کاخ جهانی سروستان فارس و تکاپوی مسئولان برای ساماندهی بیشتر آن

به گزارش خبرنگار ایرنا، در میانه راه شیراز به فسا، ۱۳ کیلومتر که به جنوب شهر سروستان حرکت کنیم، می‌توانیم کاخ ساسان یا چهارتاقی برجای مانده از دوره ساسانیان را ببینیم؛ سازه‌ای در میانه تاریخ باستانی و اسلامی ایرانی که معماری آن از جنبه‌های گوناگون مورد توجه است.

این بنا به درازای ۳۷ متر و پهنای ۴۵ متر است؛ ۲ گنبد بزرگ آجری و تاق‌ها، قوس‌ها و درگاه‌های گوناگونی دارد که ساخت آنها در هزاره پیشین حیرت‌آور است.

این بنا که از پنج ایوان، دو تالار گنبددار، دو تالار ستون‌دار، سه اتاق و فضای باز مرکزی تشکیل شده، با مصالح قلوه سنگ و گچ و در برخی نقاط از آجر ساخته شده و طراحی منحصر به فرد، فضاهای کاخ را با هم درآمیخته شده است.

کاخ چهارتاقی یا کاخ ساسان یا کاخ سروستان تیرماه ۹۷ در قالب پرونده منظر ساسانی ، ثبت فهرست میراث جهانی یونسکو شده است.

کاخی در میانه تاریخ باستان و اسلامی ایران زمین

کاخ جهانی سروستان در اواخر دوره ساسانیان ساخته شده و آنطور که آخرین سن‌سنجی آن نشان می‌دهد، بنای سروستان یک پروژه معماری متعلق به پایان دوره‌ ساسانی است که در همان زمان آغازشده و در سه دهه‌ پس از ورود اعراب به ایران به پایان رسیده است.

این پژوهش سن سنجی که سال ۱۴۰۰ انجام شده، نشان می‌دهد که عملیات ساخت‌وساز یا بازسازی مهمی در فاصله‌ سال‌های ۶۵۸ تا ۶۸۳ میلادی یعنی در زمان حضور اعراب در ایران انجام‌ شده است.

بر این اساس این بنا را می‌توان به معنای واقعی یک میراث ساسانی در دوره اسلامی به شمار آورد؛ به همین دلیل است که کاخ ساسانی سروستان شاهد پیوند معماری عصر باستان با دوره اسلامی ایران است.

کارشناسان نمونه‌های جالبی را از پیوند معماری ایران باستان و هنرمندان ایرانی در دوره اسلامی یافته‌اند که همین شاخصه‌ها، چهارتاقی سروستان را به نوعی منحصر به فرد کرده است.

کارشناسان نمونه‌های جالبی را از پیوند معماری ایران باستان و هنرمندان ایرانی در دوره اسلامی یافته‌اند که همین شاخصه‌ها، چهارتاقی سروستان را به نوعی منحصر به فرد کرده است.

عزم مسئولان فارس برای ساماندهی و مرمت میراث ساسانی سروستان

ساماندهی منظر جهانی ساسانی فارس در دستورکار قرار گرفته و به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در قالب این پروژه به تازگی بیش از ۱۳ میلیارد ریال اعتبار برای ساماندهی و مسیر دسترسی ایمن به کاخ سروستان اختصاص یافته است.

محمد ثابت اقلیدی گفت: قرار است مسیر بازدید و دسترسی ایمن به فضاهای معماری کاخ سروستان با بیش از ۶ میلیارد و۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار اجرایی ‌شود.

او اضافه کرد: علاوه بر این، مسیر دومنظوره حفاظتی - گردشگری نیز با اعتباری بیش از ۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون ریال برای دسترسی به گنبد آجری کاخ ساسانی طرح ریزی شده که به زودی اجرایی خواهد شد تا مسیر دسترسی پله به بالای گنبد برای بازدید فضای آن فراهم ‌شود.

جزئیاتی درباره پروژه ساماندهی کاخ ساسانی سروستان

آنطور که سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس به خبرنگار ایرنا گفت: پیشتر، اوایل دهه ۸۰، راهی برای دسترسی گردشگران به این کاخ جهانی ایجاد شده اما اکنون با گذشت ۲ دهه، مستهلک شده، بخشهایی از آن از بین رفته و بویژه تردد در آن با ویلچر یا کالسکه کودکان دشوار و ناایمن است.

مسیر دسترسی به فراز گنبد چهارتاقی بیشتر برای پژوهشگران تاریخی و کارشناسان مرمت برای پایش و رصد بنا و استفاده می‌شود و هدف از ایجاد آن استفاده عموم مردم نیست.

افشین ابراهیمی ادامه داد: راه دسترسی جدید که قرار است با آجر اجرایی شود، از پارکینگ آغاز می‌شود، کاخ را دور می‌زند و به سمت سرویس‌های بهداشتی نیز کشیده می‌شود و تا خروجی مجموعه ادامه می‌یابد.

او که سابقه مدیریت بر پایگاه جهانی ساسانی فارس را هم در کارنامه دارد درباره مسیر دسترسی به فراز گنبد چهارتاقی نیز توضیح داد: این پلکان بیشتر برای پژوهشگران تاریخی و کارشناسان مرمت برای پایش و رصد بنا و استفاده می‌شود و هدف از ایجاد آن استفاده عموم مردم نیست.

ابراهیمی ادامه داد: پیشتر در سال ۸۶ پلکان چوبی با استفاده از داربست برای دسترسی به گنبد A این مجموعه ایجاد شده و اینبار نیز پلکان چوبی برای دسترسی به فضای داخلی گنبد B ساخته می‌شود.

کاخ ساسانی سروستان در شرق مرکز استان فارس قرار دارد و فاصله شیراز تا این کاخ حدود ۱۰۰ کیلومتر است.

فارس بیشترین میراث ملی کشور و ۱۴ میراث جهانی را در خود جای داده و ساماندهی میراث تاریخی شهرستان‌های مختلف، البته همراه با تسهیل سرمایه‌گذاری برای ایجاد زیرساخت‌های گردشگری متناسب، زمینه را برای رونق توریسم در سراسر استان فراهم می‌کند؛ کاخ ساسانی یا چهارطاقی ظرفیتی کم نظیر برای رونق سروستان است.