مشکلات پرستاران در طول سال‌ها تقریبا ثابت مانده و آن‌قدر انباشته شده که به نوعی رسوب گرفته است. از طرفی مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در طول سال‌ها و دوره‌های مختلف نتوانسته‌اند فرمول‌های مناسبی برای پیشگیری از این مشکلات طراحی کرده یا مرهمی بر درد پرستاران بگذارند.
انباشت این مشکلات منجر به کاهش رضایت شغلی، تغییر شغل و حتی در مواردی دست کشیدن از شغل پرستاری شده است. از طرفی برخی پرستاران هم ترجیح می‌دهند مهاجرت کرده و در کشورهای دیگر به شغل پرستاری ادامه بدهند. این در شرایطی است که به گفته مسئولان و صاحب نظران در حوزه پرستاری، کمبود پرستار یک مشکل جهانی است و فقط محدود به کشور ما نمی‌شود و در نتیجه سایر کشورها از نیروی کار آموزش دیده استقبال می‌کنند.
در این زمینه با برخی کارشناسان در یک نشست مجازی در کلاب هاوس به گفت‌وگو نشستیم تا برخی از این مشکلات را بررسی کنیم.
مواجهه ظفرقندی با مشکلات پرستاران
دو مشکل کمبود دارو و وضعیت پرستاران در کنار سایر مشکلات موجود در نظام سلامت، مسیر سختی را برای وزیر بهداشت ساخته است. در گزارشی با عنوان «آیا ظفرقندی نسخه کمبود دارو را می‌پیچد؟» در گروه پژوهشی ایرنا به ماجرای دارو پرداختیم.
محمد رضا ظفرقندی «وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» در همان روز اول حضور در ساختمان وزارت بهداشت گفت: اولین اقدام ما حل فوری مشکلات در حوزه دارو و مطالبات پرستاران است که در این زمینه هماهنگی‌های لازم با سازمان برنامه و بودجه در دستور کار قرار دارد.
وی روز ۶ شهریور ۱۴۰۳ نیز در دیدار با اعضای شورای عالی نظام پرستاری بیان کرد: بعد از ابلاغ بودجه پرداخت مطالبات پرستاران، معاون توسعه وزارت بهداشت به روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی اعلام کرده که این بودجه صرفا برای پرداخت معوقات پرستاران است و نباید در محل دیگری هزینه شود. قدم بعدی، تامین بودجه برای باقی مانده معوقات است که باید در سازمان برنامه و بودجه حل شود.
دکتر پزشکیان، معاون اول و معاون اجرایی رئیس جمهور نیز پیگیر مطالبات پرستاران هستند و ۱۰۰ درصد از حقوق پرستاران حمایت می کنند؛ به همین دلیل به سازمان برنامه و بودجه دستور داده که باید هرچه سریع‌تر مشکلات پرستاران حل شود.
ظفرقندی: بعد از ابلاغ بودجه پرداخت مطالبات پرستاران، معاون توسعه وزارت بهداشت به روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی اعلام کرده که این بودجه صرفا برای پرداخت معوقات پرستاران است و نباید در محل دیگری هزینه شود
ظفرقندی گفت: بخش دیگری از مطالبات پرستاران مانند برداشتن مالیات در اختیار وزارت بهداشت یا حتی دولت نیست و نیازمند مصوبه مجلس است. در زمینه حمایت از معیشت جامعه سلامت نیز در کنار پرستاران هستیم و آماده‌ایم با همکاری سازمان نظام پرستاری، این موارد را پیگیری کنیم.
وزیر بهداشت به حفظ شان و جایگاه پرستاران نیز اشاره کرد و افزود: بخش مهمی از مطالبات پرستاران، حفظ شان و جایگان پرستاران است؛ اعتقاد داریم پرستاران جایگاه والایی دارند و باید به صورت ویژه دیده شوند.
وی گفت: آنها می‌توانند مطالبات قانونی خود را پیگیری کنند، ما هم در وزارت بهداشت کاملاً در کنار پرستاران هستیم و هیچ رویکرد تقابلی وجود ندارد. اگر پرستاران از وضعیت خود رضایت نداشته باشند، بیماران هم از خدمات مراکز درمانی رضایت نخواهند داشت، بنابراین باید تلاش کنیم که مهمترین هدف خود که رضایتمندی مردم و نیروهای انسانی است، حاصل و ارتقا داده شود.
خواسته جامعه پرستاری اجرای قانون است
محمد شریفی مقدم «دبیر کل خانه پرستار» در یک نشست مجازی می‌گوید: خواسته‌های پرستاران یک سری مطالبات رسوب گرفته و انباشته شده در سال‌های متمادی است که به دلیل کم توجهی مسئولان وزارت بهداشت به مشکلات پرستاران شکل گرفته و حرفه پرستاری با بحران مواجه شده که این بحران به تدریج شکل گرفته است.
