به گزارش ایرنا، عوامل زیستی از طریق انتقال برخی از بیماری‌های واگیر به انسان، سالیانه ده‌ها هزار نفر را به کام مرگ برده و سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۲۳ هشدار احتمال بروز پاندمی در سال‌های آینده را اعلام کرده است.
از آنجا که پشه آئدس به عنوان یکی از ناقل‌های مهم در بروز برخی بیماری‌های واگیر نقش داشته و باوجود اینکه کشور ما زیستگاه طبیعی این پشه نبوده ولی متاسفانه در سالیان اخیر در برخی از نقاط کشور پشه ناقل آئدس گزارش شده و از سوی دیگر، وجود آن در کشورهای شرق ایران مانند پاکستان و افغانستان و گزارش‌های متعددی از اپیدمی‌های بیماری دانگ و چیکونگونیا نیاز به یک دستورالعمل ملی در این حوزه را ایجاد نموده که این سند بر همین مبنا تدوین شده است.
این پشه می‌تواند از راه‌های زمینی و از طریق حمل‌ونقل و جابجایی قانونی و قاچاق انسان و کالا، از طریق دریایی و حمل ونقل کالا و کارکنان شناورهای دریایی و همچنین از طریق هوایی و جابجایی مسافران و کالا از نقاط آلوده و مشکوک وارد کشور گردد.
از بیماری‌های قابل انتقال توسط این پشه می‌توان به بیماری تب دانگ اشاره کرد که سال ۲۰۱۲ به عنوان مهمترین بیماری ویروسی که از طریق بندپایان انتقال می‌یابد محسوب شده و تبدیل به یکی از عمده‌ترین مشکلات بهداشتی در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان شده است.
این بیماری به عنوان یکی از اولویت‌های سازمان بهداشت جهانی در بحث پیشگیری و کنترل بیماری‌ها از سال ۱۹۹۳ قرار گرفت.
ویژگی‌های پشه آئدس
ویروسی توسط پشه آئدس به ویژه گونه «آئدس اجیپتی» منتقل و یا پخش می‌شود؛ این پشه‌ها بیشتر بین عرض جغرافیایی ۳۵ درجه شمال و ۳۵ درجه جنوبی و در ارتفاع کمتر از یک هزار متری زندگی می‌کنند، آنها معمولاً در روز نیش می‌زنند، یک گزش ساده می‌تواند انسان را به ویروس آلوده کند، البته گاهی نیز انسان‌ها بیماری دنگی را به پشه‌ها منتقل می‌کنند. اگر پشه ماده، انسان مبتلا به ویروس را نیش بزند ویروس به بدن پشه منتقل می‌شود.این پشه‌ها معمولاً در روز نیش می‌زنند، یک گزش ساده می‌تواند انسان را به ویروس آلوده کند، البته گاهی نیز انسان‌ها بیماری دنگی را به پشه‌ها منتقل می‌کنند. اگر پشه ماده، انسان مبتلا به ویروس را نیش بزند ویروس به بدن پشه منتقل می‌شود.
ابتدا ویروس در سلول‌های تشکیل دهنده ناحیه شکم پشه زندگی می‌کند و حدود هشت تا ۱۰ روز بعد از آن، ویروس به غدد بزاقی پشه سرایت خواهد کرد، به این ترتیب بزاق تولید شده در بدن پشه آلوده به ویروس می‌شود، بنابراین هنگامی که پشه انسان را نیش می‌زند، بزاق آلوده به بدن انسان منتقل می‌شود و او را نیز آلوده می‌کند، به نظر می‌رسد این ویروس هیچ‌گونه آسیبی به پشه‌های آلوده که تا آخر عمر خود آلوده باقی می‌مانند، وارد نمی‌کند.
نشانه های بیماری تب دنگی
پشه آئدس باعث بیماری دنگی در انسان می‌شود، این بیماری عفونتی است که توسط ویروس دنگی ایجاد می‌شود و پشه‌ها عوامل منتقل‌کننده یا پخش‌کننده این ویروس هستند.
