با گسترش اینترنت و الکترونیکی شدن عرصه‌های مختلف، نهاد تعلیم و تربیت هم تحت تاثیر آموزش‌های اینترنتی قرار گرفته است و با افزایش تعداد رایانه‌ها و گسترش صفحات وب، عرضه مسایل آموزشی در محتواهای الکترونیکی و الکتریکی هم مورد توجه قرار گرفته است. اگر چه شواهد گویای آن است که ابتدا آموزش الکترونیکی در اواسط دهه ۱۸۰۰ میلادی در اروپا آغاز شده اما امروزه این نوع آموزش در بسیاری از کشورها از جمله ایران مورد استفاده انبوه قرار گرفته است. از طرفی شیوع ویروس کرونا، در روی‌آوری نظام آموزش و پرورش کشورهای جهان به آموزش الکترونیکی و فضای مجازی نقش موثری داشته است.
در ایران نیز به دلیل مسایلی از این دست به آموزش مجازی بیش از پیش توجه شد و اقداماتی در این راستا صورت گرفت. بطوریکه در راستای تکوین آموزش از راه دور، ابتدا برنامه تلویزیونی آموزشی مورد استفاده قرار گرفت که خود باعث تحول بزرگی در آموزش شد و در کنار آنها، برنامه‌های رادیویی هم به تولید محتواهای آموزشی پرداختند اما از آنجایی که تعامل دوجانبه میان دانش‌آموز و معلم در برون‌داد این برنامه‌ها وجود نداشت، بنابراین از استقبال بیشتری برخوردار نشد.
اکنون با توجه به نیاز جامعه امروزی به آموزش مجازی، طراحی برنامه آموزشی شاد مورد توجه قرار گرفته است که از طریق آن محتوای آموزشی می‌تواند هر لحظه در اختیار دانش‌آموز باشد و امکان مرور و بازبینی را برای یادگیرنده فراهم سازد. با این حال به دلیل مشکلات اینترنتی و عدم دسترسی همه‌جانبه و قطع و وصل شدن شبکه‌ها، این برنامه نیز محدودیت‌ها و کاستی‌هایی دارد که لازم است مسئولان راهکارهایی برای رفع آنها در نظر بگیرند.
با توجه به اهمیت این موضوع «فاطمه نوروزلو و ابوالفضل محمدی» در پژهشی با عنوان «مطالعه کیفی اثربخشی آموزش مجازی در شبکه آموزش دانش آموزی شاد» به بررسی و واکاوی ابعاد مثبت و منفی شبکه آموزشی شاد پرداخته و در این مطالعه به راهکارهایی اشاره می‌کنند.
مزایای آموزش مجازی
از جمله مزایای آموزش مجازی از نظر آموزشی را می‌توان در اموری از قبیل تولید محتوای متنوع، کشف توانایی معلم در راستای تولید محتوا، دیدن فیلم‌های آموزشی با تمرکز بالا، دیدن فیلم‌های آموزشی به صورت مکرر، آگاهی والدین از ضعیت تحصیلی فرزندان، ارسال تدریس معلمان دیگر، آشنایی با روش آزمون و روش تدریس آنلاین دانست. همچنین از دیگر مزایای آموزش مجازی ایجاد امکان پرسش و پاسخ، دسترسی به محتواهای ضبط شده موجود، ارسال تصاویر و کلیپ آموزشی متنوع و استفاده همزمان از آموزش عینی و شنیداری است.
از مزایای آموزش مجازی ایجاد امکان پرسش و پاسخ، دسترسی به محتواهای ضبط شده موجود، ارسال تصاویر و کلیپ آموزشی متنوع و استفاده همزمان از آموزش عینی و شنیداری استبه لحاظ اقتصادی و زمانی نیز آموزش مجازی دارای مزایایی از قبیل محدود نبودن به مکان، حذف هزینه ایاب و ذهاب، صرفه‌جویی در برنامه‌ریزی، صرفه جویی در زمان، سرعت بخشی بیشتر به آموزش، در اختیار داشتن زمان بیشتر برای معلم و دیدن فیلم‌های آموزشی در هر زمانی است. همچنین آموزش مجازی از نظر فن‌آوری دارای مزایایی از قبیل امکان تدریس به صورت پخش زنده، استفاده از بانک محتواهای رسمی، در دسترس بودن برنامه آموزشی، استفاده از نرم‌افزارهای نوین و استفاده از کلیپ‌های آموزشی معلمان دیگر است.
