جمعه نصر؛ نمایش قدرت بازدارندگی جمعیت ایران

گروه جامعه ایرنا - به باور کارشناسان علوم اجتماعی، جمعیت یک عامل موثر در شکل‌دهی قدرت سیاسی، نظامی و اقتصادی هر کشوری است؛ از این رو کشورها در تبیین قدرت ملی خود، به موضوع جمعیت به عنوان یک ابزار مهم برای بهره‌گیری از منابع مالی و معنوی با هدف دستیابی به اهداف و منافع ملی می‌نگرند و از همین منظر هر نوع بی توجهی به مقوله جمعیت و آهنگ رشد آن متناسب با ظرفیت‌های سرزمینی می‌تواند در آینده لطماتی را به اقتدار هر کشوری وارد کند.

کارشناسان علوم سیاسی و نظامی در کنار جامعه شناسان بر این اعتقاد هستند که جوانی جمعیت ریشه همه عوامل اقتدار آفرین هر کشوری به شمار می رود و اگر حد نصاب جمعیت با توجه به ظرفیت ها و منابع آن در یک کشور شکل نگیرد، اقتدار و استقلال نظامی، بلوغ فرهنگی، سیاسی و اقتصادی آن کشور نیز از دست خواهد رفت.

کلیدی‌ترین عامل توسعه، نیروی انسانی است که می‌تواند موتور محرکه توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جوامع باشد

در این رویکرد، جمعیت از نظر ساخت، ترکیب و توزیع آن، یکی از مولفه‌های قدرت و اقتدار ملی و استحکام ساخت درونی قدرت هر کشور و عامل موثری در شکل‌دهی قدرت نظامی و اقتصادی کشورها به شمار می‌رود به طوری که اهمیت جمعیت از چارچوب‌های سنتی آن فراتر رفته و کیفیت و توانمندی‌های جمعیتی نیز در برنامه‌ریزی‌های کلان کشورها لحاظ می‌شود.

در چنین نگاهی با افزایش جمعیت توانمند، قدرت ملی رو به فزونی می‌نهد؛ از این رو کلیدی‌ترین عامل توسعه، نیروی انسانی است که می‌تواند موتور محرکه توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جوامع باشد.

بدیهی است اگر نیروی انسانی از مولفه‌های قدرت کنار گذاشته شود، حتی اگر کشور از نظر سرمایه و منابع قدرتمند تلقی شود، از فرآیند توسعه عقب خواهد ماند به همین دلیل است که در ارزیابی قدرت کشورها، در کنار توان نظامی، وسعت زمین، منابع طبیعی و برنامه های راهبردی، جمعیت یک عنصر اثرگذار تلقی می شود.

به دنبال چنین دیدگاهی، می‌توان گفت که کاهش نرخ باروری تهدیداتی را در حوزه های مختلف به دنبال خواهد داشت؛ از تهدیدهای امنیتی که با اقتدار ملی در ارتباط است، تا تهدیدات زیستی، اجتماعی و فرهنگی که همه این موارد در دهه اخیر در بیانات رهبر انقلاب اسلامی بارها مورد تاکید قرار گرفته و تبیین شده است.

البته در سطح بین المللی این نوع نگاه به موضوع جمعیت، بارها راستی آزمایی شده است؛ ناگفته پیداست کشوری که دارای جمعیت بیشتر و جوانتر باشد، می‌تواند توان نظامی قوی‌تری نیز برای خود مهیا کند؛ همچنان که در دوران جنگ تحمیلی حضور جوانان در جبهه‌های نبرد یکی از برگ‌های برنده ایران بود که توانست هیمنه دشمن را در هم بشکند؛ حال اگر در آن زمان جمعیت ایران پیر یا اندک بود، نه تنها توان رویارویی با تجاوز بیگانگان آن هم به مدت هشت سال را نداشت، بلکه در همان ماه های اولیه مجبور به پذیرش اشغالگر و از دست رفتن خاک کشور می‌شد.

با توجه به این دیدگاه و در شرایطی که در ۴۵ سال گذشته جمهوری اسلامی ایران همواره در معرض تهدیدهای سیاسی، نظامی و اقتصادی دشمنان قرار داشته و قدرت‌های استکباری به طور پنهان و آشکارا دست از دسیسه علیه ملت ایران برنمی دارند، تقویت جمعیت کشور یکی از راه‌هایی است که می تواند سطح بازدارندگی کشور را ارتقا دهد زیرا به باور کارشناسان نظامی قدرت به معنی تحمیل اراده‌ها در عرصه‌های مختلف دیپلماسی، مجازی و نظامی است.

