پایان پادشاهی در نپال و قدم گذاشتن سنگاپور در مسیر پیشرفت

به گزارش ایرنا، تاریخ همواره سرنخ‌هایی را برای شناخت و درک بهتر آنچه امروز اتفاق می‌افتد در اختیارمان قرار می‌دهد. پیچ و خم‌های مسیر تاریخ با اتفاق‌های ریز و درشت در گذر زمان تغییر یافته و هر رخداد به نوعی در رقم زدن وضعیت ژئوپلیتیک حال حاضر تاثیرگذار بوده است. آسیا و اقیانوسیه که سهم قابل توجهی از وسعت این کره خاکی را به خود اختصاص داده، همانند دیگر نقاط دنیا تحولات مهم و تاثیرگذاری را از سر گذرانده است.

در این گزارش سعی داریم تا با شرحی از چندین رویداد تاریخی در بازه زمانی ۱ تا ۷ ژوئن/ ۱۲ تا ۱۸ خرداد (هفته جاری)، سرنخ‌هایی را از چگونگی شکل‌گیری سیاست‌ها و جغرافیای امروز منطقه آسیا و اقیانوسیه در اختیار مخاطب قرار دهیم.

روی کار آمدن بنیانگذار سنگاپور نوین و پیشرفته

در ۳ ژوئن ۱۹۵۹ (۱۲ خرداد ۱۳۳۸) سنگاپور به یک ایالت خودگردان از مالزی تبدیل شد و به ۱۴۰ سال حکومت مستقیم از سوی انگلیسی‌ها پایان داد. لی کوان یو دو روز بعد در ۵ ژوئن در تالار شهر به همراه سایر اعضای کابینه خود به عنوان نخست وزیر سنگاپور سوگند یاد کرد. زمان روی کار آمدن لی کوان یو اصلاحات گسترده فرهنگی و اجتماعی صورت گرفت که مخالفانی هم داشت. سنگاپور ۶ سال بعد در ۹ اوت ۱۹۶۵ (۱۸ مرداد ۱۳۴۴) از مالزی جدا و به یک کشور مستقل تبدیل شد.

لی کوان یو به عنوان اولین نخست وزیر سنگاپور تا ۱۹۹۰ این سمت را بر عهده داشت که در دوران او این کشور از منظر اقتصادی و اجتماعی، آموزش، تدوین قانون و ایجاد امینت، ایجاد رفاه، ایجاد زیرساخت و توسعه سیاست خارجی توسعه بسیاری پیدا کرد. وی این کشور را از جهان سوم به جهان اول برد. مقام‌های سنگاپور جایزه‌ای را با نام لی کوان یو طراحی کردند که از سال ۱۹۹۱ به دولتمردان و شخصیت‌های ممتاز سیاسی و اقتصادی جهان اهدا می شود. جایزه لی کوان یو از محل حق الزحمه ای که وی از سخنرانی های مختلف دریافت کرده بود و پولی که از فروش چاپ ویژه خاطراتش به دست آمده است، تامین می‌شود. این جایزه در سال ۲۰۱۷ به وزیر وقت اموراقتصادی و دارایی جمهوری اسلامی ایران تقدیم شد.

سالگرد عملیات منجر به ترور ایندرا گاندی

«عملیات ستاره آبی» نام یک عملیات نظامی ارتش هند است که از یکم تا دهم ژوئن ۱۹۸۴ (۱۱ تا ۲۰ خرداد ۱۳۶۳) برای خارج کردن جدایی‌طلبان سیک به رهبری جرنایل سینگ بیندران‌والا (Jarnail Singh Bhindranwale) از ساختمان‌های معبد طلایی انجام شد. این عملیات به دستور ایندیرا گاندی نخست وزیر وقت هند و با مشورت مستشاران انگلیسی انجام شد.
در جریان این عملیات نیروهای دولتی هند به این معبد در شهر «آمریتسر» در ایالت پنجاب یورش بردند، این معبد یکی از مقدس‌ترین اماکن مورد احترام جامعه سیک است. در این عملیات دست کم ۴۰۰ تن کشته شدند.

