به گزارش ایرنا، پوستین، جامه مورد استفاده چوپانان و صحرانشینان بود و در سال‌های گذشته میان دامداران قوم ترکمن ساکن گلستان رواج فراوانی داشت اما این روزها کمتر چوپانی از آن استفاده می‌کند و همه ترجیح می‌دهند از لباس آماده بازاری استفاده کنند.
به تبع کاهش شدید استفاده از «اوچمک»، حرفه پوستین‌دوزی ترکمن‌ها هم به انزوا رفت و هنرمندان این رشته هم تمایلی به ادامه فعالیت نداشته و به مشاغل دیگر روی آورده‌اند.
برخی صنایع دستی گلستان همچون پوستین‌دوزی با توسعه ناهمگون زندگی شهری آرام آرام رو به فراموشی کامل نهاد و این روزها از بسیاری آن هنرها و زیبایی‌ها به جز نامی و نشانی محو و اندک چیز دیگری باقی نمانده است.
گلستان به واسطه زندگی چند صد ساله اقوام، یکی از استان‌های با تنوع صنایع دستی محسوب می‌شود که نمونه این آثار می‌توان به فرش دستباف، نمد، زیورآلات و سوزندوزی ترکمن، جاجیم بافی روستای «زیارت» گرگان، ابریشم بافی قزلباش‌های رامیان و مینودشت، سوزندوزی شاهکوه و قوم بلوچ و دوخت‌های سنتی پوشاک اشاره کرد که هر کدام نام و آوازه مخصوصی بین خریداران داخلی و خارجی دارد.
طبق اعلام کارشناسان، از مجموع ۸۴ رشته صنایع دستی موجود در گلستان ۳۴ رشته بومی است که ۲۰ رشته آن شامل کوب بافی، گلیم متکازین، بوریا، لباس محلی شاهکوه، زیارت، سرکلاته و قزاق، سوزندوزی شاهکوه، قزاق دوزی، حصیرباف نی بافی، زیورآلات ترکمن، ابریشم‌بافی، سفالگری، ابریشم بافی ترکمن (قیناچ)، نواربافی آلاچیق، نمدمالی سیاه رودبار، لاک‌تراشی، سفال، نواربافی آلاچیق و جاجیم پنبه‌ای زیارت تاکنون احیا شده است.
همچنین گلستان ۲ شهر ملی صنایع دستی شامل گنبدکاووس (فرش ترکمن) و علی‌آبادکتول (نواربافی کتول)، چهار روستای ملی صنایع دستی شامل زیارت (جاجیم بافی)، شاهکوه (سوزندوزی شاهکوه)، سیاه رودبار (صنایع دستی) و تنگلی (سوزندوزی ترکمن) و پنج مفاخر ثبت شده شامل غلام‌آق (زیورآلات ترکمن)، عفت مرادی‌زاده (ابریشم‌بافی)، غلامحسین محمودی (زین‌سازی)، محسن سادات مزنگی (حصیربافی) و ایمن‌باجی دهقان (سوزندوزی شاهکوه) دارد.
پیگیری احیای رشته‌های بومی صنایع دستی از جمله برنامه‌های محوری میراث فرهنگی گلستان است و طبق پیگری‌های انجام شده امسال احیای رشته پوستین‌دوزی ترکمن در دستور کار قرار گرفت.
کارشناسان صنایع دستی گلستان فعالیت خود را برای شناسایی هنرمندان این رشته در مناطق ترکمن‌نشین از جمله روستاهای گنبدکاووس آغاز کردند و ارائه حمایت لازم برای توسعه فعالیت‌های این هنرمندان، نویدبخش معرفی بهتر این هنر برای نسل امروز خواهد بود.
تهیه مقدمات باز زنده‌سازی پوستین‌دوزی ترکمن
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان به خبرنگار ایرنا گفت: هر ساله مجوز احیای ۱۰ رشته صنایع دستی به استان‌ها داده می‌شود که گلستان برای چهارمین سال متوالی مجوز احیای رشته‌های صنایع دستی را دریافت کرده است.
