چرایی زنانه‌تر شدن خشونت/ از تغییر مفهوم زنانگی تا دغدغه اجتماعی‌شدن نسل آلفا

به گزارش ایرنا، طی ماه‌های گذشته چندبار در کرمان و حتی سایر استان‌ها خبرهای مربوط به قتل و سرقت را که مرور می‌کنیم، در بین مجرمان، زنان نیز مشاهده می‌شوند که در همدستی با مردان یا به‌تنهایی، نسبت به وقوع جرم، سرقت یا قتل اقدام کرده‌اند؛ میزان درگیر شدن زنان با انواع آسیب‌های اجتماعی نیز خود شاخص و زنگ خطر دیگری است که نشانه های آن طی سال های گذشته بیشتر به چشم می آید.

صرفنظر از عامل اقتصادی و معیشتی در جامعه یا زنانه شدن فقر که به عنوان یک مولفه باید مدنظر باشد، جامعه‌شناسان مولفه‌های دیگر و شاید مهمتری را نیز در زنانه‌تر شدن خشونت و جرایم دخیل می‌دانند که توجه به آنها ضروری است.

در حالی از پدیده زنانه‌تر شدن خشونت یا جرایم صحبت می کنیم که به گفته یک جامعه‌شناس، اساسا با نسل یا نسل هایی مواجهیم که بسیاری از مسائل آنها با نسل های قبل به طور کلی متفاوت است و اگر جامعه برای گرفتن ارتباط با این نسل ها مثل نسل های موسوم به آلفا و زِد(z) ورود و مواجهه مناسب نداشته باشد که الان نداریم، معلوم نیست آتیه جامعه به‌ویژه پدیده کلی خانواده درگیر چه سرانجامی باشد.

نسلی که روند اجتماعی شدن آنها متفاوت است؛ مامن و محلی برای ارتباط با آنان و در نتیجه کمک به اجتماعی شدن آنان در خانه، مدرسه و رسانه نگذاشته‌ایم و تنها در گروه همسالان، اجتماعی‌شدن را تجربه می‌کنند؛ گروهی که دروازه ورود اطلاعات و محل تغذیه و شکل‌دهی انگاره‌های ذهنی‌شان، بیشتر از رسانه های خارجی تامین می شود و چندان در رسانه های رسمی ما، جایی برای خود نمی بینند.

از جمله مهمترین مولفه‌های درگیر با پدیده زنانگی خشونت، تغییر مفهوم زنانگی نزد طبقه‌ای یا شماری از زنان و دختران جامعه قلمداد می‌شود؛ مساله‌ای که «بتول صیفوری» پژوهشگر علوم اجتماعی و جامعه‌شناس نقش مهمی برای آن قائل است و می‌گوید مفهوم بسیاری از پدیده‌ها نزد نسل‌های جدید در کشورمان با تعریفی که ما یا دیگر نسل‌ها داشتیم، بسیار متفاوت است. به‌عبارت‌دیگر مفهوم زنانگی در گذار نسل‌ها تغییر کرده است.

صیفوری دارای دکترای جامعه‌شناسی و نیز تحصیلات آکادمیک جمعیت‌شناسی است که نحوه تعامل و ارتباط نسل جدید با دیگران، والدین و حتی معلمان را بسیار متفاوت می‌داند و آن را نشانه تغییرات مهم آنان توصیف می‌کند؛ بر ضرورت ورود به موضوع فرآیندهای اجتماعی‌شدن این نسل تاکید دارد و معتقد است کمی باید متناسب با ویژگی‌های نسل موجود، اقدام و برنامه‌ریزی کنیم.

وی با بیان اینکه مفهوم زنانگی در نسل جدید دارد تغییر می‌کند یا تغییر کرده معتقد است: این مفهوم به‌خصوص بین افراد متولد ۷۵ موسوم به نسل Z تا ۱۳۸۹ که آنان را به نسل آلفا می‌شناسیم تغییر کرده است.

