در دامن الوند که همسنگ جنان است/ شهریست چو فردوس که نامش همدان است

به گزارش ایرنا، همدان به واسطه پیشینه چندین هزار ساله خود توانست در سال ۱۳۸۵، عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران را از آن خود کند و تاریخ و هویتش را که به بلندای الوند است به رخ همگان بکشاند.

سال‌هاست که یکم شهریور به واسطه زادروز بوعلی‌سینا حکیم هزاره‌ها به عنوان روز همدان نامگذاری شده و سال گذشته نیز با ابلاغ شهید آیت الله سید ابراهیم رییسی (رییس جمهور وقت) به طور رسمی یکم شهریور به عنوان روز همدان در سالنامه ملی ایران ثبت شد.

کارشناسان میراث فرهنگی، همدان را قلب تاریخ ایران می دانند چرا که وجود هزاران سند تاریخی و متن‌های تحقیقاتی بیانگر این است که شهر کهن همدان آلبوم زیبا و رنگارنگ و همچنین تجلی‌گاهی از هویت باستانی مردم ایران زمین از دوره‌های مختلف تاریخی است و دیرینگی این شهر و ابنیه‌های باشکوه و تاریخی آن همواره مورد تحسین باستان شناسان قرار گرفته است.

هگمتانه، آمادای، اکباتان، آکسایا، آمادانا، آنادانا، همه‌دانا، آمدانه و حالا همدان نام‌هاییست که در طول تاریخ و در دوران مختلف برای این خطه اسرارآمیز از ایران زمین نهاده شده است. شهری در دامنه‌های کوه الوند و قدیمی‌ترین شهر ایران است که قدمت آن به بیش از سه هزار سال می‌رسد، شهری که از ابتدای شکل‌گیری همواره و در کوران حوادث تخل روزگار پابرجا و دارای سکنه بوده و امروز نیز یکی از کلان‌شهرهای کشور به شمار می‌رود.

هگمتانه، آمادای، اکباتان، آکسایا، آمادانا، آنادانا، همه‌دانا، آمدانه و حالا همدان نام‌هایی است که در طول تاریخ و در دوران مختلف برای این خطه اسرارآمیز از ایران زمین نهاده شده است.

شهری در دامنه‌های کوه الوند و قدیمی‌ترین شهر ایران است که قدمت آن به بیش از سه هزار سال می‌رسد، شهری که از ابتدای شکل‌گیری همواره و در کوران حوادث روزگار پابرجا و دارای سکنه بوده و امروز نیز یکی از کلان‌شهرهای کشور به شمار می‌رود.

شهری که در منطقه غرب ایران و در جغرافیایی کوهستانی، در دامنه کوه زیبا و بلند قامت الوند، و با ارتفاع یک هزار و ۹۰۰ متری از سطح دریا واقع، و چهار فصل سال آب و هوایی دلگشا و فرح بخش برای دامنه نشینان خود ارمغان دارد.

همدان قدیمی‌ترین شهر ایران و به تعبیر تاریخ نویسان نخستین شهر جهان است. هزاران اثر و شی ارزشمند تاریخی در کاوش‌های باستان شناسی در گوشه و کنار هگمتانه نمایان شده است که نشان می‌دهد این خطه از گستره ایران، نخستین پایتخت سلسله مادها بوده و در دوره‌های پر رونقی همچون هخامنشیان، اشکانیان، آل بویه، ساسانیان، و سلجوقیان به عنوان پایتخت ایران، بر پهنه های وسیعی از جهان آن روزگاران، سروری می‌کرده است.

گفته می شود در کتیبه های آشوری، نام همدان «آمدانه» است و از ریشه کلمه ماد گرفته شده، «آمادای» به محل مادها و محل زندگی مادها معنی می‌شود.

روزگاری که آریایی‌ها این سرزمین را برای سکونت انتخاب کردند و مادها آن را برای پایتختی برگزیدند، گمان نمی‌کردند که روزی برسد همدان امروزی به این شهرت جهانی دست یابد و در فهرست آثار ثبت جهانی یونسکو قرار گیرد. حالا پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین سه اثر در فهرست آثار جهانی یونسکو دارد و به عنوان ریشه‌دارترین شهر ایران به عنوان مقصد گردشگری ارزشمند شناخته می‌شود.

