تکاور نهادگرا در وزارتخانه «تکاور»

وزارت تکاور

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی که برخی آن را به اختصار «تکاور» می‌نامند، در زمان دولت احمدی‌نژاد با ادغام سه وزارتخانه تعاون، کار و امور اجتماعی و رفاه و تأمین اجتماعی تشکیل شد و یک وزارتخانه بزرگ، مهم و به صورت جدی مرتبط با معیشت مردم است.

به طور طبیعی فردی، توان مدیریت چنین وزارتخانه بزرگی را دارد که هم دانش و دیدگاه اقتصادی داشته باشد، هم رویکرد اجتماعی، تجربه مدیریت، شناخت میدان و البته پاکدستی، تا بتواند مانع دست اندازی به صندوق‌های بازنشستگی و تامین اجتماعی و... شود؛ اما احمد میدری کیست و آیا سابقه او با پذیرش این مسئولیت سنگین سنخیت دارد؟

از مرکز تحقیقات استراتژیک تا بهارستان

احمد میدری متولد ۱۳۴۲ ، کارشناس ارشد توسعه و برنامه‌ریزی اقتصادی از دانشگاه تهران و دارای دکتری اقتصاد است. او سال ۷۲-۱۳۶۹ پژوهشگر مرکز تحقیقات استراتژیک و بعد از آن تا سال ۱۳۷۶ پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس بوده است. این استاد دانشگاه شهید چمران اهواز و علامه طباطبایی، سال ۱۳۷۸ با رای مردم آبادان نماینده دوره ششم و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شد. او بعداز مجلس، مشاور قائم مقام وزیر اقتصاد و عضو هیات مدیره بیمه دانا بوده و در دولت یازدهم و دوازدهم، معاون رفاه اجتماعی وزارت کار.

نهادگرا

میدری در زمره اقتصاددانان نهادگرا دسته‌بندی می‌شوند؛ گروهی که عدالت، دغدغه اصلی آنهاست و منتقد برخی تجویزهای اقتصادی جریان اقتصاد لیبرال هستند. او در ایام تبلیغات به عنوان مشاور پزشکیان در میزگرد اقتصادی نکاتی گفت، از جمله این که: «بهداشت و آموزش دو حق همگانی هستند و کالا نیستند و باید خارج از نظام بازار در اختیار شهروندان قرار گیرند.» او همچنین بازسازی اقتصادی بر اساس عدالت اجتماعی را ایده اصلی پزشکیان دانست.

نقشۀ نظام رفاهی

میدری در دولت یازدهم و دوازدهم به عنوان معاون رفاه اجتماعی وزیر رفاه فعالیت کرد و همزمان به سمت دبیر هیات امنای تأمین اجتماعی منصوب شد. او از سال ۱۳۹۶ ریاست کمیته آمار وزارت تعاون و کار را نیز بر عهده گرفت. سال ۱۳۹۹، نقشه نظام رفاهی کشور زیر نظر او در «مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه» طراحی شد تا با استفاده از جداول قانون بودجۀ ۱۳۹۹، منابع هدفمندسازی یارانه‌ها و اعتبارات متفرقه، نمایی کلی و ساختارمند از نظام رفاهی کشور به دست دهد.

سامان دهی به بیمه درمان و اجتماعی با کمک ظفرقندی؟

حلقه همفکران میدری، سال ۱۳۸۳ در تصویب قانون ساختار رفاه اجتماعی و گنجاندن نظام چندلایه رفاه اجتماعی در این قانون، نقش اساسی داشته وگام بزرگی برای توسعه بیمه‌های اجتماعی برداشتند. امروز از ۲۴ میلیون نفر جمعیت شاغل ایران، بین ۶ تا ۷ میلیون نفر فاقد بیمه اجتماعی هستند و عضو هیچ صندوق بازنشستگی نیستند. همچنین تخمین زده می‌شود بیش از ۷ میلیون نفر مشمول بیمه بیکاری هستند که از مزایای آن بهره مند نیستند؛ موضوعاتی که وزیر پیشنهادی کار به آن توجه ویژه و برای آنها راهکار دارد.