صیفوری که در خلال مصاحبه خیلی روی واژگانی که به کار می‌برد حساسیت و مراقبت دارد، در عین حال در این بخش از مصاحبه از عنوان «خیلی خطرناک‌تر» برای این نسل استفاده و تاکید می‌کند: برخی از این افراد حتی مدرسه و معلم را هم قبول ندارند؛ یا در خلال رفتارهایشان می بینیم که از عاطفه لازم برخوردار نیستند، ما با چنین افرادی در جامعه الان مواجه هستیم که کار و مدیریت ما را سخت‌تر کرده است.

وی معتقد است: افرادی که ذیل نسل زد تعریف می شوند حداقل بهتر از آلفا هستند؛ آنان که الان دانشجو هستند، لااقل اندکی احترام برای دیگران قائل می شوند، سر کلاس می‌نشینند(حضور می‌یابند) یا اگر هم کار خودشان را بکنند، به حرف‌ها گوش می‌کنند؛ اما در مورد نسل آلفا، وضعیت خیلی متفاوت شده است و باید کاری کرد.

عملیاتی به فکر چاره باشیم

وی با بیان اینکه باید از اینک در مواجهه با نسل آلفا به فکر چاره‌اندیشی اساسی و علمی، آن هم به شکل عملیاتی و واقعی باشیم تاکید کرد: اگر در این زمینه مواجهه علمی و اثربخش که به «همراهی و جذب طرف مقابل» از نسل جدید نداشته باشیم، مشکلات بیشتر و ادامه‌دار خواهد شد.

صیفوری در پاسخ به پرسش خبرنگار ایرنا که با سوژه مشخص چرایی زنانه‌تر شدن خشونت به وی مراجعه کرده، اینچنین می‌گوید: مجرمان یا متخلفان، در چه گروه سنی هستند مهم است اما گاه مشاهده می‌شود، حتی مادران این نسل زد هم سعی کرده‌اند، خودشان را شبیه فرزندانشان کنند؛ در مادران این نسل طلاق زیاد داریم، بچه‌های نسل زد یادگرفته اند بدون پدر و مادر زندگی کنند و برخی مادران هم مفهوم زنانگی را از بچه‌هایشان انگار یاد می‌گیرند.

وی می‌گوید بارها شده از دانشجویانی خواسته که مادرشان را به دانشگاه بیاورند و هنگامی که تیپ، پوشش و نوع تعامل مادر را می بیند، خیلی شبیه فرزندش است.

تلاش برای اثبات یکسان بودن با مردان

این جامعه شناس در ادامه در پاسخ به ایرنا درباره دیگر دلایل چرایی زنانه‌تر شدن خشونت، اعتیاد و جرایم می‌گوید: برخی از این افراد از این نسل به نوعی می خواهند به هر شکل و با هر قیمت، ثابت کنند یا نشان دهند که هیچ تفاوتی با مردان ندارند، لذا دست به چنین کارهای مجرمانه می زنند یا در همراهی با مردان مجرم در چنین مواقعی، امتناع نمی‌کنند.

برخی از این افراد از این نسل به نوعی می خواهند به هر شکل و با هر قیمت، ثابت کنند یا نشان دهند که هیچ تفاوتی با مردان ندارند، لذا دست به چنین کارهای مجرمانه می زنند یا در همراهی با مردان مجرم در چنین مواقعی، امتناع نمی‌کنند

وی معتقد است که این روند البته روی مثبت و منفی دارد، به طور مثال زنانی که دنبال اثبات آن هستند که در علم‌آموزی یا مسئولیت از مردان کمتر نیستند، می‌خواهند خلبان یا مانند مریم میرزاخانی(ریاضیدان مطرح جهانی) شوند، گاه نیز به سوی منفی آن گرایش پیدا می‌کنند؛ هر دو دسته مفهومشان از زنانگی یکی است، برخی به سمت مثبتِ محور و برخی منفی حرکت می‌کنند و آنچه مشخص است اینکه مفهوم زنانگی در اندیشه و رفتار آنان تغییر کرده یا درحال تغییر است.

