به گزارش خبرنگار موسیقی ایرنا، مناجات‌خوانی و مدح‌خوانی در طول تاریخ موسیقی و آواز ایرانی دارای سابقه و جایگاه ویژه‌ای است و طی دهه‌های اخیر به همت اساتید و هنرمندان پیشکسوت و ذاکران اهل بیت(ع) به شیوه‌های مختلفی بازنمایی شده است و هنرمندان براساس هنر، دانش و تجربه، بهره‌مندی از نیایش‌ها، ادعیه، آیات قرآن کریم و روایات، عرض ارادت خود را به پیشگاه پروردگار و اهل بیت(ع) در مناسبت‌های مختلف مذهبی اعلام کردند که آنان و آثارشان در تاریخ جاودانه شدند.
قطعه «سحرگهان» (سحرگهان که موذن برآورد آواز) با صدای قاسم رفعتی خواننده و ردیف‌دان یکی از ماندگارترین آثار ویژه سحرهای ماه مبارک رمضان است که با همکاری حسین صبحدل از تهیه‌کنندگان رادیو در دستگاه بیات اصفهان اجرا شد و نخستین بار در آستانه ماه رمضان در سال ۱۳۵۹ -۱۳۵۸ در حسینیه ارشاد تهران اجرا و ضبط شد.
«سحرگهان» سال‌های متمادی به خصوص در دهه ۶۰ از شبکه‌های مختلف رادیو و تلویزیون پخش می‌شد. نام شاعر این قطعه نامشخص است. برای شنیدن مناجات «سحرگهان» اینجا مراجعه کنید.
رفعتی درباره این قطعه گفت: زمانی که این قطعه را می‌ساختیم آن‌قدر به نظرمان کامل رسید که احساس کردیم این قطعه نیاز به ساز ندارد. حال خوب و خوش به هیچ اثری راه پیدا نمی‌کند، مگر اینکه این حال در درون خود خواننده وجود داشته باشد. من زمانی که این مناجات را خواندم، خلوص داشتم که البته امیدوار هستم این خلوص همچنان در وجود من ماندگار شده باشد.
این خواننده افزود: روزی که این مناجات (سحرگهان) را خواندم تنها امیدم خداوند بود و به این فکر می‌کردم که این مناجات را برای مردم بخوانم. غیر از آن به هیچ چیز دیگری فکر نمی‌کردم.
«ربّنا» اثر زنده‌یاد محمدرضا شجریان موسیقیدان و خواننده موسیقی سنتی نیز از آثار ماندگار در حوزه مناجات‌خوانی است، این مناجات مشتمل بر چهار آیه از قرآن است که همه با کلمه ربّنا آغاز می‌شوند و از سوره‌های بقره، مؤمنون، کهف و آل‌عمران انتخاب شدند و در دستگاه سه‌گاه خوانده شده است.
این اثر تیرماه سال ۱۳۵۸ ضبط شده و برای مدت ۳۰ سال، جزو برنامه‌های اصلی صدا و سیما در ماه مبارک رمضان و در هنگام افطار بوده است. «ربّنا» شجریان ۱۹ اردیبهشت سال ۱۳۹۶ در فهرست آثار معنوی (ناملموس) به ثبت رسید.
در طی سال‌های اخیر برنامه‌ها و جشنواره‌هایی برای حفظ و ترویج موسیقی آیینی، سحری‌خوانی و مناجات‌خوانی در ماه مبارک رمضان همچون جشنواره «سحری خوانان صاحب نام ایرانی» (سال ۱۳۸۷) و جشنواره «ماهور» نخستین مسابقه «سحرخوانی ایرانیان» به همت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران با مشارکت انجمن موسیقی ایران با هدف آشنایی و تقویت بخش مناجات‌خوانی در موسیقی مذهبی و آیینی در سه حوزه سحرخوانی، مناجات‌خوانی و نیایش در آئینه اقوام برگزار شدند اما تداوم نداشتند.
همچنین در دهه ۷۰ بیشتر گروه‌های آیینی و مذهبی در مواردی با بهره‌مندی از موسیقی در قالب تواشیح، مفاهیم مذهبی را بازگو می‌کردند و طی سال‌های اخیر آثار موسیقایی متعددی با موضوع مذهبی، آیینی و مناجات‌خوانی توسط نهادهای مختلفی همچون حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و مرکز آوای انقلاب اسلامی (مأوا) منتشر شدند و هنرمندانی همچون احسان یاسین سعی کردند در سبک پاپ و با زبانی امروزی‌تری مفاهیم معنوی و عرفانی را به نسل جدید منتقل کنند. در این گزارش به مناسبت ماه مبارک رمضان، شب‌های قدر و ایام سوگواری شهادت حضرت علی(ع) برخی از آثار موسیقایی و آیینی با مضمون این ماه را مرور می‌کنیم.