نزدیکی تفکرات میدری و ظفرقندی در توسعه بیمه‌های پایه درمان و اجتماعی و شناخت عمیق این دو از نقش و وظایف قانونی دولت در توسعه رفاه اجتماعی، می‌تواند مانع بروز برخی ناهماهنگی‌های پرسابقه در دولت‌های گذشته شود و این دو می‌توانند با همکاری هم، پایه گذار یک نظام رفاهی کارآمد در کشور باشند.

پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان

زیرساخت عدالت، وجود اطلاعات درست از وضعیت مردم است و در همین راستا، «پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان» از یادگارهای حضور میدری در معاونت رفاه وزارت کار است؛ برای راه اندازی این پایگاه، تلاش‌ها از بهمن ۱۳۹۲ در جهت تحقق ایجاد شناسنامه رفاهی-اقتصادی افراد شروع و این پایگاه، از تجمیع ۵۰ منبع داده‌ای و بیش از ۳ میلیارد رکورد داده‌ای تشکیل شده‌ است. بخشی از خروجی‌های پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان به صورت وب‌سرویس در اختیار ۲۰ سازمان مختلف قرار گرفته‌ و علاوه‌براین، خدمات تحلیلی استحقاق‌سنجی، بررسی همپوشانی، داده‌کاوی، وسع‌سنجی و ... نیز ارائه می‌شود.

تاکنون از پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان در پروژه‌های مختلف شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل، بهبود سازوکار توزیع سبد کالا، رفع همپوشانی بیمه‌ای، راه‌اندازی سامانه جامع بیمه‌های سلامت، بیمه کارگران ساختمانی، قالی‌بافان، رانندگان و همچنین تحلیل نقشه فقر استفاده شده و از این پس نیز توسعه پایگاه‌های اطلاعاتی درست و دقیق، می‌تواند ضامن برقراری عدالت رفاهی شود.

تفکر منسجم و امتحان پس داده رفاه چندلایه

میدری برخلاف برخی دیگر از گزینه‌های وزارت رفاه، یک تفکر منسجم درباره نظام رفاه اجتماعی دارد که طبق آن، همه مردم نباید در یک سطح خدمات بگیرند. این رویکرد که در برخی کشورها مانند نروژ امتحان خود را به خوبی پس داده، سطحی از حمایت را برای اقشار آسیب‌پذیر ارائه می‌کند؛ سطح دوم را از طریق بیمه با هزینه کارفرما انجام می دهد و در سطح سوم برای بخش دیگر جامعه، با بازنشستگی خصوصی یا بیمه تکمیلی اجتماعی، رفاهی مضاعف با هزینه خودشان ایجاد می‌کند. صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر که مدتهاست در قانون گنجانده شده نیز، دستاورد تلاش او و همفکرانش برای گسترش چتر بیمه اجتماعی برای همه مردم است.
 

ماجرای شرکت‌های جذاب وزارت رفاه

برای برخی افراد، جذاب‌ترین بخش وزارت رفاه، شرکت‌های خصولتی است که مدیران این وزارتخانه می‌توانند افراد خود را در هیات مدیره آنها به پست و پول برسانند.
اما میدری بعد از استعفای «حجت عبدالملکی» یادداشتی خطاب به وزیر بعدی رفاه نوشت که مهمترین توصیه اش این بود: آنچه این وزارتخانه را از وظایف حاکمیتی و مهم بازداشته، «امر مهلک اداره شرکت‌های وابسته به صندوق‌های بازنشستگی» است. ریسمان اداره این شرکت‌ها را به دست ساختارهای رسمی آنها یعنی هیات مدیره صندوق‌ها و شرکت واگذار کنید و هر قدر بیشتر به سمت شما آمدند شما بیشتر از آنها فرار کنید. در غیر این صورت نه صدای فقرا خواهید بود، نه شیوه حکمرانی در این کشور را اصلاح خواهید کرد و نه گامی برای حل بحران صندوق‌های بازنشستگی خواهید داشت.»

