به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، دسترس‌پذیر بودن منابع برای پژوهشگران از مسائل حیاتی است. طبیعی است که هیچ پژوهشگری بدون منابع نمی‌تواند در حوزه خود فعالیت کند. این در حالی است که در ایران دسترسی به منابع گاه حتی برای پژوهشگران شناخته شده دشوار می‌شود.
شاید گام اول در دسترس‌پذیر کردن منابع، جمع‌آوری آنها در کتابخانه‌ها باشد، به همین منظور برخی از کتابخانه‌ها با طرح‌های مختلف سعی در جلب اعتماد صاحبان منابع و به خصوص نسخ خطی دارند. در نتیجه این اقدام از طرفی امکان حفظ و نگهداری منابع در شرایط استاندارد کتابخانه و از طرفی با دیجیتالی کردن آنها، امکان دسترس‌پذیر شدن آنها برای پژوهشگران در شهرهای مختلف ایران و حتی کشورهای دیگر مهیا می‌شود.
البته روند دیجیتالی کردن گاه با مشکلاتی مواجه است، زیرا برخی از منابع تا اندازه‌ای قدیمی و آسیب دیده هستند که امکان اسکن از آنها وجود ندارد. به همین دلیل فقط با مراجعه حضوری در کتابخانه‌ها برای معدود پژوهشگرانی که بتوانند اهمیت و ضرورت فعالیت خود را برای مسئولان توجیه کنند، دسترس‌پذیر هستند. در اینجا امکان برخورد سلیقه‌ای شکل می‌گیرد.
اگر منابع به کتابخانه‌ها برسند و امکان دیجیتالی شدن داشته باشند و همچنین کتابخانه بودجه و نیروی لازم برای دیجیتالی کردن منابع را داشته باشد، مسئله مهم دیگری با عنوان میزان تمایل مراکز به ارائه منابع به مخاطبان شکل می‌گیرد. این مساله گاه تا اندازه‌ای جدی می‌شود که پژوهشگران ماه‌ها در انتظار دسترسی به منبع می‌مانند و نمی‌توانند روند فعالیت خود را تکمیل کنند.
سازوکار مراکزی که از اسناد و نسخ خطی حفاظت می‌کنند، نسبت به شرایط متفاوت است؛ اما چرا چنین روندی به یکی از مسائل همیشگی برای پژوهشگران تبدیل شده است. پژوهشگرانی که باید تمام تمرکز خود را در راه بررسی‌هایی که انجام می‌دهند، صرف کنند.
یاسر احمدوند معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره دسترس‌پذیری منابع برای پژوهشگران و مسائلی که این گروه با آن مواجه هستند، توضیح داد: به نظرم هنوز تنها با مراجعه حضوری به کتابخانه‌ها امکان دسترسی به تعداد قابل توجهی منابع مهیا می‌شود. همچنین مقداری سخت‌گیری در ارائه منابع به پژوهشگران وجود دارد، بخشی از علت این سخت‌گیری مسائل فرهنگی است، زیرا فرهنگی داریم که بر اساس آن نسبت به داشته‌هایمان بیش از حد حفاظت می‌کنیم، در حالی که نیاز به سخاوتمندی بیشتری است.
وی با تاکید بر اینکه صاحبان منابع و کتابخانه‌ها برای ارائه خدمات به پژوهشگران باید دست و دلباز باشند، افزود: همچنین باید امکان استفاده پژوهشگران از ابزار جدید برای دسترسی به منابع در فضای وب ممکن شود، به نظرم در این حوزه باید امکان‌های بیشتری فراهم شود و به تدریج همه منابع در اختیار مخاطبان قرار بگیرد تا بتوانند در پژوهش از آنها استفاده کنند.
به گفته معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هنوز منابع و نسخ خطی در بسیاری از کتابخانه‌ها به صورت دیجیتال در نیامده است و قابل استفاده عمومی نیست.
منابع باقی‌مانده از گذشتگان یکی از دارایی‌های اجتماعی به شمار می‌روند و باید در فضایی استاندارد مورد حفاظت قرار بگیرند، همچنین دسترس‌پذیری آنها نباید نادیده گرفته شود. لزوم سخاوتمندی در رفتار افرادی که از منابع حفاظت می‌کنند، نکته مهمی است تا این اسناد ارزشمند به هدف خود برسند و داشته‌های گذشته بتواند راه آیندگان را روشن و هموار کند.
نظر شما