هویت جغرافیایی و تاریخی خلیج فارس در تجارت جهانی جاده ابریشم دریایی

در گوشه و کنار جهان، هراز گاهی از برخی مناطق، مکان ها و آبرهه هایی سخن رانده می شود و یا با فخر و مباهات از آنها نام می برند که برای کشورهای خود ارزش حیاتی دارند و برای سایر کشورهای منطقه نیز، خیر و برکت به ارمغان می آورند.

خلیج فارس نیز در زمان های دور و یا در عصر امپراتوری کهن ایران و هم اکنون، به عنوان یک آبراه راهبردی و حیاتی برای میهن اسلامی دارای اعتبار خاصی است.

خلیج همیشه جاودان فارس، از لحاظ استراتژیک و ژئواستراتژیک، در منطقه دارای موقعیت ممتازی بوده و هست و در طول عمر پر ثمرش، دریایی در داخل سرزمین ایران محسوب و تعلق آن به ایران بر همگان مبرهن است.

این خلیج بزرگ از گذشته تا به حال، با نام پر آوازه دریای پارس و یا خلیج فارس خوانده شده و می شود و هیچگونه تردیدی به آن راه نمی یابد و هیچ کس را یارای خدشه وارد کردن به آن نیست.

بر عرصه خلیج فارس، با موقعیت منحصر به فرد خود در جنوب ایران اسلامی، حاکمان، دولتمردان و زمامدارانی از ایران برآن فرمانروایی کرده و از حفاظت و صیانت آن کوچک ترین درنگی نداشته و چون جان خود از آن حراست کرده اند.

خلیج فارس و نام پر فروغ آن نگین درخشان ایرانیان باستان است، نگینی گرانبها که ایرانیان میهن دوست از روزگاران کهن برای نسل های آینده به ارث برده اند تا مایه فخر و مباهات امروز و روزهای باشکوه ایران باشد و ایرانیان همواره به خاطر آورند که نمادهای میهنی و ملی آنان که با پوشش از باورهای ژرف دینی و الهی مزین شده است، در طول تاریخ موجب افتخار آنان بوده و هست.

خلیج فارس در طول تاریخ از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و امروز نیز یکی از مهم ترین مناطق اقتصادی، تجاری، فرهنگی و سیاسی جهان است.

زمین شناسان معتقدند که در حدود ۵۰۰ هزار سال پیش، صورت اولیه خلیج فارس در کنار دشت های جنوبی ایران تشکیل شده و به مرور زمان بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی شکل ثابت امروزی خود را یافته است.

خلیج فارس نامی به جامانده از کهن ترین منابع است زیرا که از سده های پیش از میلاد سر برآورده و با پارس و فارس نام سرزمین ملت ایران گره خورده است.

در مطالعه تاریخ تمدن بشری، توجه به سیر تکامل و جهش هایی که بر اثر یک کشف اتفاقی و یا هدایت شده روی داده اند بسیار مهم است به طور مثال هزاران سال گذشته تا بشر بتواند به زبانی مشترک با هم نوع خود ارتباط برقرار کند و برای اشیا و حالت ها، نشانه های آوایی، مقرر کند.

نامها نیز از این قضیه مستثنی نیستند و ریشه یابی هر مکان ما را به کشفیات تازه ای از تمدن گذشتگان آشنا می کند آنچه مهم و شگفت انگیز است یگانگی نام خلیج فارس در تمام عرصه های تاریخی است.

صرف نظر از جاده ابریشم زمینی که از برخی نواحی سرزمین ایران می گذشت، جاده ابریشم دریایی نیز که به دنبال تغییر ساختار سیاسی و اقتصادی قاره اروپا و آسیا، به ویژه پیشرفت فنون دریانوردی، نقش روزافزون حمل و نقل دریایی در تجارت و نیز خطر قدرت های نوظهور منطقه مورد توجه قرار گرفت، در حیات اقتصادی جهان شرق، نقش منحصر به فردی داشته است.

این جاده که از خلیج فارس می گذشت، مبالات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشورهای واقع در مسیر چین به ایران را تحت تاثیر قرار می داد.

این مسیر با آن که طولانی تر بود و خطرات ناشناخته ای به همراه داشت اما در برخی موارد بر مسیر خشکی برتری داشت.

افزایش قدرت دریایی امپراطورهای چین و ایران، موجب توسعه هرچه بیش تر مسیر آبی می شد و این توسعه در دوره اسلامی نیز متوقف نشد.

ایرانیان سهم بسیاری در تجارت ابریشم و کالاهای دیگر در این مسیر داشتند و ناوگان ایرانیان بین بنادر ایران و چین رفت و آمد می کردند.

آری نامگذاری خلیج فارس سابقه چند هزار ساله دارد و این دریا در ادوار پیشین اعم از سومری ها، هخامنشی ها و حکومت پارس به نام خلیج فارس خوانده شده است.

مورخین، نویسندگان و دانشمندان زیادی از جمله استرابون جغرافی دان ایتالیایی، بطلمیوس فیلسوف یونانی و بسیاری دیگر از جغرافی دانان مشهور در کتاب های خود از آن به نام خلیج فارس، بحر الفارس و پرشین گلف (Persian Gulf) یاد کرده اند.

علاوه بر آن در دنیای امروز به دلیل افزایش روز افزون جمعیت و نیاز به کالاهای اقتصادی، روابط کشورها با یکدیگر بسط و توسعه بیشتری را می طلبد و در همین راستا خلیج فارس به عنوان یکی از ضروری ترین بخش های جهان در امور تجارتی و اقتصادی به شمار می آید.

وجود جمعیت بسیار زیاد در کشورهای منطقه خاورمیانه به ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس که مصرف کنندگان کالای غربی هستند و حمل و نقل این کالا که از طریق خلیج فارس، دریای عمان و قسمت هایی از اقیانوس هند صورت می گیرد که به جاده ابریشم دریای معروف است و همچنین حضور ذخایر انرژی اعم از نفت و گاز که بازار مصرف آنان در غرب است بر اهمیت خلیج فارس و جاده ابریشم دریایی افزوده است.

دهم اردیبهشت سالروز شکست اشغالگران پرتغالی در جزیره هرمز از سوی سپاه امامقلی خان سردار شاه عباس صفوی که به حضور و تسلط ۱۱۷ ساله آنان بر جزایر و آب های جنوبی ایران خاتمه داد، این روز در سال ۱۳۸۴ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی روز ملی خلیج فارس نام گرفته است.

استان هرمزگان با دارا بودن بیش از ۹۰۰ کیلومتر مرز دریایی از سواحل شرق استان (جاسک) در دریای عمان تا سواحل نیلگون خلیج فارس در شرق استان (پارسیان) و برخورداری از جزایر ۱۴گانه خلیج فارس، یکی از مهم‌ ترین و راهبردی‌ ترین استان‌ های ایران است که از جاذبه‌ های منحصر به فردی چون جنگل‌ های بی‌ همتای حرا و مرغوب‌ ترین مروارید جهان و ده‌ها اثر تاریخی و طبیعی برخوردار است.

خلیج فارس با گستره نزدیک به ۲۳۷ هزار و ۴۷۳ کیلومتر مربع بین ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصف‌ النهار گرینویچ واقع شده است و جزیره زیبای قشم، همچون نگینی بر پهنه آب‌ های نیلگون آن می‌ درخشد.