«مناجات‌های قدیمی»
آلبوم «مناجات‌های قدیمی (۱)» آثار ضبط شده از سال ۱۲۹۱ تا ۱۳۵۵ شامل هفت قطعه؛ «مناجات جناب دماوندی» (بیات کرد)، «دعای صباح طاهرزاده» (شور و حسینی)، «مناجات جلال تاج اصفهانی» (حجاز)، «مناجات سعادتمند قمی» (بیات کرد)، «مدح علی (ع) ذبیحی» (شور)، «مدح علی(ع) احمد مراتب»، همراهان (تاج اصفهانی، علی اصغر شاهزیدی، ایزدخواستی و افتخاری) (حجاز، ابوعطا) و «مرثیه احمد مراتب» (سه‌گاه) است که سال ۱۳۸۶ به همت موسسه فرهنگی هنری آوای مهربانی منتشر شد.
«حدیث انتظار»
آلبوم «حدیث انتظار» اثری از گروه تواشیح و مدیحه‌سرایی «لیلة القدر» به سرپرستی صالح دریایی فرد با آهنگسازی و تنظیم امید فتح اللهی و همسرایی صالح، صادق و صابر دریایی فرد، سعید باقری و سعید طلایی به مناسبت ماه مبارک رمضان ۱۴۲۵ برابر با سال ۱۳۸۱ شمسی به همت مرکز موسیقی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی منتشر شد.
این آلبوم شامل ۱۳ قطعه؛ «دعا (یا دائم الفضل...)»، «علی امامی»، «صاحب الزمان (عج)»، «آخرین حجت خدا»، «بیابان طلب»، «بی‌کلام (طلب)»، «طلب مغفرت»، «رمضان»، «بی‌کلام (شهید)»، «مقصود هستی»، «سبحان الله»، «بی‌کلام»، «دعا (یا دائم الفضل...)» است که اشعار آنها از آثار آیت الله شیخ محمدحسین اصفهانی، نزارمحمد علوی، شیخ احمد عباسی الازهری، ادیب سلام الدین، حبیب چایچیان (حسان)، عباس ترجمان، صالح دریایی فرد، سعید باقری و مهدی فلاح بهره گرفته شده است.
فخریه خادم العلماء طراح و محمدسعید نقاشیان خوشنویس از دیگر هنرمندان آلبوم «حدیث انتظار» هستند. گروه تواشیح و مدیحه‌سرایی «لیلة القدر» فعالیت خود را از سال ۱۳۷۲ آغاز و تاکنون برنامه‌های متعددی را به مناسبت‌های مختلف ملی و مذهبی برگزار کرده است.
در بخشی از یادداشت رضا مهدوی مدرس، نوزانده سنتور، کارشناس و پژوهشگر موسیقی و مدیر وقت مرکز موسیقی حوزه هنری درباره این آلبوم با مضمون تواشیح یا همخوانی اسلامی آمده است: «همخوانی در آوازهای مذهبی، سنتی فرهنگی و آیینی است که ریشه و سابقه‌ای کهن دارد. این آیین، در قالب اجرای اشعار مذهبی، در مدح و منقبت خاندان عصمت و طهارت(ع)، همراه با نغمه‌های گوش نواز، به صورت فردی و جمعی انجام می‌گیرد. این نغمه‌ها ساختی ساده دارند و براساس تکرار و قرینه‌سازی‌های گاه به گاه شکل می‌گیرند که دو صفت بارز در نغمه‌خوانی این نوع آیین‌های موسیقایی است.
در این اثر برای اولین بار از تلفیق سازهای الکترونیک و سازهای آکوستیک، تلفیق کلام فارسی با کلام عربی و از ملودی‌های معروف کشورهای جهان اسلام (از عرب، ترک و...) استفاده شده تا برداشت نوین و روزآمدی از این سنت قدیمی را به پیشگاه دوستداران اهل بیت(ع) تقدیم کند. گروه تواشیح لیلة القدر اولین گروه مبدع تواشیح (همسرایی) همراه با موسیقی در ایران است که فرصت انتشار اولین کارشان در مرکز موسیقی حوزه هنری فراهم می‌شود.»
همچنین گروه همسرایی «لیلة القدر» سال ۱۳۸۵ همزمان با ماه مبارک رمضان آلبوم «آرام دل‌ها» را منتشر کرد.
