به گزارش ایرنا، همزمان با پایان ماه مبارک رمضان و پس از رؤیت هلال ماه شوال و اعلام عید فطر، مسلمانان سراسر جهان از جمله کشورمان با آداب و رسوم و آیین‌های ویژه‌ای به استقبال عید فطر می‌روند.
در استان گلستان هم که به سرزمین پایتخت اقوام شهره است اقوام مختلف در مناسبت‌های مختلف از جمله عید فطر آداب و رسوم ویژه‌ای دارند که در نوع خود بی‌نظیر است.
در بین اقوام ساکن گلستان، سیستانی‌ها همه ساله و در مناسبت‌های مختلف آیین‌ها و رسم‌های مختلفی را برگزار می‌کنند که نشان از اصالت فرهنگی مردم این دیار دارد.
مردم این قوم خیلی از آداب و رسوم‌ها را با وجود گذر زمان سینه به سینه حفظ کرده و اجازه ندادند گرد و غبار فراموشی روی آن بنشیند.
آداب خداحافظی با ماه رمضان در بین سیستانی‌های گلستان
یک محقق فرهنگ عامه اقوام در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: برخلاف برخی از اقوام که معتقدند آخرین شب ماه رمضان را نباید خانه فرد دیگر مهمان شد تا فطریه مهمان بر عهده صاحبخانه نیفتد اما سیستانی‌ها در آخرین شب ماه رمضان دور هم جمع شده و افطار روز آخر این ماه مبارک را کنار یکدیگر میل می‌کنند.
محمد آذری ادامه داد: در این شب همه اعضای خانواده به منزل بزرگترها رفته و ضمن آماده شدن برای برگزاری آیین روز عید فطر، دست به دعا و مناجات زده و از یکدیگر طلب بخشش و حلالیت می‌کنند.
وی با بیان اینکه نظافت منازل، خرید لباس نو، تهیه شیرینی و میوه‌های تازه فصل و برنامه‌ریزی برای دید و بازدید از دیگر رسوم سیستانی‌ها در روزهای آخر ماه رمضان است، افزود: قوم سیستانی همچنین با اقامه نماز عید و سنت‌هایی همچون کمک به مستمندان، صله رحم و پخت شیرینی عید فطر را گرامی می‌دارند.
این محقق فرهنگ عامه اقوام با اشاره به جایگاه عیدفطر در بین سیستانی‌ها، توضیح داد: سیستانی‌ها همانند سایر مسلمانان در روز عید علاوه‌بر اقامه نماز عیدفطر، با دادن فطریه به یاری نیازمندان می‌شتابند، آن‌ها پس از نماز نیز به منزل بزرگان، سادات، شهدا و همسایه و فامیلی که عزیزی را از دست داده و به تازگی عزادار شده، رفته و به آن‌ها تسلیت می‌گویند.
آذری خاطرنشان کرد: از سوی دیگر در روز عید فطر، افرادی که در شهر زندگی می‌کنند با پوشیدن لباس‌های سنتی و محلی به روستای محل تولد خود رفته و روز عید را جشن می‌گیرند؛ سیستانی‌ها همچنین به این مناسبت به زیارت اهل قبور رفته و نذری پخش می‌کنند.
به گفته این پژوهشگر حقوق عامه؛ مردان سیستانی در عید فطر لباس محلی سفید(کوتنه) بر تن می‌کنند و مردان درگذشته «لونگوته» بر سر می‌گذاشتند و اعتقاد دارند که پوشیدن بهترین لباس و معطر کردن آن مستحب است و ثواب دارد.
به گفته وی؛ کمک به ایتام و فقرا را از دیگر آداب عید فطر در بین سیستانی‌ها اعلام کرد و توضیح داد: مردم در این روز در مساجد جمع شده و نذورات خود را پخش می‌کنند و با تشکیل مجامع مردمی اقدام به فعالیت‌های منسجم نیکوکاری و اطعام ایتام و مستضعفان می‌کنند.
مدیر بنیاد نیمروز سیستانی‌ها اضافه کرد: سیستانی‌ها همچنین در روز عید فطر، غذاهای محلی پخته و به عنوان نذری در گلزار شهدا و مزار درگذشتگان خود پخش می‌کنند.
وی پخت غذاهای سنتی و شیرینی‌های محلی به مناسبت نخستین سالگرد فرد متوفی خانواده و توزیع آن در بین افراد مستمند از دیگر آداب و رسوم سیستانی‌های گلستان در روز عید سعید فطر برشمرد.
پیشینه تاریخی رؤیت هلال ماه شوال
این محقق فرهنگ عامه اقوام در خصوص پیشینه رؤیت هلال ماه گفت: این مساله در روستاهای سیستانی‌نشین شمال کشور حکایت‌های جالبی دارد، پیش از اینکه رادیو و تلویزیون وارد جامعه ایران شود، روستاییان برای رؤیت هلال ماه به پشت بام‌ها می‌رفتند و ساعت‌ها منتظر می‌ماندند تا ماه شوال را مشاهده کنند البته هم‌اکنون رؤیت هلال ماه شوال از سوی ستادهای استهلال و از سوی رهبر معظم انقلاب اعلام شده و سیستانی‌ها نیز همراه با دیگر مردم کشور، خود را برای اقامه نماز عید فطر آماده می‌کنند.
آذری ادامه داد: همچنین بزرگترها بعد از رؤیت هلال ماه به چهره یک کودک یا یک فرد مؤمن و نمازخوان نگاه می‌کردند، نگاه کردن به آینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد(ص) بعد از رؤیت هلال ماه هنوز هم به عنوان یک رسم در بین پیرمردان سیستانی، مرسوم است.