تب دنگی به عنوان تب استخوان شکن نیز شناخته می‌شود، چرا که به دلیل درد شدید حاصل از آن بیمار تصور می‌کند استخوان‌هایش در حال شکستن است.
برخی نشانه‌های تب دنگی عبارتند از تب، سردرد، حساسیت‌های پوستی مشابه سرخک و درد در ماهیچه‌ها و مفاصل است، همچنین ممکن است تب دنگی در تعداد کمی از بیماران به یکی از ۲ گونه خطرناک و کشنده تبدیل شود.
انواع تب دنگی حاصل از نیش پشه آئدس
گونه اول تب هموراژیک دنگی است که باعث خونریزی، ترشح مایعات به بیرون از عروق خونی (رگ‌های حامل خون) و کاهش پلاکت‌های خون (عامل لخته شدن خون) می‌شود و گونه دوم سندروم شوک دنگی است که باعث افت فشار شدید می‌شود. ویروس دنگی چهار نوع متفاوت دارد. اگر فردی به یک نوع از ویروس‌ها مبتلا شود، تا آخر عمر به آن نوع ویروس مصونیت دارد.
اگر چه در برابر سه گونه دیگر فقط تا مدت محدودی مصونیت دارد. اگر بعدها به یکی از سه نوع دیگر این ویروس مبتلا شود، ممکن است مشکلاتی جدی برای بیمار ایجاد شود.
علت بیماری تب دنگی
تب دنگی توسط ویروسی با همین نام ایجاد می‌شود.
در سیستم علمی که ویروس‌ها را دسته‌بندی و نام‌گذاری می‌کند، ویروس دنگی در خانواده فلاوی ویرید قرار می‌گیرد و از جنس فلای ویروس محسوب می‌شود.
از دیگر ویروس‌های این خانواده نیز می‌توان به تب زرد، نیل غربی، التهاب مغز، آنسفالیت ژاپنی، آنسفالیت منتقل شده از ساس، بیماری جنگل کیاسانور و ویروس تب هموراژیک امسک اشاره کرد.
نشانه بیماری دنگی که پشه آئدس باعث انتقال آن می‌شود
نزدیک به ۸۰ درصد از بیماران مبتلا به ویروس دنگی هیچ گونه نشانه‌ای نداشته یا نشانه‌های بسیار خفیفی مانند تب ملایم دارند و تنها وضعیت پنج درصد از بیماران وخیم می‌شود.
بیماری برای تعداد بسیار کمی از این افراد کشنده خواهد بود، در این میان معمولاً نشانه‌ها در کودکان مبتلا به ویروس دنگی، مشابه سرماخوردگی معمولی یا گاستروآنتریت (آنفلوآنزای معده، برای مثال استفراغ و اسهال) است.
با این حال احتمال پدید آمدن مشکلات حاد برای کودکان بسیار بیشتر از بزرگسالان است.
زمان بروز نشانه‌های بیماری دنگی بعد از ابتلا
نشانه‌ها حدود سه تا ۱۴ روز بعد از ابتلاء به ویروس دنگی نمایان می‌شود، اما بیشتر مواقع نشانه‌ها بین چهار تا هفت روز آشکار خواهد شد.
بنابراین اگر فردی از مکانی که ویروس دنگی در آن شایع است بازگردد و پس از ۱۴ روز نشانه‌ها را در خود مشاهده کند، به ویروس دنگی مبتلا نشده است.
راه های پیشگیری از گزش پشه آئدس
واکسن تأیید شده‌ای برای پیشگیری از ابتلاء به ویروس دنگی وجود ندارد و سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد داده است که برای جلوگیری از ابتلاء به بیماری دنگی، جمعیت پشه‌ها تحت نظر قرار گیرد و انسان‌ها از گزیدگی پشه‌ها حفاظت شوند.