خواسته جامعه پرستاری اجرای قانون است. مهمترین خواسته آنها اجرای قانون تعرفه گذاری پرستاری است که در سال ۱۳۸۶ در مجلس مصوب شده و ۱۹۲ رای آورده بود. از همان ابتدا وزارت بهداشت با اجرای این قانون مخالف بود. همواره در دولت‌های مختلف، دستور روسای جمهور مبنی بر اجرای این قانون بود.
با پیگیری جامعه پرستاری، در برنامه ششم توسعه نیز دولت مکلف شد که این قانون را اجرا کند و همواره مجلس شورای اسلامی بر اجرای این قانون تاکید کرد و حتی قوه قضائیه نیز از طریق سازمان بازرسی به این موضوع وارد شد. این قانون می‌گوید که پرستاران حدود ۷۰۰ خدمت انجام می‌دهند و خواسته قانون این است که این قوانین مانند خدمات گروه پزشکی، وارد کتاب ارزش‌های نسبی خدمات شود. بر این اساس به خدمات وزن داده شده و ارزش آن مشخص می‌شود و مبنای پرداخت خواهد بود.
وی ادامه می‌دهد: در سال ۱۳۹۹ رهبر معظم انقلاب نیز توصیه فرمودند این قانون اجرا شود. در سال ۱۴۰۰ ایشان بر اجرای قانون تاکید کردند و وزارت بهداشت به دنبال اجرای این قانون رفت، اما به بدترین شکل ممکن اجرا شد.
از همان سال ۱۴۰۰ به وزارت بهداشت گفتیم بر اساس چه مدل پرداختی، این قانون را اجرا می‌کنید؟ بعد از این همه اعتراض جامعه پرستاری، پولی را تقسیم بر تعداد تخت‌های بیمارستانی و روزهای سال کرده و یک رقم ریالی حاصل شده که ضریبی به آن داده و عنوان ضریب کا به آن دادند.
بیمار در بیمارستان از گروه‌های مختلف خدمات دریافت می‌کند و برای پرستاری گفته می‌شود کل خدماتی که بیمار از گروه پرستاری در ۲۴ ساعت می‌گیرد، ۲۷۰ هزار تومان هزینه دارد. در حالی‌که این خدمات متعدد است و بیمار به خدمات مستمر پرستار نیاز دارد. این ۲۷۰ هزار تومان به کدام گروه تعلق می‌گیرد؟ خدمات توسط پرستاران مختلف و کمک پرستار و سرپرستار و سوپروایزر به بیمار ارائه می‌شود. از طرفی ۱۴ درصد این قیمت به حوزه‌هایی مثل آموزش و فوریت‌های پزشکی و اداری و ستادی هم تعلق می‌گیرد. در واقع ۲۷۰ هزار تومان بین این تعداد تقسیم می‌شود.
شریفی مقدم می‌گوید: دو سال قبل سازمان بازرسی به این موضوع ورود کرد و از گروه‌های مختلف سوال شد که همین فرمول مطرح شد و گفتیم این روش مناسب نیست و منجر به اعتراض جامعه پرستاری خواهد شد. وزارت بهداشت در سه سال اخیر به این مورد توجهی نکرد و وقتی پول به دست پرستار رسید، مشاهده کردند رقم کارانه حدود یک تا سه میلیون تومان است. بنابراین می‌توان گفت قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری با این روش، به درستی اجرا نشده است.
پرستاران چقدر حقوق می‌گیرند؟
دبیر کل خانه پرستار می‌گوید: پرستاران یک حقوق ثابت دارند که در بخش دولتی، پرستار با ۱۴ سال سابقه کار، ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان حقوق دارد و با کسر مالیات و غیره، حدود ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان دریافتی دارد و افراد با سابقه کار کمتر، حدود ۱۲ میلیون تومان دریافت می‌کنند. برای شغل سخت و غیرمتعارف مانند پرستاری و مواجهه با بیماران، چنین حقوقی پرداخت می‌شود که شاید با حقوق متغیر به حدود ۱۵ میلیون تومان برسد.
در هر دو بخش دولتی و خصوصی، حداقل حقوق حدود ۱۱ میلیون تومان است. سقف این مبلغ برای پرستاران بالینی با سابقه بیش از ۲۰ سال کار به حدود ۲۰ میلیون تومان می‌رسد
وی ادامه می‌دهد: در هر دو بخش دولتی و خصوصی، حداقل حقوق حدود ۱۱ میلیون تومان است. سقف این مبلغ برای پرستاران بالینی با سابقه بیش از ۲۰ سال کار به حدود ۲۰ میلیون تومان می‌رسد. در بخش خصوصی علاوه بر این حقوق ثابت حداقل ۱۱ میلیون تومان، به بیمارستان بستگی دارد که ممکن است حقوق‌های متغیر هم به آن اضافه شود و به طور مثال برای هر ساعت اضافه کاری، ۱۲۰ هزار تومان در نظر گرفته شده باشد.