وی توزیع شیرینی و آش را از رسوم دیرینه سیستانی‌ها در روز عید فطر دانست و توضیح داد: از قدیم در بین سیستانی‌ها رسم بوده، کسانی که نذر و نیازی دارند با تهیه شیرینی، آن را در محل برگزاری نماز عید فطر و قبل از اقامه نماز بین مردم توزیع می‌کردند، همچنین طبخ آش و توزیع آن در صبحگاه عید بین مردم از دیگر آداب و رسوم قدیمی این روز در بین این قوم است.
این محقق فرهنگ عامه اقوام با بیان اینکه سیستانی‌ها سه روز را پس از ماه مبارک رمضان برای عید فطر در نظر می‌گیرند، افزود: در بین زنان سیستانی نیز رسم است که در روز عید فطر به صورت دسته جمعی به خانه فردی که جلسات ختم قرآن مجید در طول ماه مبارک رمضان در منزل او برگزار شده، می‌روند و با دادن هدیه و شیرینی از او قدردانی می‌کنند، همچنین عده‌ای با تهیه و بسته‌بندی آجیل مشکل‌گشا بعد از نماز مغرب روز عید در مسجد بین بانوان نمازگزار توزیع می‌کنند.
رونق پخت چَلبک و قِلیقی در عید فطر
آذری در مورد اجزای سفره عید فطر گفت: سیستانی‌ها در تمامی اعیاد و جشن‌ها، شیرینی و نان‌های سنتی تهیه می‌کنند که برخی مانند نان برکت یا نان سال ویژه عید نوروز است و برخی مثل چَلبک و قِلیقی در بیشتر جشن‌ها و از جمله عید فطر تهیه می‌شود.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از آداب و رسوم سیستانی‌ها به ویژه در روستاها قبل از فرا رسیدن عید فطر آماده‌سازی خمیر توسط زنان برای پخت نان با تنور هیزمی و کلوچه خرمایی محلی است، یادآور شد: در روز عید نیز سفره در بسیاری از خانه‌ها پهن و از دوستان، فامیل و نیازمندان با کلوچه و چای پذیرایی می‌شود.
این محقق فرهنگ عامه اقوام گفت: پس از پایان نماز عید فطر، زمان دیده‌بوسی و تبریک فرا می‌رسد. نمازگزاران با در آغوش کشیدن یکدیگر، این عید بزرگ مسلمانان را به یکدیگر تبریک و تهنیت می‌گویند و سبب رنجش کسی شده باشند، طلب بخشش و حلالیت می‌کنند
آذری با اشاره به اینکه قربانی کردن دام یا یک مرغ زنده در بین مردم در روز عید فطر از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، ابراز داشت: مردم این منطقه اعتقاد خاصی به قربانی‌کردن دارند و هرکس براساس توان مالی خود حتی با قربانی کردن یک مرغ در این راستا قدمی برمی‌دارد یکی از این آیین‌ها قربانی‌کردن دام است که آن‌ها معتقدند بعد از یک ماه بندگی و تطهیر در درگاه الهی باید با ریختن خون، این مهمانی را به پایان بُرد تا از شر شیطان و هوای نفسانی دور ماند.
دستگیری سیستانی‌ها از فقرا با «کیسه برکت»
یکی دیگر از سنت‌های خوب قوم سیستانی صله رحم و رفتن به دیدار یکدیگر و برقراری صلح و دوستی بین افرادی است که با هم کدورت دارند.
وی در این باره توضیح داد: سیستانی‌ها سه روز قبل از فرا رسیدن عید فطر به نظافت و خانه‌تکانی می‌پردازند و لباس‌های جدید تهیه می‌کنند.
مدیر بنیاد نیمروز سیستانی‌ها افزود: در شب عید فطر مراسم حنابندان در میان زنان بلوچ برگزار می‌شود؛ زنان و دختران بلوچ با حنای محلی دستان خود را با طرح‌های بسیار ظریف و زیبا آذین می‌بندند.
آذری با بیان اینکه از سوی دیگر نخستین کار سیستانی‌های گلستان در روز عید فطر، همانند سایر مسلمانان پرداختن زکات فطریه است، تصریح کرد: از زمان‌های قدیم رسم بر این بوده که روز عید زکات فطریه را قبل از برآمدن خورشید به دست خانواده‌های نیازمند برسانند.
وی با اشاره به اینکه «کیسه برکت» یکی از رسوم عید فطر و به‌ویژه در مناطق روستایی است، اظهار کرد: بزرگان کیسه‌ای به نام کیسه برکت دوخته و نذورات، فطریه و کفاره مردم را جمع‌آوری می‌کنند و در اولین فرصت آن‌ها را میان فقرا و نیازمندان توزیع می‌کنند.
مدیر بنیاد نیمروز سیستانی‌ها فرستادن عیدی از سوی خانواده داماد برای عروس خود از دیگر رسم‌های سیستانی‌ها برشمرد و یادآور شد: مردم در روز عید فطر کسب و کار خود را تعطیل می‌کنند و به دیدار بزرگان‌فامیل، دوستان و آشنایان خود می‌روند، کودکان عیدی می‌گیرند و بزرگترها کدورت‌ها را کنار گذاشته و اوقات خوشی را در کنار هم سپری می‌کنند. مردم همچنین به عیادت بیماران می‌روند و اگر خانواده‌ای عزیزی را از دست داده باشد، به دیدارشان می‌روند و به آن‌ها دلداری می‌دهند.
نظر شما