ایالت پنجاب در سال‌های ۱۹۸۱ تا ۱۹۹۲ شاهد درگیری‌های خشونت‌باری میان جدایی‌طلبان سیک و ارتش هند بود. چهار ماه پس از حمله نیروی زمینی هند به معبد طلایی در ژوئن ۱۹۸۴ ایندیرا گاندی به دست دو تن از محافظان سیک خود در ماه اکتبر ترور شد. بعد از استعمارزدایی از هند در دهه چهارم قرن بیستم که به تقسیم امپراتوری سابق منجر شد، یک‌پارچه‌سازی جامعه هند بر اساس معیار مذهبی صورت گرفت.

امروز دولت هند به ریاست نارندرا مودی که انتظار می‌رود برای سومین بار به مقام نخست وزیری این کشور برسد، درگیری‌هایی با جامعه سیک دارد. کانادا مدعی دست داشتن دولت هند در قتلی است که در ماه ژوئن ۲۰۲۳ (خرداد ۱۴۰۲) در حومه ونکوور روی داد و در آن شهروند کانادایی و رهبر جدایی‌طلبان سیک هاردیپ سینگ نیجار کشته شد. هند نیجار را تروریست می‌خواند اما با این حال اتهامات دست داشتن مقامات و اتباع هندی در قتل این رهبر جدایی‌طلب سیک را به شدت رد کرده است.

استقلال کشوری در اقیانوسیه؛ تونگا زمین رقابت چین و آمریکا

در ۴ ژوئن ۱۹۷۰ (۱۴ خرداد ۱۳۴۹) مجمع‌الجزایر تونگا که از سال ۱۹۰۰ (۱۲۷۸) به تحت الحمایگی انگلیس در آمده، اعلام استقلال کرد. این اولین کشور پادشاهی در میان کشورهای کوچک جزیره‌ای در اقیانوسیه است. سیاست خارجی تونگا از ژانویه ۲۰۰۹ (دی ۱۳۸۷) توسط رسانه اصلی آن «ماتانگی تونگا» تحت عنوان «نگاه به شرق» توصیف شد. از سال ۲۰۲۱، چین در تونگا با مشارکت در پروژه های زیرساختی از جمله کاخ سلطنتی جدید فعال شد و دو سوم بدهی خارجی کشور را در اختیار داشت. تونگا همچنین روابط صمیمانه با ایالات متحده را نیز حفظ کرده است.

تونگا اگرچه روابط خوبی با انگلیس دارد، اما دو کشور روابط تنگاتنگی ندارند. انگلیس کمیسیون عالی خود را در سال ۲۰۰۶ در تونگا تعطیل کرد، اما پس از ۱۴ سال غیبت کمیسیون عالی انگلیس در ژانویه ۲۰۲۰ مجدداً تأسیس شد. روابط تونگا با قدرت‌های منطقه‌ای اقیانوسیه، استرالیا و نیوزیلند، خوب است. آمریکا در اردیبهشت ماه سال گذشته برای افزایش حضور خود و مقابله با گسترش نفوذ چین در اقیانوس آرام در کشور جزیره‌ای تونگا سفارتخانه جدید دایر کرد. پیش از آن نیز وزارت خارجه آمریکا برای مقابله با افزایش نفوذ چین در اقیانوسیه سفارت خود را در «هونیارا» پایتخت جزایر سلیمان راه اندازی کرده بود.

این درحالی است که آمریکا در دهه ۹۰ در تلاش برای کاهش پست‌های دیپلماتیک و تغییر اولویت‌های دوره جنگ سرد حضور در منطقه اقیانوسیه را کاهش داده بود. آمریکا و استرالیا، از زمانی که چین یک پیمان امنیتی در سال ۲۰۲۲ برای داشتن یک پایگاه در جزایر سلیمان، منعقد کرد برای تقویت روابط در منطقه اقیانوسیه تلاش می‌کنند. از آن زمان، چین به جای تحقق یک معاهده امنیتی واحد با ۱۰ کشور جزیره‌ای اقیانوس آرام به دنبال توافق‌های تک به تک با آنها است.