البته سازمان بهداشت جهانی برای پیشگیری از دنگی برنامه‌ای به نام برنامه «کنترل یکپارچه ناقل» ارائه داده است که از پنج بخش تشکیل شده است و باید از حقوق، تجهیزات اجتماعی و قوانین برای قوی‌سازی جوامع و سازمان‌های بهداشتی عمومی استفاده کرد، تمامی بخش‌های اجتماع باید همراه با هم عمل کنند که این بخش‌ها شامل بخش عمومی، بخش خصوصی مانند مؤسسات و شرکت‌ها و حوزه سلامت و بهداشت می‌شود.
تمامی روش‌های کنترل بیماری باید یکپارچه‌سازی شود تا امکانات موجود، بهترین تأثیرگذاری ممکن را داشته باشد و تصمیم‌گیری‌ها باید بر اساس مدارک موجود انجام شود تا به این وسیله از سودمندی تمام اقدامات انجام شده برای مقابله با دنگی اطمینان حاصل شود.
باید به مناطقی که دنگی در آن شایع است کمک کرد تا جایی که بدون کمک دیگران، قادر به مبارزه با این بیماری شود.
سازمان بهداشت جهانی روش‌هایی برای کنترل پشه‌ها و حفاظت در برابر گزیدگی آنها ارائه می‌دهد.
بهترین روش رهایی از پشه «آئدس اجیپتی» از بین بردن زیستگاه آن است و مردم باید منابع سرباز آب را خالی کنند تا پشه‌ها در آن تخم‌گذاری نکنند، همچنین می‌توان برای کنترل پشه‌های از حشره‌کش‌ها و عامل‌های کنترل زیست‌شناختی استفاده کرد.بهترین روش رهایی از پشه «آئدس اجیپتی» از بین بردن زیستگاه آن است و مردم باید منابع سرباز آب را خالی کنند تا پشه‌ها در آن تخم‌گذاری نکنند، همچنین می‌توان برای کنترل پشه‌های از حشره‌کش‌ها و عامل‌های کنترل زیست‌شناختی استفاده کرد.
دانشمندان معتقدند اسپری‌های ارگانوفسفات و پایروتروئید تأثیری ندارد و آب‌های راکد و بدون جریان باید از بین برود، زیرا پشه‌ها را جذب می‌کند و علاوه‌بر آن انباشته شدن حشره‌کش‌ها در این آب‌ها، برای سلامتی انسان‌ها مضر خواهد بود.
تاریخچه بیماری دنگی
بیماری دنگی پیشینه بسیاری دارد و نخستین مورد آن در سال‌های بسیار دور مشاهده شد. در یک دانشنامه پزشکی چینی که از دوران «خاندان جین» که بین سال‌های ۲۶۵ تا ۴۲۰ میلادی زندگی می‌کردند از شخصی صحبت شده که احتمالاً به تب دنگی مبتلا شده است.
اسناد مکتوبی از قرن هفدهم نیز وجود دارد که بیانگر احتمال همه‌گیری دنگی بوده است، اما محتمل‌ترین گزارش‌های همه‌گیری دنگی مربوط به سال‌های ۱۷۷۹ تا ۱۷۸۰ است که آسیا، آفریقا و شمال آمریکا را در بر گرفته است.
در سال ۱۹۰۶ دانشمندان ثابت کردند که مردم از پشه‌های آئدس عفونت‌هایی را دریافت می‌کنند سپس در سال ۱۹۰۷ دانشمندان نشان‌دادند که ویروسی موجب تب تنگی می‌شود.
تب دنگی دومین بیماری در آن زمان بود که ثابت شد عامل آن ویروس است و پس از کشف آن جان برتون کلیلند و جوزف فرانکلین سایلر به مطالعه ویروس دنگی پرداختند و راه‌های گسترش آن را کشف کردند.
نظر شما