«شمیم یار» و «وصال»
مجموعه آلبوم‌های «شمیم یار» و «وصال» آثاری از گروه همخوانی و مدیحه‌سرایی «محراب» متشکل از محمدجواد و محمد مکرمی، حسن صفری، سیدعلی فرهاد مجاب، محسن سلیمانی زاد، شیرزاد و سهراب احمدی تابستان سال ۱۳۸۹ مصادف با رمضان ۱۴۳۱ به همت مرکز موسیقی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی منتشر شد.
«شمیم یار»، «اسوه»، «رفیق نخل‌ها»، «نینوا»، «حریم عشق»، «ماه رحمت»، «گل نرگس»، «بحر کَرَم»، «ضامن» و «آخرین منجی» قطعه‌های آلبوم «شمیم یار» هستند که اشعار آنها از آثار سیدنورفرخ مُجاب، رضا مکرمی، مسعود عبدالوند، حسین اسرافیلی، محمدعلی شهاب و مرحوم سید محمدحسین شهریار بهره گرفته شده است.
همچنین «صلوات»، «اللهم کن لولیک»، «دعای افطار»، «استغرالله»، «دوست»، «اللهم رب شهر رمضان»، «یا علی و یا عظیم»، «رضای حق»، «اللهم ادخل علی اهل القبورالسرور»، «اعوذ بجلال وجهک الکریم»، «انیس العارفین»، «الحمد لک» و «دعای فرج (الهی عظم البلاء) از قطعه‌های آلبوم «وصال» است که کلام آنها از مفاتیح الجنان برگرفته شده است.
رحمت الله وطن دوست، مهرداد حسن پور، جهانگیر شعبانی، محمدمهدی گورنگی، محمد مکرمی، سیدعلی فرهاد مجاب، حسن صفری، سهراب و شیرزاد احمدی و علی سامعی آهنگسازی و تنظیم این مجموعه را برعهده داشتند.
خاچیک بابائیان، همایون رحیمیان، علی جعفری پویان، میثم مروستی، پیام طونی (ویولن)، پیام طونی (ویولنسل)، پریچهر خواجه (قانون)، ارسلان کامکار (عود)، زنده یاد داود عزیزی (رباب)، مسعود حبیبی، کوروش بزرگ پور، محمد اسلامی (دف)، کوروش بزرگ پور (تمپو)، محمد اسلامی (نی)، ناصر رحیمی و مرتضی محمدی (فلوت)، پرویز وزیری (فلوت عربی)، حامد فولاد قلم (گیتار)، مجید واصفی و جهانگیر شعبانی (تار و سه‌تار)، رحمت الله وطن دوست و مهرداد حسن‌پور(کیبورد و سازهای الکترونیک) نوازندگان آلبوم‌های «شمیم یار» و «وصال» هستند.
حسن صفری صدابردار، میکس و مسترینگ، حامد فولادقلم افکت، محمدجواد مکرمی ناظر و حوریه تهرانی طراح گرافیک از دیگر عوامل اجرایی این مجموعه هستند.
در بخشی از یادداشت رضا مهدوی مدیر وقت مرکز موسیقی حوزه هنری درباره مجموعه آلبوم‌های «شمیم یار» و «وصال» با مضمون تواشیح نوین (همخوانی) با صدای ایرانی آمده است: «تواشیح‌خوانی، شاخه‌ای از درخت تناور موسیقی‌های مذهبی کشورهای مسلمان است که در بین طبقه برگزیدگان هنرشناس در جامعه متدینین، طرفداران پرو پا قرص داشته و دارد. بنیان تواشیح‌خوانی را اشعار مذهبی (اکثرا حاوی مدح و منقبت، متشکل از جملات کوتاه و موزون و مقفی) تشکیل می‌دهد. سنت قدیم این هنر، استفاده از ساز را نشان نداده است. با این حال نغمه‌های دلکش موسیقی، روح و محرک اجراهای خوب آن است. در ایران نیز تواشیح را با لحن عربی می‌خوانند و برخی فکر می‌کنند که الحان اعراب، وجهه اسلامی افزون‌تری دارد. در حالی که به تقرب چنین نیست و هر ملت مسلمانی در طی تاریخ توانسته است رنگ مخصوص فرهنگ و آهنگ ملی خود را با اسلام آذین بندد و بنیان هنری اسلامی ویژه خود را با آن معرفی کند.»
گروه همخوانی و مدیحه‌سرایی «محراب» از سال ۱۳۷۵ با جمعی از جوانان قرآنی شکل گرفت و از بدو فعالیت به تهیه و تولید قطعاتی با مضامین مناجات و مدح اهل بیت(ع) پرداخت.