باید بیشتر به مقوله تهاجم فرهنگی توجه می‌کردیم

این جامعه‌شناس درادامه به فرمایشات رهبر معظم انقلاب طی سال های گذشته درباره تهاجم فرهنگی اشاره و تاکید کرد: همیشه تاکید کرده ام، زمانی که رهبر انقلاب درباره تهاجم فرهنگی می‌گفتند که مراقب باشید، کسی چندان که باید اهمیت نمی‌داد و این بی‌توجهی به اینجا رسیده که آن فرهنگ غربی، آرام آرام در رفتار، فکر و اندیشه این نسل نشسته؛ حتی در نسل های عقب‌تر مثل پدران و مادران این نسل هم تاثیرها را می‌بینیم.

به گفته وی، این تاثیرات فرهنگی حتی در صحبت کردن و به کاربردن الفاظ و واژگان هم خودش را نشان داده است.

ویژگی نسلی که با اینترنت بزرگ شد

این استاد دانشگاه و پژوهشگر علوم اجتماعی در ادامه به برخی ویژگی‌های نسل زد اشاره می‌کند و می‌گوید: ازآنجا که جریان اجتماعی شدن و فرهنگ‌پذیری این نسل در رسانه‌های دیجیتال شکل‌گرفته، بستر این رسانه‌ها بر مبنای فرهنگ بومی، ارزش‌ها و هنجارهای جامعه ما نبوده زیرا توسط کشورهای توسعه‌یافته طراحی‌شده است پس انسان‌ها در این نسل تحت تأثیر فرهنگ غربی بودند و با اینترنت بزرگ شدند.

وی افزود: شما به یک بچه نسل زد نمی توانید بسیاری از مفاهیم فرهنگی مربوط به جامعه خودمان را بگویید و او انجام دهد؛ برخی رسانه های ما حتی صداوسیما یا شبکه خانگی نیز در سریال‌ها همان مسیر را ادامه می دهند.

به گفته این جامعه‌شناس، از نظر این نسل، زن و مرد برابر هستند و زنان هم قابلیت های مردانه دارند؛ حتی برخی از زنان این نسل از نظر فیزیکی دنبال اثبات این انگاره هستند که با مردان تفاوتی ندارند.

صیفوری در ادامه با بیان اینکه درباره نقش و عامل اصلی این موضوع خیلی‌ها مسائل اقتصادی را دخیل می دانند که به علت فقر به این سمت گرایش پیدا می کنند گفت: من معتقدم مسائل اقتصادی می تواند محرک و کاتالیزور باشد که سریع تر به دنبال آن بروند، اما نمی‌تواند عامل اصلی باشد.

همه دنبال یک‌شبه پولدار شدن

وی بیان کرد: از بچه های نسل زد پرسیدم دولت می خواهد برای شما اشتغال بیافریند، چکار کند؛ همه دنبال یک شبه پولدار شدن بودند.

این جامعه‌شناس به آنچه در ذهن برخی از افراد این نسل برای پولدار شدن از هر مسیری و بدون توجه به شیوه آن می‌گذرد اشاره و تاکید کرد: برخی از این افراد می‌خواهند فقط پولدار شوند، از راه گروگان‌گیری، هک کردن یا هر اقدام دیگر برایشان مهم نیست، مهم یک‌شبه پولدار شدن است و نه چه مسیری؛ افراد مثبتشان هم مشاغلی مثل پرفورمنس مارکتینگ و دیجیتال مارکتینگ (انواعی از بازاریابی) را بیان کردند.

وی به خبری مربوط به هک حساب‌های بانکی مشتریان توسط نوجوانی در یک شهر که ۱۶ میلیارد تومان یک‌شبه به دست آورده بود اشاره و بیان کرد: تصور این نسل از اقتصاد این نیست که مثلاً وقت بگذارند، کارهایی انجام دهند، اشتغالی ایجاد شود یا زمانی را برای کاری بگذارند که مفید برای دیگران باشد و در گذر زمان به دسترنجی معقول برسند.

این جامعه‌شناس گفت: در گفت وگو با این دانشجویان بارها می‌گوییم بروید کارگاه صنایع دستی، نانوایی صنعتی یا دیگر مشاغل برای کسب و کار راه‌اندازی کنید که به ما می‌خندند و می‌گویند، می خواهیم کاری کنیم که ۲ ساله بار خودمان را ببندیم. این نسل حوصله مشاغل یدی را ندارند.

