خاک؛ خسته از شعله‌ باورهای غلط

به گزارش ایرنا، همزمان با فصل برداشت محصولات زراعی از جمله گندم و جو و سایر محصولات در زمین‌های کشاورزی کاه و کلش بجای مانده در زمین‌ها توسط کشاورزان به آتش کشیده می‌شود که این امر علاو بر اینکه موجب آلودگی هوا و خطرات زیست محیطی و آسیبی به خاک می شود باعث آتش سوزی در مزارع کشاورزی دیگران خواهد شد و به مدد باد می‌تواند با سرعت غیر قابل باوری حاصل تلاش یکساله کشاورزان را نابود کند.

آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی مبحث چندین ساله و گسترده‌ای است، دلیل اصلی روی آوردن کشاورزان به آتش زدن کاه و کلش گندم و جو کنترل آفات و علف‌های هرز، پاک شدن سریع زمین از بقایای گیاه قبلی و آسان شدن عملیات شخم برای محصول بعدی است ولی غافل از اینکه به کار بردن تناوب زراعی صحیح و استفاده مناسب از سموم نتیجه‌ای بسیار مطلوب تر دارد.

پَس‌چَرها را چرا می‌سوزانید؟

بسیاری از کشاورزان پس از آنکه محصول گندم و جو خود را برداشت می‌کنند، ساقه‌های باقیمانده گیاهان را آتش می‌زنند و به تصور اینکه زمین را با هزینه‌ای ناچیز و زمانی کوتاه برای کشت بعدی آماده می‌کنند.

ایجاد آتش در مزارع کشاورزی نه تنها موجب کاهش حاصل‏‌خیزی و مرگ خاک، افزایش فرسایش آبی و بادی، نابودی میکروارگانیسم‌های بسیار مفید و آلودگی‌های هوا می‌شود بلکه با برهنه کردن سطح خاک، کاهش نفوذ آب باران، ایجاد رواناب‌های سطحی، افزایش تبخیر و نیاز به آبیاری بیش‌تر را ایجاد می‌کند.

زمین دیگر تحمل فعالیت های زیانبار زیست محیطی را ندارد

«محمد نیک‌نگر» فعال محیط زیست و عضو تنها انجمن زیست محیطی شرق استان کرمانشاه در این باره معتقد است؛ آتش زدن مزارع و کشتزارها علاوه بر اینکه چهره زشتی در طبیعت برجای می گذارد، باعث بروز مشکلات زیست محیطی زیادی برای مردم و اکوسیستم منطقه می شود، البته چند سالی است فعالان محیط زیست و کارشناسان منابع طبیعی به دنبال دلایل علمی برای این نوع آتش سوزی ها هستند اما دلیل قانع کننده به دست نیامده است، اما ۲ نظر کلی در این خصوص وجود دارد.

وی به خبرنگار ایرنا گفت: یکی اینکه تعدادی از کشاورزان آتش زدن باقیمانده محصولات کشاورزی را به شرکت های زراعی بزرگ و یا کشاورزانی که زمین های کشاورزی آنها بالای ده‌ها هکتار است نسبت می دهند و اعتقاد دارند شرکت های زراعی چون از امکانات پیشرفته ای مانند کمباین استفاده می کنند، لذا مقدار زیادی از ساقه گیاهان در هنگام برداشت محصول در کشتزارها باقی می ماند و چون زمان برای کشت دوم محدود است همچنین جمع آوری این مواد هزینه بر است لذا آنان مبادرت به آتش کشیدن ساقه گیاهان می کنند، البته کشاورزان سنتی اعتقاد دارند ساقه گیاهان که به عنوان کاه در زمستان برای خوراک دام استفاده می شود دارای ارزش اقتصادی بالائی است و آتش زدن آن ناشکری و کفران نعمت است.

عضو هیات مدیره انجمن محیط زیستی نسیم سراب آناهیتا با اشاره به نظر دوم گفت: بعضی دیگر از کشاورزان نیز اعتقاد دارند باقیمانده ساقه گیاهان سرشار از تخم علف های هرز و همچنین ناقل بعضی از آفات کشاورزی مانند ملخ و سن است و آتش زدن آنها باعث از بین رفتن تخم علف های هرز و این آفات می شود، همچنین آتش زدن می تواند روشی در راستای کاهش مصرف مواد سمی و مواد شیمیایی برای نابودی آفات است.

نیک‌نگر با بیان اینکه کره زمین در چند دهه اخیر با مشکلات جدی زیست محیطی دست به گریبان است، عنوان کرد: مصرف بیش از حد سوخت های فسیلی باعث آزاد شدن مقدار زیادی از گاز CO۲ و گرما در سطح کره زمین شده است که پدیده اثر گلخانه ای یکی از معضلات آن است، استفاده از بعضی سموم و رها کردن پساب های خانگی و صنعتی باعث آلودگی منابع آبی این کره خاکی شده است، همچنین برخی از فعل و انفعالات شیمیایی مواد فلوئور دار باعث آسیب لایه ازن در بعضی از نقاط اتمسفر شده است.