«مناجات»
آلبوم «مناجات» به خوانندگی محمد معتمدی شامل ۱۰ قطعه؛ «حمد و ثنا»، «مرهم»، «شهد شهادت»، «مقصود عاشقان دو عالم (آواز نوا)»، «دشتی (ای حیات دل هر زنده دلی)»، «بیات ترک (ای خدا این وصل را هجران مکن)»، «آواز مخالف سه‌گاه»، «شعله گردان (آواز اصفهان)»، «گریبان چاک» و «در میکده عشق» در دستگاه‌های موسیقی ایرانی است که خردادماه سال ۱۳۹۷ به مناسبت ماه مبارک رمضان با همکاری موسسه آبی رود، مرکز موسیقی رها و موسسه رهگذر هفت اقلیم منتشر شد.
اشعار این قطعات از شعرای بزرگی همچون سعدی، هلالی جغتایی، جامی، مولوی، علامه فیض کاشانی، وحشی بافقی و حافظ انتخاب شدند و اکثرا حال و هوایی مناجات‌گونه دارند. در این اثر از ساز استفاده نشده و اشعار فقط به صورت آواز اجرا شده‌اند که این امر بر فضای خاص عرفانی و معنوی اثر می‌افزاید.
معتمدی سال ۱۴۰۰ اشتراک‌گذاری قطعه‌های آلبوم «مناجات» را حلال اعلام کرد و نوشت: «به مناسبت حلول ماه مبارک رمضان به مدت ۱۰ روز هر روز یکی از مناجات‌های آلبوم «مناجات» را برای شما عزیزان به اشتراک خواهم گذاشت. ضمناً به اشتراک‌گذاری و استفاده از این مناجات‌ها برای همه عزیزان آزاد، حلال و بلامانع است.»
«نجوای جان»
آلبوم «نجوای جان» مناجات‌ها و آوازهای آیینی سیداحمد مراتب یکی از استادان و برگزیدگان موسیقی آیینی و مذهبی اصفهان با موضوع نیایش خداوند و ستایش اهل بیت(ع) و موضوع‌های مرتبط با ماه مبارک رمضان است که سال‌های گذشته در رادیو تهران خوانده و ضبط شده است. این آوازها در مقاطع مختلف در رادیو پخش شدند اما هیچ گاه تجمیع و به عنوان آلبوم منتشر نشده بودند و پس از انتخاب، برای نخستین بار ویرایش و اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹ به همت مرکز موسیقی حوزه هنری انقلاب اسلامی و با همکاری حوزه هنری استان اصفهان در قالب آلبوم منتشر شدند.
این آلبوم شامل هفت بخش؛ «مردان خدا جز ز خدا دل ببریدند»، «شرف مرد به جود است و کرامت به سجود»، «نیمه شب خلوت رازی دارم»، «تویی آنکه سکه سلطنت زده حق به نام تو یا علی»، «ای که به عشقت اسیر سیل بنی آدمند»، «قامتت را چو قضا بهر شهادت آراست» و «نور وجود از طلوع روی حسین است» با بهره‌مندی از اشعار شاعرانی همچون قاسم رسا، سعدی، غلامحسین جواهری، صغیر اصفهانی و فواد کرمانی است که در دستگاه‌ها و نغماتی مانند بیات ترک، سه‌گاه، افشاری، شوشتری- اصفهان و دشتی اجرا شدند.
اشکان کمانگری و یاسر فلاح پور پالایش صدا، سروش بخشش مدیر تولید و علیرضا خدامرادی طراح از دیگر عومل اجرایی این اثر هستند و امور هنری آلبوم در کارگاه نگاره و گرافیک سوره انجام شده است.
در یادداشت حمیدرضا نوربخش خواننده موسیقی ایرانی و مدیرعامل فعلی خانه موسیقی ایران درباره «نجوای جان» آمده است: «زیربنای موسیقی ایرانی را آواز تشکیل می‌دهد و به همین سبب است که در طول تاریخ نقش کلام و آواز در موسیقی ایرانی همواره بسیار پررنگ و تعیین‌کننده بوده است. بدون شک یکی از عوامل و ارکان اهمیت آواز در موسیقی، آئین‌های مذهبی ایرانیان است که غالباً تحت عنوان موسیقی مذهبی از آن یاد می‌شود: مداحی، منقبت‌خوانی، مرثیه‌سرایی، تعزیه‌خوانی و مواردی از این دست که همگی با کلام و آوا آمیخته است باید به شکلی زیبا و گوش‌نواز ساخته و پرداخته شود.