وی از برخی عملکرد رسانه ها هم در آموزش ناخواسته بعضی شیوه های سرقت یا فعالیت های جرم انگارانه نیز انتقاد می کند و می گوید برخی جوانان این نسل که بسیار باهوش هستند از این رویدادها به نفع خود استفاده می کنند و کنجکاو می شوند.

قبحی که از بین رفته و انگیزه‌ای که دارند

صیفوری در ادامه مصاحبه با بیان اینکه انگیزه این نسل کار اقتصادی نیست، گفت: البته قبح جرایم نیز برای نسل زد از بین رفته است.

وی با اشاره به اینکه بیشتر شرکت کنندگان در جریان ناآرامی های سال های اخیر از نسل زد بودند در عین حال گفت: این نسل آنقدر خلاقیت و هوشمندی دارد که اگر آنان را خوب به کار بگیریم می توانند در جهت عکس برخی اقدامات مجرمانه‌شان، در جامعه ایفای نقش کنند و ما این فرصت ها را رها کرده ایم؛ البته برخی از این قشر نیز البته چندان درک کاملی از مفهوم کنش مدنی شاید نداشته باشند و بیشتر دنبال دیده شدن باشند، اما اینها از جمله ویژگی های این افراد است.

این پژوهشگر در ادامه به نکته بسیار مهمی اشاره می کند که می تواند بسیار محل برنامه ریزی قرار گیرد، می گوید: این نسل باوجود همه مسائل پیش‌گفته، اما انگیزه قوی برای انسان های بزرگ شدن را دارد که باید در مسیر مناسب قرار گیرند.

این نسل باوجود همه مسائل پیش‌گفته، اما انگیزه قوی برای انسان های بزرگ شدن را دارد که باید در مسیر مناسب قرار گیرند

وی با بیان اینکه من بیشتر نگران نسل‌های بعد از زد، یعنی نسل آلفا هستم گفت: نسل آلفا اولین نسلی است که به‌طور کامل در قرن بیست و یکم متولدشده‌ (بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۴ یعنی ۱۳۸۹ تا ۱۴۰۳) و اغلب آنان را "مینی هزاره‌ها" می‌نامند زیرا آنان فرزندان هزاره‌ها هستند و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۴ جمعیت نسل آلفا به ۲ میلیارد نفر هم برسد لذا انتظار می‌رود نسل آلفا بزرگ‌ترین نسل تا به امروز باشد؛ باید واقعیت موجود را بپذیریم که اینان رفاه‌طلب، دنبال آسایش، پول خیلی کلان از هر راه، بی‌اعتنا به عاطفه والدین و حتی به جایگاه معلم هستند و آموزش کلاسیک برایشان مفهوم ندارد.مشاغل موردعلاقه نسل آلفا متخصص امنیت سایبری و هوش مصنوعی، مکانیک رباتیک، اپراتور هواپیما و قطار بدون سرنشین و از این‌دست مشاغل است.

نسلی که نپذیرفتیم و دغدغه اجتماعی شدن آنان

صیفوری اظهارداشت: این نسل درعین‌حال بر اساس حسابگری کار می‌کند و به‌زعم خودشان بر اساس عقلانیت پیش می‌روند؛ لذا باید دولت و حاکمیت برای این نسل بستری مناسب برای رشد علمی و فرهنگی آنان فراهم کند.

وی در عین حال بر رصد و پایش کنشگری های مداوم این نسل و مواجهه مناسب با آنان تاکید کرد و ادامه داد: بپذیریم که برای ۲ نسل زد و آلفا محدودیت های زیادی ایجاد کرده‌ایم؛ واقعیت اینکه جریان اجتماعی شدن بچه ها به طور معمول در خانه، مدرسه، رسانه و گروه همسالان اتفاق می افتد.