حالا همدان با داشتن بیش از یک هزار و ۸۵۰ جاذبه طبیعی، تاریخی و گردشگری یک از استان‌های جذاب کشور محسوب می‌شود و در فصل تابستان به واسطه آب و هوای دل انگیز، مقصد بسیاری از گردشگران است.

آرامگاه بوعلی سینا نماد فرهنگ، دانش و گردشگری

اما از سوی دیگر یک شهریورماه به واسطه زادروز تولد بوعلی سینا، اندیشمند و فیلسوف مطرح جهان و ایران علاوه بر روز همدان، به واسطه شخصیت ارزشمند این حکیم دانشمند به عنوان روز پزشک نیز نامگذاری شده است.

بوعلی سینا، دانشمند ایرانی قرن چهارم هجری در یکم شهریور ۳۵۹ هجری خورشیدی در روستای خرمیثن از توابع بخارا (ایران قدیم) دیده به جهان گشود و بعدها با مهاجرت به همدان به یکی از اندیشمندان بزرگ جهان تبدیل شد.

او قرآن و سایر علوم را در بلخ آموخت و از محضر استاد عبدالله ناتلی بهره جست و در ۱۸ سالگی همه علوم را فراگرفته و در ۲۱ سالگی دست به تالیف زد و مجموعه ای با نام «حاصل و محصول» را در ۱۰ جلد نگاشت، سپس ۲ کتاب یکی در باب اخلاق با عنوان «البر و الائم» و دیگری در باب ‏فلسفه به نام «حکمت عروضی» را در ۲۱ جلد به رشته تحریر درآورد.

بوعلی سینا حدود ۴۵۰ کتاب و مقاله دارد که ۲۴۰ مورد آن از آنها حفظ شده‌اند، از این میان ۱۵۰ کتاب در مورد فلسفه و ۴۰ کتاب نیز در مورد علم پزشکی است. کتاب‌ شفا به‌عنوان دایرة‌المعارف علم و فلسفه و همچنین کتاب قانون به‌عنوان دایرةالمعارف علم پزشکی از یادگارهای ارزشمند این دانشمند بزرگ هستند.

بوعلی سینا حدود ۴۵۰ کتاب و مقاله دارد که ۲۴۰ مورد آن از آنها حفظ شده‌اند، از این میان ۱۵۰ کتاب در مورد فلسفه و ۴۰ کتاب نیز در مورد علم پزشکی است. کتاب‌ شفا به‌عنوان دایرة‌المعارف علم و فلسفه و همچنین کتاب قانون به‌عنوان دایرةالمعارف علم پزشکی از یادگارهای ارزشمند این دانشمند بزرگ هستند.

آرامگاه بوعلی سینا امروز یکی از جاذبه‌های گردشگری همدان است. طرح سازه آرامگاه را مهندس هوشنگ سیحون به سبک معماری دوره و سده‌ای که بوعلی سینا در آن می‌زیسته از روی قدیمی‌ترین بنای تاریخ‌دار اسلامی یعنی برج گنبد قابوس در شهر گنبد کاووس اقتباس کرد.

به گفته سیحون (در کتاب نیم قرن آثار معماری و نقاشی سیحون) ۱۰ ستون ایوان نشانه ۱۰ قرن پس از بوعلی است (با توجه به اینکه ساخت این آرامگاه به مناسبت گرامیداشت هزاره بوعلی بود) و ۱۲ ستون برج نمادی از ۱۲ دانشی است که بوعلی در روزگار خود بر همه آن‌ها چیره بود.

غار علیصدر اثر طبیعی و شگفت‌انگیز

غار علیصدر به عنوان بزرگ‌ترین غار آبی جهان، یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری استان همدان به حساب می‌آید که به دلیل وجود گذرگاه‌های زیاد آبی و دریاچه‌های پهن و قابل قایقرانی که در سرتاسر آن، یکی از زیباترین جلوه‌های طبیعی ایران و جهان و پدیده ای منحصر به فرد در نوع خود است که فقط تعداد کمی از غارهای جهان همچون غار مولیس در فرانسه و غارهای شوالیه و بوکان در استرالیا چنین زیبایی‌های خیره کننده‌ای وجود دارد.