براین اساس افرادی که با اشراف به هنر موسیقی و شعر، همچنین با موازین و اصول ارائه آئین‌های مذهبی آشنا بوده‌اند و از همه مهمتر دارای صدایی خوش و دانش ردیف موسیقی بوده‌اند نامشان و آثارشان در تاریخ ماندگار شده است. بزرگان و مفاخری چون سیداحمدخان، ضیاالذاکرین، تاج الواعظین و دیگر هنرمندانی که علاوه بر تسلط بر موسیقی مذهبی در حوزه آواز ایرانی نیز آثاری ارائه داده و شاگردانی تربیت کرده‌اند در این مسیر منشأ تأثیرات ارزشمندی بوده‌اند. جناب سیداحمد مراتب یکی از استادان و برگزیدگان این بخش مهم از موسیقی ایرانی است که میراث‌دار به حق آن بزرگانی است که به اسامی برخی از آنها اشاره شد و در این مکتب پرورش یافته است. این خواننده پیشکسوت کاملا مسلط به ردیف دستگاهی و موسیقی مذهبی بوده و دارای شناختی عمیق از موسیقی آوازی است و با ظرایف و دقایق یک اجرای استادانه و زیبا آشناست.»
سیداحمد مراتب مناجات‌خوان و ردیف‌دان متولد اول شهریورماه سال ۱۳۳۱ در اصفهان، دارای مدرک کارشناسی ادبیات و الهیات و حائز دکتری افتخاری موسیقی ایرانی است، مراتب مشهور به «دره التاج»، استاد ردیف‌های آوازی موسیقی ایرانی و بهترین شاگرد استاد آواز اصفهان جلال تاج اصفهانی است. سال ۱۴۰۰، نام مراتب از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان «گنجینه زنده بشری در زمینه حفظ و آموزش آواز مذهبی بر اساس دستگاه‌های آواز اصیل ایرانی» در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد.
وی، نخستین ایرانی بود که بر بام کعبه اذان گفت. ابتدا در سال ۱۳۵۲ در حال طواف، زمانی که پرده حجر اسماعیل باز شده بود به پشت بام کعبه رفت و در آنجا مناجات حضرت علی (ع)؛ «لک الحمد یا ذالجود و المجد و العلی» را در دستگاه سه‌گاه اجرا کرد. سال بعد در مکه به توصیه امام موسی صدر که تحت تاثیر صدای مراتب قرار گرفته بود، بر بام کعبه اذان گفت و بدین ترتیب به عنوان نخستین ایرانی به افتخار خواندن اذان بر بام کعبه نائل شد. بیش از ۲۰۰ مقاله، مصاحبه و شعر از استاد مراتب بر جای مانده که عمدتا در زمینه عرفان، ادبیات، موسیقی ایرانی و آیینی و تعزیه‌خوانی است. همچنین تاکنون حدود یکهزار ساعت آواز ضبط شده از این استاد برجسته آواز ایرانی برجای مانده است.
«شهر مناجات»
آلبوم «شهر مناجات» شامل ۱۰ قطعه مناجات از خوانندگان سه نسل موسیقی ایرانی؛ محمدتقی سعیدی، حسام الدین سراج، جمال‌الدین منبری، فاضل جمشیدی، حسین علیشاپور، رسول رهو، بامداد فلاحتی، حمید خزاعی، سیدمحسن حسینی و هادی فیض آبادی و بهره‌مندی از سروده‌های شاعران کهن و معاصر؛ خیام نیشابوری، نظامی، بیدل دهلوی، حافظ شیرازی، رضی الدین آرتیمانی، عطار نیشابوری، مولوی، علیرضا قزوه و میلاد عرفان پور اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹ به مناسبت ماه مبارک رمضان به همت مرکز موسیقی حوزه هنری با مشارکت دفتر موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما منتشر شد.
«اسرار ازل» محمدتقی سعیدی، «بهار رحمت» حسام الدین سراج، «مژده وصل تو» جمال الدین منبری، «صبح خیزان» فاضل جمشیدی، «آمرزگار» حسین علیشاپور، «رستاخیز» رسول رهو، «حیرت» بامداد فلاحتی، «ربنای نورها» حمید خزاعی، «خواب گران» سید محسن حسینی و «ملکوت» هادی فیض آبادی از قطعات این آلبوم است که در دستگاه‌های موسیقی ایرانی و مایه‌های شور، شوشتری، ماهور، اصفهان، دشتی، افشاری و همایون اجرا شدند.