مشکلات و محدودیت‌های آموزش مجازی
با وجود مزایای بسیار آموزش مجازی، این نوع آموزش دارای محدودیت‌ها و معایبی است که از جمله آنها در بخش آموزش است. برای مثال کاهش روش تدریس معلم به شکل فعالیت محور، کاهش پرسش و پاسخ، عدم استفاده از حرکات و زبان بدنی، عدم مشارکت دانش‌آموزان، عدم آشنایی استفاده‌کنندگان از برنامه و نامناسب بودن برای دروس عملی و آزمایشگاهی از این دست مسایل هستند.
به لحاظ اقتصادی و زمانی نیز، آموزش مجازی دارای معایبی از قبیل عدم دسترسی برخی از دانش‌آموزان به گوشی، هزینه بالای خرید بسته‌های اینترنتی، قدیمی بودن وسیله ارتباطی، استفاده از گوشی والدین، مصرف زیاد اینترنت، زمانبر بودن انتقال اهداف آموزشی، زمانبر بودن بارگذاری فیلم و صوت آموزشی، زمانبربودن تولید محتوای الکترونیکی و محدود بودن زمان آموزش است.
همچنین آموزش مجازی در حوزه فن‌آوری دارای محدودیت‌هایی از قبیل پایین بودن سرعت اینترنت، عدم امکان فعالیت گروهی، عدم آگاهی والدین از تکنولوژی، عدم اطلاع از حضور دانش‌آموزان، مشکلات مربوط به اتصالات اینترنتی، عدم دسترسی سریع و آسان به اینترنت، عدم توجه به حوزه پرورش، مشکل در دانلود و آپلود مطالب، پایین بودن سطح برنامه، نبود پوشه کار مجازی، کمبود پهنای باند اینترنت، نبود اینترنت پرسرعت، کیفیت پایین پخش زنده و نبود اینترنت پر سرعت است.
آموزش مجازی معایبی مانند فقدان دسترسی برخی از دانش‌آموزان به گوشی، هزینه بالای خرید بسته‌های اینترنتی، قدیمی بودن وسیله ارتباطی، استفاده از گوشی والدین، مصرف زیاد اینترنت و زمانبر بودن انتقال اهداف آموزشی داردراهکارهایی به منظور مقابله با ابعاد منفی آموزش مجازی
در حوزه آموزش می‌توان به راهکارهایی از قبیل آموزش استفاده از تبلت آموزشی و گوشی همراه، تلفیق آموزش مجازی با آموزش حضوری، برگزاری کلاس‌های آموزشی برای والدین، ارائه محتواهای آموزشی تاثیرگذار متناسب با سن، استفاده از کلیپ‌های آموزشی معلم ساخته، طرح سوالات رندومی برای اطمینان از حضور و کمک گرفتن از والدین به عنوان همیار آموزشی اشاره کرد.
از نظر اقتصادی و زمانی نیز می‌توان به راهکارهایی از قبیل اختصاص دادن گوشی و تبلت آموزشی به دانش‌آموزان، ارائه اینترنت رایگان، بهره‌مندی همه دانش‌آموزان از آموزش، اختصاص بودجه برای دانش‌آموزان قشر ضعیف، زمانبندی برای استفاده از گوشی، تشکیل کلاس در ساعات مخصوص و تعیین شده، ایجاد زنگ تفریح و زمانبندی تطبیقی اشاره کرد.
در حوزه فن‌آوری نیز به نظر می‌رسد راهکارهایی از قبیل اصلاح سرعت بارگذاری، اصلاح محدودیت دانلود، تقویت تدریس زنده، ایجاد نسخه‌های جدیدتر و سطح بالاتر، طراحی آزمون‌های تشریحی، افزایش سرعت اینترنت و ایجاد یادگیری از طریق پرسش و پاسخ موثر باشد. همچنین در این باره می‌توان به ایجاد زیرساخت قوی برای مقابله با مشکلات اینترنت، استفاده از پیام‌رسان‌های دیگر، طراحی پوشه کار و طراحی قسمتی برای بازخورد و تشویق پرداخت.
منبع:
نوروزلو، فاطمه و محمدی، ابوالفضل، مطالعه کیفی اثربخشی آموزش مجازی در شبکه آموزش دانش‌آموزی شاد بر تجارب زیسته معلمان مقطع ابتدایی، مجله پیشرفت‌های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، دوره ۶، شماره ۶۸: بهمن ۱۴۰۲
نظر شما