وقایع میدان تیان آنمن چین

اعتراض‌های میدان تیان آنمن که با نام حادثه چهارم ژوئن در چین معروف است، به مجموعه‌ اعتراضات دانشجویی در این میدان شهر پکن گفته می‌شود. این اعتراضات با هدایت دانشجویان از ۱۵ آوریل تا چهارم ژوئن ۱۹۸۹ (۲۶ فروردین تا ۱۴ خرداد ۱۳۶۸) در دوران ریاست جمهوری «یانگ شانگکون» چهارمین رئیس‌جمهور چین به وقوع پیوست.

دولت چین پس از چندین هفته حکومت نظامی اعلام کرد که این موضوع به درگیری بین دانشجویان معترض و نیروهای دولتی منجر شد که در جریان آن ده‌ها نفر کشته و زخمی شدند. این معترضان به شرایط ناپایدار اقتصادی و سیاست‌های حزب کمونیست اعتراض داشتند.
بدنبال این اعتراضات، کشورهای غربی تحریم‌های گسترده‌ای را علیه چین اعمال کردند و سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و انگلیس عملیاتی را برای فراری دادن مخالفان دولت چین از طریق هنگ‌کنگ جلو بردند.

سالگرد کشتار خانواده سلطنتی نپال و دوره آخرین پادشاه

خاندان سلطنتی نپال در ۱ ژوئن ۲۰۰۱ (۱۱ خرداد ۱۳۸۰) در کاخ سلطنتی نارایانیتی، محل اقامت خود کشته شدند. ۹ نفر از اعضای خانواده سلطنتی، شامل پادشاه بیرندرا بیر بیکران شاه دو و همسرش ملکه آیشواریا راجیا لاکشمی دوی شاه، در این حادثه به قتل رسیدند. یک تیم تحقیقاتی منصوب به دولت، ولیعهد دیپندرا را عامل این قتل‌عام معرفی کرد درحالی‌که دیپندرا پس از شلیک به خودش به کما رفت. وی با مرگ پدرش و در حالی که در کما بود، پادشاه نپال اعلام شد اما پس از سه روز در بیمارستان درگذشت. گیانندرا برادر بیرندرا و عموی دیپندرا، پس از مرگ برادرزاده‌اش به سلطنت رسید.
درحالی‌که این دیدگاه وجود داشت که پادشاه بیرندرا و پسرش دیپندرا بسیار محبوب و مورد احترام مردم نپال بودند، روزنامه تایمز هند در سال ۲۰۱۱ گزارش داد که پراچاندا، رئیس حزب مائوئیست نپال، در یک مجمع اعلام کرده است که این کشتار توسط شاخه تحقیقات و تحلیل آژانس اطلاعات هند (RAW) یا آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) برنامه‌ریزی شده‌ است.
مروجان این تئوری بر این عقیده هستند که گیانن‌درا در این قتل‌عام دخیل بوده‌ است تا خودش بتواند سلطنت را بر عهده بگیرد. رسیدن دوباره وی به سلطنت تنها در صورت از میان برداشتن دو برادرزاده اش، دیپندرا و نیراجان ممکن بود.

زمان روی کار آمدن گیان‌ندرا جنگ داخلی نپال ۵ سالی بود که آغاز شده بود و او در این دوران پر التهاب قدرت را به دست گرفته بود.‌ درگیری مسلحانه در نپال بین دولت این کشور و حزب کمونیست نپال (مائویست) تا سال ۲۰۰۶ برای ساقط کردن سلطنت نپال ادامه داشت که در نهایت با امضای توافق صلح در ۲۱ نوامبر ۲۰۰۶ (۳۰ آبان ۱۳۸۵) به پایان رسید.
در سال ۲۰۰۸ با اعلام تغییر نظام پادشاهی به جمهوری توسط مجلس، گیانندرا از سلطنت کنار رفت.