میلاد عرفان پور مدیر تولید، سروش بخشش ناظر ضبط، سیدمحسن حسینی گرافیک و طراحی، مهدی سالک اردستانی، مجید و یاسر فلاح پور، توحید وحید، مجید دهقان صدابرداران، علیرضا دریایی پالایش صوتی و تیونینگ و یاسر فلاح پور میکس و مسترینگ نهایی از دیگر عوامل این اثر هستند.
«رسم مناجات»
آلبوم «رسم مناجات» شامل هشت قطعه مناجات‌خوانی در دستگاه‌های موسیقی ایرانی با خوانندگی نسل‌های مختلف؛ قاسم رفعتی، مظفر شفیعی، سیدرضا طباطبایی، سید جلال‌الدین محمدیان، مهران زمانی یکتا، مهدی محمدی، مهدی شهسوار و اشکان کمانگری اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ به همت مرکز موسیقی حوزه هنری انقلاب اسلامی با مشارکت دفتر موسیقی صدا و سیما منتشر شد.
«گره گشا» با شعری از ریاضی یزدی، خوانندگی قاسم رفعتی در دستگاه افشاری، «بازآ» با شعر ابوسعید ابوالخیر، خوانندگی مظفر شفیعی در دستگاه سه‌گاه، «وصال تو» با اشعار مولانا و حافظ، خوانندگی سیدرضا طباطبایی در دستگاه سه‌گاه، «نور تجلی» با شعری از خواجه عبدالله انصاری، خوانندگی سیدجلال الدین محمدیان در دستگاه سه‌گاه، «سزاوار» با شعری از سجاد سامانی، خوانندگی مهدی محمدی در دستگاه سه‌گاه، «غیر از تو نخواهم» با شعری از خواجه عبدالله انصاری، خوانندگی مهدی شهسوار در دستگاه شور، «تماشایی» با شعری از محمدمهدی سیار و خوانندگی مهران زمانی یکتا در دستگاه مثنوی سه‌گاه و «تو دستم را گرفتی» با شعری از پروین اعتصامی و خوانندگی اشکان کمانگری در دستگاه شور از قطعه‌های این آلبوم هستند.
اشکان کمانگری مدیر تولید، حمیدرضا نوربخش مشاور طرح، مهدی سالک اردستانی و یاسر فلاح پور میکس و پالایش نهایی، سیدمحسن حسینی طراح گرافیک از دیگر عوامل اجرایی این اثر هستند.
در بخشی از مقدمه ناشر درباره آلبوم «رسم مناجات» آمده است: «آواز ایرانی، بی‌شک از سرمایه‌های عظیم فرهنگ و تمدن ماست، سرمایه‌ای ممتاز که از سویی شانه به شانه شعر فارسی در جهت ترویج آن پیش آمده و از طرفی با زمینه‌های عمیق عارفانه، توحیدی و حکمی با جان‌های شیفته، پیوند خورده است. مناجات‌خوانی که شاید از ابتدا حوزه‌ای جدایی‌ناپذیر از آواز ایرانی بوده است پس از گذشت از فراز و نشیب تاریخ، هم‌اکنون نیازمند حفظ و پاسداری و ترویج مجدد است. حفظ این هنر توحیدی، بی‌شک به حفظ هویت فرهنگی ما خواهد انجامید و فراموشی آن به فراموشی هویت فرهنگی ما.
مرکز موسیقی حوزه هنری با مشارکت مرکز موسیقی حوزه هنری در ماه رمضان ۱۳۹۹ آلبوم «شهر مناجات» را که شامل آوازهایی در مناجات از استادان برتر موسیقی ایرانی بود، منتشر کرد که به لطف خدا با استقبال علاقه‌مندان موسیقی اصیل ایرانی روبه رو شد. مجموعه «رسم مناجات» دومین گام از همان مسیر است که با یاری هشت خواننده شاخص دیگر از نسل‌های مختلف موسیقی ایرانی تولید شده است. امید است که این تلاش کوچک، مقبول حضرت حق و همه شیفتگان مناجات و موسیقی ایرانی قرار گیرد.»
«سِر عشق»
آلبوم «سِر عشق» (مناجات خوانی، رمضان ۱۴۴۲) آوزهایی برای رمضان اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ به همت مدیریت موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران با مشارکت فرهنگسرای رسانه منتشر شد.
این آلبوم شامل هشت آواز با اجرای آوازخوانان توانمندی از دو نسل مختلف آواز دستگاهی ایران؛ داود فیاضی، محمد ملاآقایی، علیرضا حاجی طالب و علی صدیقی‌راد بر روی اشعاری از شاعران کلاسیک و برجسته‌ای همچون حافظ، سعدی، عطار نیشابوری، نظامی، فخرالدین عراقی و باباطاهر است. این آوازها در دستگاه‌های ماهور، چهارگاه و مایه های افشاری، ابوعطا، شوشتری، منصوری، بیات‌ترک، دشتی و دشتستانی اجرا شده است.