در سالیان گذشته این غار پربازدیدترین جاذبه گردشگری استان همدان بوده و همه ساله میزبان گردشگران بسیاری از شهرهای داخلی و کشورهای خارجی بوده است.

ثبت سه اثر جهانی در همدان

محوطه باستانی هگمتانه همدان که نمادی از دوران حکمرانی مادها در ایران باستان است، ماه گذشته به عنوان بیست و هشتمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید و فرصتی ارزشمند برای جذب گردشگران برای استان همدان به حساب می‌آید.

محوطه باستانی هگمتانه همدان که نمادی از دوران حکمرانی مادها در ایران باستان است، ماه گذشته به عنوان بیست و هشتمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید و فرصتی ارزشمند برای جذب گردشگران برای استان همدان به حساب می‌آید.

ثبت جهانی این مجموعه تاریخی در مرداد ماه در چهل و ششمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در دهلی نو هند انجام شد. این مجموعه در بافت تاریخی و مرکز شهر همدان قرار دارد و آثار ارزشمندی از دوره هخامنشی و ساسانی و اشکانی از آن یافت شده است.

پیشتر و در سال گذشته نیز ۲ کاروانسرای فرسفج تویسرکان و تاج آباد بهار از این استان در فهرست آثار جهانی قرار گرفته بودند.

کاروانسرای تاج آباد جزو معدود کاروانسراهای باقی مانده در کشور با پلان مدور است و قدمت آن به دوره صفویه باز می‌گردد. کاروانسرای شاه عباسی «فرسفج» نیز از آثار تاریخی تویسرکان و متعلق به دوران صفویه است.

ساختمان این کاروانسرا در فاصله سال های ۱۰۰۶ تا ۱۰۳۸ و به سبک معماری دوره صفویه ساخته شده و مساحت آن نزدیک به چهار هزار متر مربع است. این کاروانسراها در مسیر شاهی یا جاده ابریشم قرار گرفته است.

باباطاهر عارف سوخته دل

باباطاهر عریان، یکی از مشهورترین دو بیتی سرایان ایرانی است که آرامگاهش در همدان با مجموعه منشورهایی مزین به دوبیتی های عارفانه و شورانگیز به میعادگاه دوستداران شعر و ادب تبدیل شده است.

باباطاهر همدانی از شعرا و عرفای بزرگ ایرانی است که در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم می زیسته و به دلیل وارستگی و دل بریدن از تعلقات دنیوی، عنوان باباطاهر عریان را لقب گرفته است.

برج آرامگاه باباطاهر شاهکاری ممتاز و بدیع از معماری عصر جدید و تلفیقی از معماری قرن های هفتم و هشتم هجری و عصر حاضر را خلق کرده است و بر فراز تپه ای کم ارتفاع در مرکز میدانی سر سبز و مستطیل شکل به همین نام واقع شده است.

درشکه‌های قدیمی با اسب های زیبا و ظاهر آراسته نیز مسیر دور آرامگاه باباطاهر را طی می کنند تا بازدیدکنندگان این جاذبه گردشگری، برای دقایقی دوری از زندگی ماشینی را تجربه کنند و درشکه سواری را نیز به خاطرات نوروزی خود بیفزایند.

گنجنامه، گنجی در دل پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین

کتیبه های گنجنامه، سنگ نوشته هایی به یادگار مانده از دوران هخامنشی است که بر دل صخره های الوند حکاکی شده و با جلوه گری سحرانگیز خود، غنای تاریخی دیار هگمتانه را به اذهان بازدیدکنندگان یادآوری می کند.

کتیبه های گنجنامه، سنگ نوشته هایی به یادگار مانده از دوران هخامنشی است که بر دل صخره های الوند حکاکی شده و با جلوه گری سحرانگیز خود، غنای تاریخی دیار هگمتانه را به اذهان بازدیدکنندگان یادآوری می کند.

این کتیبه یکی از معروف ترین و شناخته شده ترین آثار تاریخی دیار هگمتانه است، این ۲ کتیبه نوشتارهایی از دوران داریوش و خشایارشا هخامنشی است که بر دل صخره‌های الوند در فاصله پنج کیلومتری غرب همدان و در انتهای دره سبز و خرم و عباس‌آباد حکاکی شده ‌است.

