مسیر دستگاه دیپلماسی دولت چهاردهم

به گزارش گروه سیاست خارجی ایرنا، ۲۰۳ سال پیش در چنین روزهایی در شهریور ماه ۱۲۰۰ شمسی فتحعلی شاه قاجار در فرمانی به عبدالوهاب نشاط اصفهانی مسئولیت «انتظام مهام وزارت خارجه» را به وی سپرد و به شکل نوین نهاد دیپلماسی کشور را پایه گذاری نمود.

بررسی دیوان سالاری نوین ایرانی نشانگر این است که شاید کمتر وزارتخانه و سازمانی در ایران، عمری به اندازه وزارت امورخارجه داشته باشد، مسئله دیپلماسی از چنان اهمیتی در دو قرن دیوان سالاری نوین ایران برخوردار بود که حتی شاهان قاجاری نیز پیش از هر سازمان و نهاد دیگر، لزوم ایجاد تشکیلاتی برای مراودات و ارتباطات بین المللی ایران را دریافته و نهادی را به منظور ساماندهی این فعالیت ها ایجاد نمودند.

جالب تر اینکه نهاد و دیوان سالاری وزارت امورخارجه پایه گذار اولین نهادهای آموزش عالی در ایران نیز بوده است، مدرسه سیاست که در سال ۱۲۷۸ شمسی به فرمان مظفرالدین شاه در ذیل وزارت امورخارجه ایجاد و امروز به نام دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شناخته می‌شود، با ۱۲۵ سال قدمت، ۳۵ سال بیشتر از دانشگاه تهران سابقه و تاریخچه دارد.

این موضوع نیز به نوبه خود نشانگر این است که حتی در کوران حوادث در تاریخ ایران، مسئله تربیت دیپلمات و شاکله دستگاه دیپلماسی تا چه حدی در تاریخ ایران اهمیت داشته است.

شصت و هفتمین وزیر در ۲۰۳ مین سالگرد تاسیس وزارت امور خارجه

سید عباس عراقچی اکنون در ۲۰۳ سالگرد تاسیس وزارت امور خارجه به عنوان شصت و هفتمین وزیر، در دورانی که جهان بیش از هر زمان دیگری در تاریخ معاصر کشورمان دستخوش تحول شده و گذار قدرت جهانی را تجربه می کند هدایت این دستگاه را به عهده گرفته است.

عراقچی در اولین گام و آغاز فعالیت های خود به عنوان وزیر امورخارجه با استفاده از فرصت تماس های تبریک همتایان خود و همچنین با استفاده از ظرفیت رسانه‌های بین المللی موضع دولت چهاردهم را برای جهانیان و همتایان خود در سرتاسر جهان مشخص کرد.

اعلام روشن دیدگاه و مواضع وزارت خارجه دولت چهاردهم در اولین قدم، می‌تواند از ادراکات اشتباه (Misperception) دیگر بازیگران سیاست بین الملل در دنیا جلوگیری کرده و از اقداماتی دیگر بازیگران که به واسطه ادراکات اشتباه شکل میگیرند جلوگیری کند.

این اعلام مواضع روشن و بیان صریح دیدگاه‌ها در اولین قدم وزارت خارجه در دولت چهاردهم، می‌تواند از ادراکات اشتباه (Misperception) دیگر بازیگران جلوگیری کرده و از اقداماتی که توسط آنان به واسطه ادراکات اشتباه شکل میگیرند جلوگیری کند.

حمایت از مقاومت پایدار است

سیاست منطقه ای ایران یکی از مهم ترین ابعاد سیاست خارجی ایران را تشکیل داده و به طبع یکی از حوزه هایی است که می تواند در معرض ادراکات اشتباه دیگران قرار گیرد. عراقچی با فهم این موضوع با تاکید بر اصل حمایت خدشه ناپذیر ایران از محور مقاومت، سیاست دولت چهاردهم در این حوزه را به شکل شفاف توضیح داد.

وزیر امورخارجه در همین راستا در تماس های تلفنی با همتایان منطقه ای خود در روزهای جاری اعلام داشت که «حمایت بی‌دریغ، پیوسته و همه‌جانبه از محور مقاومت، و مردم مظلوم فلسطین؛ همچنان اساس سیاست خارجی ایران را تشکیل خواهد داد.»