یک بیمارستان خصوصی ممکن است برای جذب پرستار، در مجموع حقوق ثابت و متغیر، حدود ۲۴ میلیون تومان پرداخت کند. مدیران پرستاری ممکن است مبلغ بیشتری و تا حدود ۴۰ میلیون تومان دریافتی داشته باشند.
شریفی مقدم درباره پیشنهادها در این زمینه می‌گوید: پیشنهاد ما این بوده که عدد کارانه برابر با حقوق، ۱۰ میلیون تومان شده و فوق العاده خاص نیز با ضریب ۳ اعمال شده و به طور مثال حقوق ۱۲ میلیون تومان به حدود ۳۶ میلیون تومان برسد و در واقع دو حقوق اضافه شود. در صورت ایجاد جذابیت مالی، مهاجرت و خانه نشینی پرستاران کمتر خواهد شد.
مهاجرت پرستاران به دلایل مالی و کمبود جهانی پرستار
شریفی مقدم به موضوع مهاجرت پرستاران نیز اشاره کرده و می‌گوید: پرستاران به دلیل این مشکلات چند دسته شده و بخشی از پرستاران به فکر مهاجرت افتادند. اکنون ۱۵ میلیون تومان حدود ۲۵۰ دلار می‌شود و در اروپا حدود ۴ هزار دلار می‌توانند دریافتی داشته باشند. مهاجرت پرستاران به کشورهایی مانند آلمان آسان‌تر است.
سازمان جهانی بهداشت می‌گوید به ازای هر هزار نفر جمعیت باید سه پرستار وجود داشته باشد که در کشور ما این عدد ۱.۶ است
وی ادامه می‌دهد: در همه جای جهان، کمبود پرستار وجود دارد. زیرا سبک زندگی و انتظار مردم در حوزه سلامت افزایش پیدا کرده و به طور مثال در آلمان، تعداد سالمندان بالا است و نیاز بیشتری به پرستار وجود دارد.
سازمان جهانی بهداشت می‌گوید به ازای هر هزار نفر جمعیت باید سه پرستار وجود داشته باشد که در کشور ما این عدد ۱.۶ است. این در حالی‌ست که به طور مثال استاندارد تعداد پرستار در آلمان، ۸ پرستار به ازای هزار نفر جمعیت است و این کشورها به دنبال افزایش این تعداد با پذیرش پرستار هستند و ما از همین عدد ۱.۶ نیز پایین‌تر می‌آییم.
چقدر کمبود پرستار داریم؟
دبیر کل خانه پرستار می‌گوید: اکنون تعداد کادر پرستاری شامل پرستار، بهیار، کمک پرستار، اتاق عمل، هوش بری و فوریت‌های پزشکی حدود ۲۴۰ هزار نفر است. در واقع به حدود ۱۰۰ هزار پرستار کمبود داریم. به ازای هر تخت بیمارستانی نیز باید ۱.۸ پرستار داشته باشیم که حدود ۰.۸ تا یک پرستار وجود دارد و بر اساس این فرمول نیز تعداد پرستاران باید دو برابر شود.
ماجرای قانون ارتقای بهره وری و اضافه کار اجباری چیست؟
شریفی مقدم با اشاره به خواسته‌های پرستاران می‌گوید: یکی دیگر از خواسته‌های پرستاران، اجرای قانون ارتقای بهره وری است. این قانون در سال ۱۳۸۸ مصوب شد و بر این اساس، شغل پرستاری به عنوان شغل پرخطر و پراسترس تعیین شد که بر اساس سنوات و نوع بخش و شیفت، ۸ ساعت کار در نظر گرفته شده و ضریب ۱.۵ در روزهای جمعه و تعطیل اعمال شده و ۱۲ ساعت کار پرستار، ۱۸ ساعت کار در نظر گرفته شود تا در واقع پرستار کمتر در محیط حضور داشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: با این قانون، پرستار به طور متوسط در هفته باید ۳۰ ساعت کار کند. در آن زمان نیز ۲۰ هزار پرستار استخدام شد تا خلا موجود پر شود. به تدریج به دلیل مهاجرت یا تغییر شغل پرستاران، نیاز به پرستاران افزایش پیدا کرد. بنابراین اضافه کار اجباری برای پرستاران در نظر گرفته شد که ۸۰ ساعت اضافه کار اجباری با نرخ ۲۰ هزار تومان می‌دهند و آن هم ۱۰ ماه تعویق دارد. مجموع این معوقه‌ها به ۷ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
دبیر کل خانه پرستار می‌گوید: فرض کنید پرستار به من گفت که ۷ ساعت شیفت داشته که ۱۴۰ هزار تومان می‌شود و حتی پول تاکسی اینترنتی برای رفتن به بیمارستان هم در نمی‌آید و اگر در خانه بنشیند، هزینه کمتری دارد. وقتی پرستار در محل کار برای اضافه کار اجباری حاضر نمی‌شود، برای او تخلف رد کرده و به هیات تخلفات ارجاع می‌شود. بیشترین احضارهای پرستاری در سه سال گذشته اتفاق افتاده است که عمده این موارد به دلیل غیبت پرستار برای اضافه کار رخ می‌دهد. ولی از لحاظ قانونی پرستار موظف به حضور برای اضافه کار نیست.