سحر جناتی انتخاب اشعار، سیدمصطفی بانیان صدابردار، شهرام صارمی ناظر ضبط و مدیر هنری و امیرحسین سمیعی میکس و مسترینگ از عوامل اجرایی این اثر هستند.
در مقدمه آلبوم «سِر عشق» به قلم جناتی آمده است: «ادب فارسی، سرشار از نیایش‌ها و مناجات‌های و تحمیدیه‌های لطیف و زیبای شاعران و گویندگان بزرگی است که نمونه‌های عالی و باشکوه تحمیدیه در ادبیات جهان به شمار می‌آیند. این نیایش‌ها که سرشار از مضمون‌های ژرف و نشانگر ذوق و روح لطیف گویندگان آنهاست، با ستایش پروردگار و توصیف مقام کبریایی حق، برشمردن صفات جمال و جلال الهی و تسبیح حق تعالی آغاز می‌شوند.
سپس گوینده به ناتوانی و نیاز خود می‌پردازد و گناهکاری خویش را برمی‌شمرد و از ساحت پروردگار بخشش و مغفرت می‌خواهد. مناجات مسیر ارتباطی خداپرستان، حق جویان، عارفان و شیفتگان درگاه ایزد یکتا و نجوای عاشقانه‌ای است بین عاشق و معشوق در خلوتی زلال، پاک و صادقانه. همنشینی و قرابت این مناجات‌ها با نوای موسیقی و آواز، سحربخشی و افسونی عارفانه خلق نموده تا لذتی دوچندان از شنیدن آن، در جان مستمع، نشیند. در بین مناجات‌ها، مناجات‌های ادیب و عارف بزرگ ایران خواجه عبدالله انصاری از شهرتی به سزا برخوردار است.»
«مناجات خمس عشر»
«مناجات خمس عشر» شامل ۱۵ دعا از نیایش‌های صحیفه سجادیه با آهنگسازی عباس ابوحمزه، ترجمه و دکلمه محمدابراهیم ضرابیها فروردین ماه سال ۱۴۰۱ به همت مرکز موسیقی حوزه هنری انقلاب اسلامی منتشر شد.
هر کدام از این دعاهای پانزده‌گانه براساس حالات و درجات گوناگون انسان‌ها بیان شده است. «توبه‌کاران»، «شکوه‌کنندگان»، «بیمناکان»، «امیدواران»، «شیفتگان»، «سپاسگزاران»، «مطیعان»، «مریدان و مشتاقان»، «محبان»، «توسل‌جویان»، «نیازمندان»، «عارفان»، «ذاکران و ثناگویان»، «چنگ زنندگان» و «پارسایان» قطعات این آلبوم هستند.
نوازندگان؛ حمید اعتمادنیا (تار، سه‌تار و تنبور)، امیر سیاوش‌پور و سعید فهیمی (نی)، مجید مظاهری (کمانچه)، عباس ابوحمزه (پیانو و اجرای سازهای سمپل) و علی ابوحمزه (پرکاشن و سازهای ضربی)، امیر فرشته‌پور، مهدی ابوحمزه و مسعود محدث گروه کُر، مسعود کمالی صدابردار، میکس و مسترینگ، سیدمصطفی رضایی مدیر تولید و اجرا و انوشیروان مانی طراح از دیگر هنرمندان و عوامل اجرایی این اثر هستند.
در بخشی از یادداشت اسماعیل منصوری لاریجانی نویسنده، محقق و استاد فلسفه و عرفان درباره «مناجات خمس عشر» آمده است: «دعا زیباترین جلوه پرستش در مقام بندگی است و نیایش نیز نوازش روح و روان آدمی از سوی خدای مهربان است که موجب پالایش جان و تقرب به ساحت جانان می‌گردد؛ به خصوص که این نیایش با موسیقی نیز همراه شود.