وی افزود: کره زمین دیگر تحمل فعالیت های زیانبار زیست محیطی را ندارد و هر فعالیت مشکل ساز باعث به خطر افتادن حیات می شود لذا آتش سوزی بقایای محصولات کشاورزی در سطح گسترده می تواند مشکلات زیست محیطی و اقتصادی برای کشور به همراه داشته باشد.

وی ادامه داد: از بین رفتن میکرواورگانسیم های خاک یکی از عوارض آتش سوزی مزارع است، مزرعه یک اکوسیستم زنده است و وجود بعضی از باکتری ها و موجودات ذره بینی مانند قارچ ها و کرم ها باعث تولید مواد مغذی برای خاک کشاورزی می شوند.

جزای نقدی در انتظار متخلفان جارسوزی

دادستان عمومی و انقلاب شهرستان سنقر و کلیایی هم در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، اظهار کرد: بر اساس ماده «۲۰» قانون هوای پاک، سوزاندن بقایای گیاهی پس از برداشت محصولات کشاورزی ممنوع است و متخلف حسب مورد به جزای نقدی درجه ۶ موضوع ماده (۱۹) قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود.

«حامد صادقی» تاکید کرد: جهاد کشاورزی مکلف است مفاد این ماده را به طرق مقتضی به اطلاع بهره برداران بخش کشاورزی، عشایری و منابع طبیعی برساند، همچنین با افزایش گشت‌های مشترک از سوی ادارات جهاد کشاورزی، محیط زیست، شبکه بهداشت اقدامات پیشگیرانه انجام و در صورت مشاهده تخلف، با تنظیم صورتجلسه و ارائه مستندات موضوع به دادسرا گزارش شود.

دادستان سنقروکلیایی ابراز کرد: طبق ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات: «هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده، دفع غیر بهداشتی فضولات انسانی، دامی و مواد زاید، ریختن مواد مسموم کننده به داخل رودخانه ها، زباله در خیابان‌ها و کشتار غیر مجاز دام، استفاده غیر مجاز فاضلاب خام یا پس آب تصفیه خانه‌های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع می‌باشد و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدید تری نباشند به حبس تا یکسال محکوم خواهند شد».

وی ادامه داد: طبق تبصره‌های ماده یاد شده؛ تشخیص این که اقدام مزبور تهدید علیه بهداشت عمومی و آلودگی محیط زیست شناخته می‌شود یا خیر و نیز اعلام جرم مذکور به عهده وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و سازمان حفاظت محیط زیست است و منظور از آلودگی محیط زیست عبارت از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیک آن است.

کشاورزان از سوزاندن کاه و کلش در مزارع خودداری کنند

رییس اداره جهاد کشاورزی شهرستان سنقروکلیایی هم با بیان اینکه آتش زدن پس‌چر مزارع از سوی کشاورزان جرم است، گفت: با هر نوع "جارسوزی" از سوی کشاورزان برخورد قضایی می‌شود.

«عبدالله خسروی» در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: از روش های مختلف مثل صدور اطلاعیه و رسانه‌ها و دیگر ابزارهای ارتباطی کشاورزان را در جریان جرم بودن آتش زدن پس چر مزارع گذاشته‌ایم.

رییس اداره جهاد کشاورزی سنقروکلیایی با بیان اینکه به زارعان شهرستان از طریق نیروهای بسیج محلی هم تخلف بودن جارسوزی را هشدار داده‌ایم، گفت: اگرچه تخلف بودن آتش زدن پسچر مزارع به کشاورزان ابلاغ شده، اما هنوز هم هستند کشاورزانی که به این هشدارها بی توجهی می‌کنند.

خسروی با بیان اینکه عمده جارسوزی های عمدی کشاورزان در ماه‌های تابستان صورت می‌گیرند، گفت: برخی از زارعان یا از روی سهل انگاری و یا با هدف آماده کردن اراضی خود برای کشت دوم اقدام به آتش زدن پس چر مزارع خود می کنند که با این دست از کشاورزان برخورد قضایی می‌شود.

وی بیان اینکه در برخی موارد هم آتش گرفتن پس چر مزارع و بعضا مزارع برداشت نشده به دلیل سهل انگاری عابرین را شاهد هستیم، گفت: بعضا عابرینی را می بینیم که با انجام کارهایی مثل پرت کردن سیگار روشن از خودروهای خود منشا وقوع آتش سوزی‌هایی در مزارع می‌شوند که احتمال گسترش آن در سطح وسیع و حتی رسیدن به سطح عرصه های منابع طبیعی به ویژه در صورت وزش باد دور از انتظار نیست.