مریم حاجی‌ابراهیمی با تاکید بر احیای هنر دست زنان و مردان این سرزمین با هدف شناخت بیشتر نسل امروز نسبت به فرهنگ و تمدن کهن خود، اظهار کرد: با پیگیری کارشناسان میراث و شناسایی هنرمندان پیشکسوت، ۲۰ رشته صنایع دستی بومی استان احیا شد و به صورت دوره‌ای در حال آموزش به علاقمندان است و احیای رشته «پوستین دوزی ترکمن» هم از ابتدای امسال در برنامه قرار گرفت.
وی بیان کرد: پوستین یکی از قدیمی‌ترین اشکال لباس است که تمام یا قسمت عمده‌ای از آن به طور مستقیم از پوست حیوانات پشم‌دار ساخته شده باشد.
وی افزود: پوستین‌دوزی یکی از هنرهای قدیمی است و نشانه استفاده از پوست در نقاشی‌های روی دیوار نگاره‌های قدیمی یافت می‌شود به طوری که طبقات مختلف جامعه آن زمان با توجه به رتبه و درجه بندی اجتماعی خود از پوست استفاده می‌کردند و افراد متمول پوست حیوانات با ارزش‌تر مانند ببر و پلنگ را بر روی دوش خود می‌انداختند.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستانی یادآور شد: صنعت پوستین دوزی نسل به نسل از نیاکان ما به مردان و زنان امروزی رسیده است و در مناطق ترکمن صحرا نشانه‌هایی از بازمانده‌ها و تولید این دسته از محصولات را می‌توان مشاهده کرد.
مراحل کار پوستین دوزی
پوست پس از جداسازی صحیح از حیوان به مدت ۲ شبانه روز در آب خیسانده می‌شود و بعد از این مرحله آن را شستشو می‌دهند تا چربی‌های اضافه بر روی پوست کاملا از بین برود بعد با استفاده از آرد جو و نمک پشت پوست را می پوشانند و آن
را جمع می‌کنند و می‌گذارند تا مدتی به همان حالت بماند.
در ادامه پوست را با استفاده از یک وسیله که در زمان‌های گذشته سنگ بوده و امروزه سمباده مخصوصی است سمباده می‌زنند تا صاف و یکدست شود بعد از این مرحله نوبت به رنگ زدن پوست می‌رسد که رنگ‌ها در بیشتر مواقع قهوه‌ای هستند.
سپس پوست برای برش زدن آماده است و الگوهایی را که از قبل آماده شده را بر روی پوست می‌گذارند و قیچی می‌کنند در نهایت محصولاتی تولید می‌شود.
به گفته حاجی ابراهیمی، بیشترین فعالیت پوستین دوزی مربوط مناطق ترکمن نشین از جمله روستاهای «قره ماخر، کرند، قره دونگ، داشلی برون، دوزالوم و حاجی قوشان» گنبدکاووس است.
وی افزود: پوستین‌دوزان در گلستان بیشتر پیشکسوت هستند که به فرزندان و خانواده خود آموزش دادند و کمتر از ۱۰ تولید کننده در استان موجود است.
حاجی ابراهیمی از اجرای استاندارد آموزشی در رشته‌های پلاس، پشتی، زیورآلات، نمد، جاجیم، سوزندوزی ترکمن، قزاق‌دوزی، نواربافی کتول، البسه محلی ترکمن، سوزندوزی شاهکوه و البسه محلی کتول خبر داد و گفت: ۴۳ اثر صنایع دستی گلستان به ثبت میراث ناملموس ملی و «سوزندوزی ترکمن، دوتار ترکمن و کمانچه» به ثبت جهانی رسید.
وی با اشاره به فعالیت ۲۸ هزار و ۷۱۷ هنرمند در رشته‌های مختلف صنایع دستی گلستان، بیان کرد: ۹۵ درصد فعالیت در حوزه تولیدات صنایع دستی استان بر عهده بانوان است که ۷۰ درصد آنان در روستاها سکونت دارند.
به گزارش ایرنا، بیش از ۴۲ هزار فقره مجوز تاکنون برای هنرمند صنایع دستی گلستان در ۸۴ رشته بومی و غیربومی از جمله فرش دستباف، ابریشم‌بافی، نمدمالی، البسه محلی اقوام، زیورآلات ترکمنی، حصیر بافی، سوزندوزی ترکمن و جاجیم‌بافی صادر شده است.
نظر شما