موسیقی عرفانی در ذات خود طیف گسترده‌ای از معانی را دربردارد. نحوه ارتباط موسیقی عرفانی با نیایش توحیدی، طریق ارتباط انسان با عمق هستی است. این نوع موسیقی، جنبه‌های باطنی انسان و هستی را متجلی می‌سازد و این همان طیفی است که افق معنایی دعا و موسیقی را قابل تلفیق می‌گرداند. از این‌جاست که می‌توان گفت، نیایش و موسیقی علاوه بر اقتضای زندگی و عبودیت، نشان سلامت و منزلت درجات عالیه هر انسانی محسوب می‌گردد. به فرموده حضرت حافظ:
حافظ وظیفه تو دعا گفتن است و بس / دربند آن مباش که نشنید یا شنید
مجموعه‌ای که در پیش رو دارید، شامل پانزده دعای حضرت امام سجاد(ع) است که تحت عنوان دعای «خمس عشر» معروف است، هر کدام از این دعاهای پانزده‌گانه براساس حالات و درجات گوناگون انسان‌ها بیان گردیده است. بی‌شک نیاز جامعه امروز، به خصوص گرایش جوانان به موسیقی و هنر و معنویت، یکی از عوامل ایجاد این اثر شده است.»
«ماه من»
آلبوم «ماه من» با اشعاری از سجاد شاکری، احسان یاسین، مرتضی حیدری آل کثیر، خواجه عبدالله انصاری، شروین معینی، نادر التتان و محمدرضا قره داغی، آهنگسازی شروین معینی، احسان یاسین، محمد احمدی و علیرضا مرادی و احسان یاسین شامل هشت قطعه؛ «ماه من»، «ستایش»، «لایا دنیا»، «ربنا»، «بازم برگرد»، «یا مصطفی»، «مآب» و «رحیل» به زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی در سبک پاپ است که اسفندماه سال ۱۴۰۱ منتشر شد.
کیان زمانی، مجتبی تقی‌پور، امیرحسین علیدادی، اسد رحمانی و فیروز ویسانلو (گیتار)، محمد زرنوش (کلاردوک، ساکسوفون)، یاسین قلی‌نیا، پیام طونی (ویولن)، فرشید توکلی (کوبه‌ای)، وحید جواد ماکویی (سه‌تار)، بهنام حکیم (الکترو باغلاما) نوازندگان این آلبوم موسیقی هستند.
همچنین علیرضا مرادی، حسن بابامحمودی، مهدی نادی صفایی، شهاب اکبری و شروین معینی تنظیم و شروین معینی، حسن بابامحمودی، شهاب اکبری و ابراهیم سالمی‌نژاد میکس و مسترینگ، سجاد شاکری تهیه‌کننده، محمد یعقوبخانی طراح گرافیک، سعید غیب‌الهی عکاس، صادق ظفری تایپوگرافی از دیگر عوامل آلبوم «ماه من» هستند.
احسان یاسین خواننده، آهنگساز و ترانه‌سرا متولد هشتم اردیبهشت سال ۱۳۷۸ است که در زمینه ساخت آثار موسیقی عرفانی و اسلامی فعالیت می‌کند. آثار او عمدتا به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی هستند. گرچه فعالیت یاسین محدود به این زبان‌ها نیست و در آثارش همکاری و همخوانی با هنرمندانی از کشورهای مختلف از جمله مصر، کانادا، آمریکا، کره جنوبی، آلبانی، اندونزی نیز دیده می‌شود.
وی معتقد است که این سبک از موسیقی محدود به زبان‌ها، کشورها و مرزها نیست و باید به هر زبانی که ممکن است کارهایی در این سبک و سیاق ساخته شود. یاسین هدف خود را گسترش صلح، آرامش و عشق در همه جهان بیان کرده است.
این خواننده تاکنون دو کنسرت را در تهران به مناسبت ماه مبارک رمضان با اجرای آثار معنوی و عرفانی برگزار کرده است. یاسین ماه مبارک رمضان امسال قطعه «یا الهی» را براساس مفاهیم آیات قرآن کریم و دعای جوشن کبیر منتشر کرد.
«یا الهی»
نماهنگ «یا الهی» با شعری از علیرضا خاصوانی، خوانندگی زنده یاد اسفندیار قره باغی و امیر فاتح و همراهی گروه «آوای ماندگار» به مناسبت ماه مبارک رمضان و موضوع مناجات با خدا به سه زبان ترکی، عربی و فارسی سال ۱۳۹۹ به همت مرکز آوای انقلاب اسلامی (مأوا) تهیه و منتشر شد.
موسیقی این اثر برگرفته از ملودی معروف «هله لویا» اثر لئونارد کوهن است. از این ملودی در بسیاری از ادیان برای اجرای آثار مذهبی استفاده شده است.
نیما محمودی تنظیم کننده، مهدی ناصری تهرانی صدابردار، رضا باقری توفیقی کارگردان و حبیب باقری توفیقی مدیر تولید از دیگر عوامل اجرایی نماهنگ «یا الهی» هستند.
نظر شما