به گفته این جامعه شناس، در خانه، اکثر فرزندان، بچه های طلاق هستند و چندان وابسته به والدین نیستند؛ در مدرسه هم خوف نمره انضباط دارند یا به نماز اجباری و دیگر امور و مراسم غیردلخواهشان امر می شوند که زدگی آنان از مدرسه را نیز به دنبال دارد؛ در رسانه های رسمی خودمان هم که جایی ندارند و تنها می‌رسند به گروه همسالان.

وی تصریح کرد: این نسل فقط در گروه همسالان اجتماعی می‌شود که این گروه اطلاعاتش را از کجا می‌گیرد مهم است زیرا بیشتر از رسانه‌های غیرداخلی می‌گیرد. برای سعادت این نسل که روند اجتماعی شدن خود را از طریق ارتباطات و رسانه‌های دیجیتال پیش می‌برند باید محتواهای مناسب به منظور ملاحظه و رویت آنان در همان رسانه‌هایی که مراجعه می‌کنند تولید شود.

حجم بالای اطلاعات اجتماعی‌شدن و شکاف نسلی

این جامعه شناس گفت: به قدری جهش رشد اینترنتی و حجم اطلاعات اجتماعی شدن این نسل در گروه های همسالان برای خودشان بالا بوده که حتی پدر و مادر آنان هم نتوانسته اند همپای آنان بالا بیایند.

وی با بیان اینکه شکاف نسل‌ها در این نسل خیلی زیاد شده و پدر و مادرهایشان مخاطبان آنان نیستند تصریح کردر: به‌عبارت‌ دیگر این نسل به دلیل سرعت رشد فناوری، شکاف نسلی والدین با آنان زیاد و اجتماعی شدن‌شان از طریق خانواده کم‌رنگ شده؛ آنان نمی‌توانند تعامل خوبی حتی با معلمانشان داشته باشند زیرا آنان را ناکارآمد و نسل قدیم می‌دانند.

وی با بیان اینکه شکاف نسل‌ها در این نسل خیلی زیاد شده و پدر و مادرهایشان مخاطبان آنان نیستند تصریح کردر: به‌عبارت‌ دیگر این نسل به دلیل سرعت رشد فناوری، شکاف نسلی والدین با آنان زیاد و اجتماعی شدن‌شان از طریق خانواده کم‌رنگ شده؛ آنان نمی‌توانند تعامل خوبی حتی با معلمانشان داشته باشند زیرا آنان را ناکارآمد و نسل قدیم می‌دانند

صیفوری با اشاره به اینکه سوگیری تازه وزارت علوم که استاد جوان را به کار بگیرد خیلی خوب است افزود: باید در این مسیر آموزش هم نسل جدید روی کار بیاید تا در کنار معلمان باتجربه، با اندیشه متعادل با این نسل برخورد کند و بتواند تعامل داشته باشد.

حزب‌اللهی‌های نسل زد را هم ندیدیم

وی در ادامه با تاکید دوباره بر ضرورت جذب همه تیپ های نسل های جدید و با بیان اینکه به جهت‌گیری های سیاسی کار ندارم گفت: بپذیریم که سخنران های جوان در کشور، جوانان بیشتری پای صحبت‌هایشان هستند.

این جامعه شناس افزود: نمی خواهیم بگوییم همه افراد نسل زد رفته‌اند دنبال کار خلاف، اما واقعیت را باید در جای خود دید؛ وقتی پای صحبت های جوانان می نشینیم، چیزی نداریم برایشان ارائه کنیم زیرا آنان را نشناختیم ،حتی بچه های موسوم به حزب‌اللهی نسل زد هم با نسل قبل متفاوت هستند و با آنان هم ارتباط مناسب برقرار نکرده ایم.

