریاضی را بهتر یاد بگیرند و بیشتر با آن دوست شوند.

ریاضیات یکی از علوم پایه است که یادگیری و داشتن دَرک درست از آن در پیشرفت کشور نقش اساسی دارد و ریشه توسعه پایدار و رشد اقتصادی کشورها ‌به‌شمار می آید؛ با توجه به اهمیت علم ریاضی، یادگیری و آموزش درست آن در سطوح مختلف امری ضروری است.