او در پاسخ به وزرای خارجه کشورهای اروپایی به صراحت از حق قطعی جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به اقدام تروریستی رژیم صهیونیستی در ترور شهید اسماعیل هنیه سخن گفت تا مشخص شود رفت‌وآمدهای سیاسی بر مواضع اصولی کشور تاثیر نخواهد گذاشت.

ضلع دیگری از سیاست خارجی ایران که در سخنان عراقچی در گفت‌وگوی ویژه خبری و تماس های تلفنی با وزرای امورخارجه در سرتاسر جهان تبلور یافت تاکید و صراحت عراقچی بر سیاست همسایگی و همچنین نگاه ویژه ایران به فرصت های بیشمار در جهان غیرغربی است.

جهان غیرغربی و شکست سیاست وابسته‌سازی به غرب

این دیدگاه در ادامه رویکرد کلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران که در دولت شهید رئیسی نیز تبلور داشت، با نگاه ویژه به فرصت ارتباط با همسایگان و همچنین ارتباطات در حوزه های مختلف با کشورهای درحال توسعه در جهان غیرغربی، دیپلماسی و سیاست خارجی کشور را صرفا در ارتباط با غرب محصور نکرده و پیام واضح عدم وابستگی به غرب را به طرفین درگیر در مذاکرات رفع تحریم ها ارسال می کند. هر چند عراقچی معتقد است برای مدیریت تنش با آمریکا و بازسازی روابط با اروپا نیز باید تلاش کرد و این تلاش دیپلماتیک نیز مشروط بر تجدیدنظر غرب در رویکرد خصمانه کنونی می‌باشد.

ارسال این پیام می تواند از حربه پیشین آمریکا و شرکایش در «استفاده از عنصر وابستگی به سازوکارهای تحت سلطه غرب، به عنوان ابزار و سلاحی برای تسلیم کردن ایران» که در ادبیات روابط بین الملل به وابستگی متقابل تسلیحاتی تعبیر شده (weaponized interdependence) جلوگیری کند.

وزیر امور خارجه در همین راستا در توضیح اولویت های سیاست خارجی ایران، گفت: گسترش میدان دیپلماسی به حوزه های آفریقا، آمریکای لاتین شرق آسیا و دیگر مناطقی است که شاید کمتر به آنها توجه شده است. در این مناطق هم فرصت‌های بسیار زیادی وجود دارد که قابل بهره‌برداری برای ما هست. اولویت بعد کشورهایی هستند که در زمان سختی ها کنار جمهوری اسلامی بودند و در حوزه تحریم‌ها به ما کمک کردند، به طور مشخص چین و روسیه و کشورهای دیگری که کشورهای دوست ما در زمان سختی بودند ما روابط با اینها را مستحکم خواهیم کرد و با قوت بیشتری ادامه خواهیم داد. اولویت بعدی قدرت های نوظهور هستند که در عرصه بین‌المللی ایفای نقش می‌کنند، کشورهایی مثل هند، آفریقای جنوبی، برزیل و تا حدی ترکیه و کشورهای دیگری که به عنوان اقتصادهای نوظهور یا قدرت های نوظهور شناخته می‌شوند.

سیاست خارجی دولت چهاردهم و ارسال سیگنال قدرت

اقدام مثبت سید عباس عراقچی در استفاده از ظرفیت رسانه و ظرفیت تماس‌های دیپلماتیک در روزهای اول وزارت وی بر نهادی که شاید بیشتر از هر سازمان و سازوکار دیگری در کشور برای صاحب نظران و بازیگران عرصه بین المللی اهمیت داشته باشد، به نوبه خود توانست که در همین ابتدای راه دولت، علاوه بر ارسال سینگال و پالس قدرت، تداوم اصول کلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را نشان داده و از سو برداشت ها و ادراکات اشتباه دیگر بازیگران بین المللی در ادامه مسیر این دولت جلوگیری کرده و تیم سیاست خارجی دولت پزشکیان را با توانی مضاعف به میدان رقابت ها و نقش آفرینی های بین المللی اعزام کند.