در این مکان سنگ نوشته داریوش کبیر در سمت چپ و کتیبه خشایارشا در سمت راست آن و کمی پایین تر از کتیبه نخست قرار دارد.

این کتیبه ها که در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید به سه زبان پارسی باستان ، ایلامی و بابلی هر کدام در ۲۰ سطر و از چپ به راست و به خط میخی حکاکی شده اند.

آبشار گنجنامه نیز به فاصله چند متری این کتیبه‌ها یکی از جاذبه‌های طبیعی گردشگری همدان محسوب می‌شود.

نوشیجان؛ بنایی به بلندای تاریخ

تپه نوشیجان یکی از بزرگترین آثار تاریخی ملایر است که در ۱۵ کیلومتری شمال غرب ملایر و روبروی روستا شوشاب قرار دارد.

ارگ نوشیجان مهمترین نیایشگاه مادها بوده و عناصر این مجموعه به عنوان نخستین الگوهای معماری ایرانی در فلات قاره ایران از منحصر به فردترین و ارزشمندترین آثار تاریخی کشور محسوب می‌شود.

این بنای عظیم و تاریخی هفت هزار سال قدمت دارد و طبق اسناد موجود در میراث فرهنگی ملایر، روی تپه واقع شدن این بنا حاکی از آن است که در حدود چهار هزار سال پیش این منطقه زیر آب قرار داشته و تنها این قلعه از آب بیرون بوده است.

شهر زیرزمینی سامن، شهری دستکند در ۱۵ کیلومتری ملایر که سال ۸۴ از دل زمین سر برآورد و قدمت آن گویای عظمت و تاریخ کهن استان همدان است.

نگاهی به سایر جاذبه‌های گردشگری همدان

برجسته ترین آثار تاریخی دوره های پیش از اسلام در همدان یکی تپه هگمتانه که در نوع خود وسیع ترین تپه باستانی ایران است وبیشتر به بقایای ابنیه ' کاسی'ها ، ماد و هخامنشی تعلق دارد.

برجسته ترین آثار تاریخی دوره های پیش از اسلام در همدان یکی تپه هگمتانه که در نوع خود وسیع ترین تپه باستانی ایران است و بیشتر به بقایای ابنیه ' کاسی'ها ، ماد و هخامنشی تعلق دارد.

دیگری، گورستان پارتی در محوطه باستانی مجسمه شیر سنگی است که پس از حفاری های ۵۰ سال گذشته، مجدد پوشانده شده و هم اینک در زیر خاک مدفون است.

در این گورستان انبوه تابوت های سفالی با اسکلت های سالم کشف شده است. همچنین کتیبه های گنج نامه و خود مجسمه شیر سنگی از دیگر آثار مربوط به پیش از تاریخ اسلام در همدان به شمار می رود.

از دوره های پس از اسلام هم یادمان های فراوانی از چندین نقطه همدان می توان مرور کرد که بقعه 'خضر' از آثار قرن پنجم هجری ،'گنبد علویان' بجای مانده از دوران سلجوقی ، آرامگاه 'استرمردخای' و 'برج قربان' نیز از همین دوران ، 'پل آبشینه' از دوره صفوی ، همچنین مسجد جامع همدان و میدان تاریخی امام در مرکز شهر همدان مربوط به سده های گذشته ، تنها معدودی از حدود ۱۰۰ اثر ثبت شده در فهرست ملی آثار تاریخی در استان همدان است.

در این میان ، آرامگاه بوعلی سینا و آرامگاه شاعر سوخته دل باباطاهر عریان، به لحاظی که در نقاط مرکزی شهر دسترسی بیشتری به آنها هست ، همواره با استقبال فراوان گردشگران روبه روست.

کاروانسراها، آب انبارها، خانه های قدیمی در کنار آثاری چون حمام حاج آقا تراب نهاوند، عمارت لطفعلیان ملایر، خانه مسعودی، آرامگاه میررضی الدین آرتیمانی و بقعه حیقوق نبی (ع) تویسرکان و سراب گیان نهاوند از دیگر آثار تاریخی و باستانی و از جاذبه های شاخص گردشگری استان همدان است که همه ساله پذیرای گردشگران داخلی و خارجی بسیاری است.