با این وجود، در دهه ۷۰ خورشیدی و در شرایطی که نرخ باروری در ایران در دهه قبل از آن به اوج رسیده بود، سیاست های جمعیتی بر تحدید و کنترل باروری و توقف رشد تصاعدی جمعیت استوار شد و شعار «فرزند کمتر - زندگی بیشتر» در همه سطوح تبلیغاتی و رسانه‌ای از قوطی های کبریت گرفته تا رادیو و تلویزیون را در نوردید و نظام سلامت نیز همپای این سیاست ابزارها و روش های کنترل جمعیت را از طریق شبکه های خانه بهداشت در سراسر کشور پیگیری کرد.

تقویت جمعیت کشور یکی از راه‌هایی است که می تواند سطح بازدارندگی کشور را ارتقا دهد

نتیجه این سیاست‌ها که حدود دو دهه در کشور اجرایی شد، کاهش شدید نرخ باروری و افول جمعیتی بود به طوری که اکنون کشور در شرایطی قرار گرفته که اگر به سرعت نرخ باروری ترمیم نشود، بحران سالمندی در دهه های آینده ایران را فرا خواهد گرفت.

این ریل گذاری نادرست سرانجام در ۳۰ اردیبهشت سال ۱۳۹۳ با ابلاغ سیاست های کلی جمعیت از سوی رهبر معظم انقلاب به پایان راه خود رسید و نخستین گام برای اصلاح سیاست‌های جمعیتی در کشور برداشته شد؛ ۲ سال بعد یعنی در 13 شهریور 1395 با ابلاغ «سیاست‌های کلی خانواده» بستری فراهم شد تا مفاهیم جمعیتی مبتنی بر آموزه های اسلامی یعنی تشکیل و تحکیم خانواده و افزایش فرزندآوری در یک بسته سیاستی کلان در دستگاههای مختلف پیگیری شود.

پس آن، ابلاغ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در آبان ۱۴۰۰ راه را برای حمایت از خانواده ایرانی و فرزندآوری باز و دولت را ملزم کرد تا منابع و امکانات در اختیار خود را برای جلوگیری و توقف روند کاهش جمعیت کشور به کار بندد اگرچه کارشناسان حوزه جمعیت هنوز از میزان اجرای قانون جوانی جمعیت رضایت چندانی ندارند و بر این باورند که در سه سالی که از ابلاغ آن می گذرد، حدود ۳۰ درصد آن اجرایی شده است.

اجرای کُند این قانون با وجود تلاش های صورت گرفته سبب شد تا یکی از توصیه‌های رهبر معظم انقلاب در نخستین دیدار هیات دولت چهاردهم، توجه به مساله جمعیت و اقدام برای جلوگیری از پیری زودهنگام جامعه ایرانی باشد.

حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در این دیدار از محمدرضا ظفرقندی وزیر بهداشت خواستند این مساله را با جدیت دنبال کنند و تاکید کردند که کشور به جمعیت جوان احتیاج دارد و اگر خدای نکرده کشور دچار این عاقبت تلخ و سخت یعنی پیری جمعیّت شد، دیگر هیچ علاجی وجود ندارد.

حال با گذشت بیش از چهل روز از این دیدار و در شرایطی که بحران انسانی خاورمیانه را فراگرفته و رژیم تجاوزگر صهیونیستی با تکیه بر ادوات و امکانات نظامی که غربی‌ها و در رأس آنها آمریکا در اختیارش قرار داده‌اند، سعی دارد تا پرونده نسل کشی و جنایت خود علیه بشریت را تکمیل کند، جمهوری اسلامی ایران در کنار برخورداری از همه امکانات، توانمندی‌ها و برتری‌های نظامی که در برابر دشمن، جمعیت را نیز یکی از مولفه‌های قدرت خود می داند و در معادلات منطقه‌ای آن را در نظر می‌گیرد.

جمعیت ۸۵ میلیون نفری ایران اسلامی که گوشه‌ای از آمادگی آنان برای دفاع از میهن در نماز جمعه نصر - ۱۳ مهرماه - در قاب شبکه‌های خبری و لنز دوربین‌های خبرگزاری‌های جهان ثبت شد، سبب شد تحلیلگران نظامی بر این نکته تاکید کنند که رویارویی نظامی رژیم صهیونیستی و خیال خام آنان برای ماجراجویی در برابر ایران راه به جایی نخواهد برد و این رژیم در همه مولفه‌ها از جمله جمعیت در برابر ایران در موضع ضعف قرار دارد.

به باور تحلیلگران، جمهوری اسلامی ایران از این پیچ تاریخی و سرنوشت ساز نیز به سلامت عبور خواهد کرد و پس از آن باید با قدرت و عزم بیشتری موضوع جمعیت و ترمیم هرم جمعیتی کشور را در دستور کار قرار دهد تا در سال‌ها و دهه‌های آینده نیز این ابزار، بازدارندگی خود را در برابر تهدیدات دشمن داشته باشد.