چرخ زندگی پرستاران نمی‌چرخد
مسعود فاطمی «معاون فرهنگی، رفاهی و دانشجویی سازمان نظام پرستاری» نیز در این نشست مجازی می‌گوید: بخش قابل توجه اعتراض پرستاران به وضعیت معیشتی است. دریافتی پرستاران منجر به این شده که چرخ زندگی همکاران نچرخد و پرستاران حداقل دو تا سه جا کار می‌کنند و برخی در مشاغل دیگری مشغول شده‌اند. این موارد منجر به بروز مشکلاتی در ارائه خدمت شده و اگر توجهی به این موارد نشود، دچار بحران‌هایی در نظام سلامت خواهیم شد. این دریافتی با وجود کمبود نیرو و حجم کار تناسبی ندارد. از طرفی ناعدالتی‌هایی نیز در سیستم وجود دارد که باعث بروز اعتراض پرستاران شده است.
وی ادامه می‌دهد: نارضایتی جامعه پرستاری می‌تواند در کیفیت ارائه خدمات مشکل ایجاد کند. هرچند پرستاران تلاش می‌کنند با همین وضعیت هم بهترین خدمات را ارائه کنند. خط قرمز پرستاران، ارائه خدمات به بیماران است. بنابراین اعتراض پرستاران، موضوع صنفی است.
مخالفت سازمان اداری و استخدامی با افزایش مبلغ اضافه کار پرستاران
محمد رضا سقائیان فرد «فعال صنفی حوزه سلامت» نیز در این نشست مجازی درباره مشکلات پرستاران می‌گوید: باید ریشه مشکلات حوزه پرستاری را بررسی کرد و دید که آیا همه این مشکلات در وزارت بهداشت رخ داده یا سایر دستگاه‌های اجرایی نیز در بروز این مشکلات موثر بودند.
اولین مشکل پرستاران مربوط به کمبود مبلغ اضافه کار است که به طور مثال مبلغ ۲۰ هزار تومان به ازای هر ساعت اضافه کار در بخش دولتی، قابل درک نیست. متولی تغییر فرمول، وزارت بهداشت است. این وزارتخانه سال گذشته مکاتباتی با سازمان اداری و استخدامی داشته و فرمول پیشنهادی مبلغ برای ساعت اضافه کار پرستاران ارائه شده که در هر دو مرحله مکاتبه، سازمان اداری و استخدامی مخالفت کرده است.
وی ادامه می‌دهد: از طرفی، کمبود نیروی پرستاری منجر به تحمیل اضافه کار اجباری شده که در این زمینه هم شکایت‌هایی به دیوان عدالت اداری انجام شده و حتی برخی افراد آرایی مبنی بر منع اضافه کار اجباری دریافت کردند. ولی هنوز در این زمینه رای وحدت رویه صادر نشده است.
این فعال صنفی حوزه سلامت می‌گوید: پیشنهاد این است که ترمیم حقوق کارکنان نظام سلامت مصوب شده و ضرایب بالاتری در احکام حقوق در نظر گرفته شود.
جمع بندی
مشکلات جامعه پرستاری سال‌هاست که ادامه دارد. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سال‌هاست که قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری را به درستی اجرا نکرده است. از طرفی حقوق و دستمزد ناکافی پرستاران با توجه به شرایط شغلی، منجر به کاهش جذابیت و در نتیجه مهاجرت و تغییر شغل شده است.
نظام سلامت دچار مشکلات فراوانی است که به مرور تبدیل به بحران‌های قدیمی و حل نشده خواهد شد. وقتی جامعه پرستاری که ارتباط مستقیمی با بیماران دارند، از شرایط شغلی و حقوق خود رضایت نداشته باشند،این موضوع در ارائه خدمت به بیماران نیز تاثیر خواهد داشت و وزارت بهداشت باید در دوره جدید، مطالبات پرستاران را به شکل ویژه بررسی کرده و یک بار برای همیشه، فرمول‌ها را تغییر داده و روش‌ها را اصلاح کند.
نظر شما