رییس اداره جهاد کشاورزی سنقروکلیایی با بیان اینکه آتش زدن پسچر مزارع از نظر علمی توجیهی ندارد، گفت: خاک کشاورزی یک خاک زنده است که حاوی میکروارگانیسم های زیادی است که عمل تجزیه خاک را انجام می‌دهند که آتش زدن پس چر مزارع این میکروارگانیسم‌های مفید را از بین می‌برد.

خسروی تاکید کرد: خاک زراعی ماده آلی بالایی دارد که آتش زدن پس‌چر مزارع باعث از بین رفتن ماده آلی خاک می‌شود.

وی ادامه داد: آتش زدن پس چر مزارع باعث آلوده کردن هوا به لحاظ ورود دود و گرد و غبار ناشی از آتش سوزی هم می شود و از این حیث نیز پرداختن به آن به جهت ایجاد مشکلات زیست محیطی توصیه نمی شود.

۱۲۰ مورد جارسوزی در سنقر و کلیایی

مسئول امور آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری سنقر و کلیایی نیز در گفت‌وگو با ایرنا با بیان اینکه متاسفانه جارسوزی‌ها هر ساله خسارات مالی فراوانی به کشاورزان و اقتصاد جامعه وارد می‌کند، افزود: سال گذشته بیش از ۱۲۰ مورد حادثه جارسوزی و آتش‌سوزی انبارکاه و کلش و باغات در شهرستان اطفا شده است.

«رسول حسنی» در ادامه با اشاره به طولانی بودن مسیر از مرکز آتش‌نشانی تا برخی روستاها که به حدود ۵۰ کیلومتر هم می‌رسد و سخت گذر بودن بیشتر مزارع، عنوان کرد: نیاز است که کشاورزان و دهیاران وسایط نقلیه ای مانند تراکتور و گاو آهن را همیشه در حال آماده باش و در دسترس برای ایجاد آتش‌بر تا رسیدن نیروهای آتش نشانی قرار دهند و همچنین‌ وسائط نقلیه (تراکتور، تیلر، کمباین، موتورسیکلت و...) را از مسیر آتش دور کنند.

وی گفت: از آنجایی که محصول گندم بسیار خشک است، وزش باد نیز موجب تسریع و شدت آتش سوزی می شود.

وی با اشاره به اینکه سال گذشته ۱۵ هکتار از مزارع گندم و پسماند کشاورزی و بیش از ۶۰ انبار کاه و علوفه سنقر در آتش سوخته است، تاکید کرد: همه موارد فوق باعث از بین رفتن یکسال زحمت و تلاش کشاورز و ضرر و زیان به اقتصاد کشورمان می شود، از این رو رعایت نکات ایمنی جهت جلوگیری و کاهش آتش سوزی ها در مزارع توصیه می شود.

رییس آتش نشانی شهرداری سنقر و کلیایی ادامه داد: در صورت آتش سوزی مراتب را به آتش نشانی (۱۲۵) اطلاع داده، سپس ۲۰ تا ۳۰ متر جلوتر از مسیر آتش چند ردیف زمین را شخم بزنید تا مسیر آتش بریده شود.

حسنی تصریح کرد؛ بازمانده محصول گندم (سفال گندم) برای زمین مفید و نوعی کود محسوب شده و آتش زدن آن باعث فقیر شدن زمین می شود.

وی تاکید کرد: باید از انبار کردن بسته های کاه و علوفه خشک در مجاورت محل زندگی، زیرزمین، پیلوت، زیر شیروانی جداً پرهیز شود.

او در خاتمه از حمایت فرماندار سنقر و کلیایی در راستای پیشگیری از حوادث کمباین‌ها قدردانی کرد و گفت: با مصوبه فرمانداری فعالیت کمباین‌ها امسال تنها منوط به داشتن کپسول آتش نشانی است که با انجام این کار شاهد کاهش خسارت و حریق کمباین‌ها خواهیم بود.

آتش‌سوزی‌ مزارع کشاورزی علاوه بر اینکه چهره نازیبایی از طبیعت نشان می‌دهند باعث بروز مشکلات زیست محیطی زیادی برای مردم و اکوسیستم منطقه و همپنین وارد آمدن خسارات اقتصادی می‌شود و گاهی آتش به مزارع همسایه نیز سرایت کرده و با سوزاندن خوشه‌های طلایی، باعث از بین رفتن سرمایه‌ها و خسارات مالی و روحی جبران ناپذیری می شود.

به گزارش ایرنا، از مجموع ۱۲۰ هکتار زمین کشاورزی سنقروکلیایی ۱۸ هزار هکتار آن آبی است و سالانه ۱۰۵ هزار تن گندم به عنوان محصول شاخص در این شهرستان تولید می‌شود.

شهرستان سنقر و کلیایی با ۹۲ هزار نفر جمعیت در ۸۶ کیلومتری شمال شرق کرمانشاه واقع شده و دارای ۲۲۰ روستا در قالب هشت دهستان و ۲ بخش مرکزی و کلیایی است.