وی با بیان اینکه خاستگاه های این افراد متفاوت است اما هنوز نخواستیم این را در میدان برنامه ریزی درک و عملیاتی کنیم تصریح کرد: ما حتی برای بچه حزب‌اللهی های نسل زد هم کاری نکرده ایم و برنامه نداشته ایم؛ اینکه چطور ذهنشان را جهت دهیم، خوراک اندیشه برای آنان، استعدادهای بالقوه و انرژی های آنان تامین کنیم؛ انسان های این نسل هم نمی دانند انرژی بالقوه که دارند را چطور تخلیه کنند چون بستر تخلیه انرژی‌ها را برایشان فراهم نکرده‌ایم؛ این نسل به جلوه‌گری و حرکات نمایشی بسیار علاقه‌مند است و دوست دارند در جاهای عمومی تخلیه انرژی خود را بیشتر به نمایش بگذارد، تا جایی که حتی از نحوه خودکشی خود فیلم می‌گیرند.

مفهوم عشق و گمشده نسل جدید

این جامعه‌شناس در ادامه با نقد برخی اقدامات مرتبط با تولیدمحتوا در رسانه ها یا فیلم و سریال ها که منطبق با مولفه های جامعه پذیری ارتباطات و مخاطب‌شناسی نیست، درباره پرسشی با موضوع مفهوم عشق نزد این نسل گفت: باوجود همه شرایط، باتوجه به تولیدمحتوای رسانه های خارجی با تمرکز بر مولفه هایی مثل همجنس‌گرایی خیلی باید مراقب بود و برنامه برای تبیین یا مواجهه داشت.

وی با بیان اینکه نسل کنونی مدام گمشده‌ای دارد و دنبال پناهی می گردد اظهارداشت: برخی از آنان انسان های سرگشته ای هستند در گذار از سنت به مدرنیته و دنبال پناهی می گردند که با ایجاد بسترهای متناسب با روحیات این نسل و فرهنگ بومی خودمان، جامعه‌ ما باید پناهگاه این نسل باشد و این نسل را در آغوش خود پناه دهد.

به گفته وی، چندسال دیگر ممکن است آثار این نسل بیشتر مشخص شود و باید مراقب باشیم که درگیر فاجعه نشویم.

صیفوری با تکیه بر مطالعات میدانی خود در نقاط مختلف کشور در مورد پدیده هایی مثل خودکشی، همجنسگرایی یا روسپیگری گفت: محیط یا فعل و انفعال هایی که در برخی اقلیم ها، حتی در نتیجه برخی مشاغل و کسب و کارها شکل می گیرد، آثاری اجتماعی برجا می گذارند که در شکل‌دهی شخصیت انسان ها تاثیرگذارند و باید مراقب بود.

در مواجهه با این نسل به‌روز باشیم

وی با تاکید بر اینکه برای مواجهه با این نسل باید به‌روز بود تا ما را بپذیرند با طرح پرسشی گفت: اینک در جامعه باوجود همین نسل جدید با همه ویژگی هایی که ما آنها را می دانیم، چه زمینه و ساختاری را گذاشته ایم که پسرها و دخترها به لحاظ اصولی و قانونی با هم آشنا شوند؟.

صیفوری با اشاره به اینکه برنامه های کلاسی و جنبی نیز در دانشگاه را هم جدا کرده ایم افزود: جریان اجتماعی شدن بچه های نسل زد و آلفا را الان دریابید زیرا الان فقط از طریق گروه همسالان است که از رسانه های خارجی خوراک می گیرند و رسانه های داخلی جوابگوی آنان یا رسانه مدنظرشان نیست. شاید در سال‌های آتی افسوس بخوریم که کاش بستر مناسب آشنایی ۲ جنس مخالف را برای جوانان زودتر و بهتر ایجاد می‌کردیم و محدودیت بیش‌ازحد ایجاد نمی‌کردیم که در دام عشق و ازدواج با همجنس خود بیفتند.

وی باز و با حساسیت بر نحوه مواجهه واقعی و متناسب با نسل کنونی، ارتباط‌گیری با آنان، کمک به اجتماعی شدن آنان از شیوه های مختلف و ضرورت برنامه‌ریزی علمی مناسب و همسو با فرهنگ بومی برای کمک به این نسل تاکید و بیان کرد: کرد نسل Z متولدان بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۹ (۱۳۷۴ تا ۱۳۸۸) هستند که اینک در سنین نوجوانی و جوانی خود به سر می‌برند و وارد دوران بزرگسالی می‌شوند.