این اقتصاددان نهادگرا سالهاست نشان داده موضوع نظارت و تنظیم مقررات صندوق‌های بازنشستگی، خروج از بنگاه داری و فراگیری بیمه‌های اجتماعی را با جدیت دنبال می‌کند که از توجه ویژه به افزایش سطح زندگی شهروندان همراه به حفظ کرامت ایشان حکایت دارد.

او امروز هم در تشریح برنامه‌های خود مجدد از صندوق‌های بازنشستگی و ناترازی آنها، به عنوان یکی از چالش‌های اصلی دولت چهاردهم نام برده است؛ موضوعی که ۲۰ سال است، او و همفکرانش برای آن برنامه دارند و هر چند در بسیاری مواقع برای پیشبرد راهکارهای خود با مقاومت‌هایی روبرو شده‌اند، اما همواره برای اجرای ایده‌های خود تلاش مضاعفی نشان داشته‌اند.

حیاط خلوت صندوق‌های بازنشستگی و مخالفان ساماندهی آن

بیش از ۲۰ صندوق بازنشستگی که در کشور فعال است و نقدینگی زیادی در آنها در حال چرخش است، برای برخی حیاط خلوت به شمار می رفته، اما میدری در دوره قبل تلاش کرد نوعی رگولاتوری و نظارت یکپارچه بر این صندوق‌ها راه اندازی کند؛ چیزی شبیه نظارت مرکزی بیمه مرکزی و بانک مرکزی بر شرکت های بیمه و بانک ها که تا حدی پیش رفت، اما مخالفان این رگولاتوری مانع او می شدند.
علاوه‌براین حرکت پنجره جمعیتی ایران به دوره سالمندی زنگ خطر دیگری است که میدری همواره در دو دهه گذشته نسبت به آن هشدار داده و در همین راستا به اجرای کامل نظام چندلایه و چندسطحی رفاه اجتماعی که در سیاست‌های کلی نظام در حوزه تامین اجتماعی هم به اجرای آن تاکید شده، اصرار دارد.

تحصن مجلس ششم؟ اشتباه رفتیم

با وجود این نقاط قوت، برخی نمایندگان خطاب به میدری، درباره تحصن ۲۰ سال قبل نمایندگان مجلس ششم پرسیده‌اند؛ موضوعی که بسیاری از چهره‌های برجسته اصلاح طلب هم به زیان‌آور بودن آن اذعان داشته‌اند.
طبق روایت سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس، میدری در جلسات با نمایندگانی که معترض این موضوع شده‌اند، پاسخ داده است: این موضوع، دغدغه دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی نیز بوده و آنها اعتماد کردند. وی با اشاره به موضوع تحصن گفته، این راه برای اصلاحات و آزادی اشتباه بوده و اختلافات فکری را باید با هم حل کنیم.

چهره توافق ساز

موضوع رفاه، تامین اجتماعی، ایجاد اشتغال و دیگر حوزه‌های مسئولیت و وظایف وزارت تکاور، جایی است که اقتصاد و جامعه شناسی، دولت و جامعه، جوانان و بازنشستگان و تدبیر و همدلی به هم می‌رسند. در این نقطه که با بحران‌های بزرگی مثل صندوق‌های بازنشستگی روبه‌روست، جز ایجاد توافق و اجماع نتیجه‌بخش نیست.
محمد فاضلی در توئیتی گفت: میدری «به دلیل فهم نظری از مقوله سیاست اجتماعی، کنش گری سیاسی و اجتماعی توافق ساز و سابقه اجرایی می‌تواند بهترین وزیر کار و رفاه اجتماعی ایران بعد از انقلاب باشد و سلامتش فضیلت دیگر اوست.»
حالا باید منتظر ماند و دید آیا نمایندگان، سکان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را به این چهره می‌دهند یا خیر؟