حمله طبیعی به محیط زیست و جنگل‌های هیرکانی شمال

به گزارش ایرنا، مهمترین عوامل موثر در موفقیت گونه‌های مهاجم مقاومت آنها به شرایط محیطی و رقابت و برتری آنها نسبت به گونه‌های بومی است. گونه های مهاجم، نگرانی‌هایی در محیط زیست، سلامت انسان، گیاهان، حیوانات ایجاد می کنند همچنین پیامدهای اقتصادی نیز به همراه دارد، این نگرانی ها به ویژه در کشورهای در حال توسعه به دلیل چالش‌های اقتصادی و به دنبال آن، اولویت توسعه بر حفاظت همچنین نبودِ آگاهی پیرامونِ پیامدهای بالقوه ورود گونه‌های غیر بومی، بیشتر است.

برای مثال پائولونیا از گونه‌های مهاجمی است که به واسطه رشد سریع با استقبال زیادی مواجه شده، در صنایع چوب کاربرد بالایی دارد و برخی در سطح وسیع به کاشت آن روی آورده‌اند. این درحالی است که کارشناسان می‌گویند، اگرچه پالونیا گونه‌ای با مقاومت بالا با رشد سریع است، اما گیاهی به شدت تهاجمی با تاثیرات مخرب محسوب می‌شود که از طریق بذر خود به طور گسترده به زمین های اطراف حمله می‌کند و ریشه‌کن کردن آن کار دشواری است. مهم‌تر اینکه به دلیل ویژگی‌های گفته شده با گیاهان بومی منطقه رقابت می‌کند و مانع رشد آنها می‌شود. به همین دلیل مدتی است که کاشت این گونه به دلیل قدرت تخریب بالا و آلوده کردن زیستگاه های طبیعی به ویژه جنگل‌ها در فضای سبز شهری و باغ‌های شخصی ممنوع شده و کاشت و تولید آن جرم به‌شمار می‌رود.

کاشتِ پالونیا جرم است و پیگیرد قانونی دارد

در همین پیوند رئیس حفاظت محیط زیست رامسر پیرامون نفوذ این گونه‌ و دیگر گونه‌های مهاجم در رامسر همچنین نگرانی از سرعت گسترش آن به خبرنگار ایرنا می‌گوید:درخت پالونیا با نام علمی Paulownia از تیره پالونیاییان است که گونه های مختلف آن بومی شمال آمریکا، چین، لائوس و مناطق دیگر شرق آسیا، مانند ژاپن و کره است. این گونه حدود ٤٠ تا ٥٠ سال پیش به‌ صورت محدود وارد کشور شد و به منظور مطالعات تحقیقاتی و آموزش دانشجویان در باغ بوتانیک (گیاه‌شناسی) نگهداری می شد.

محمدرضا نیاستی با بیان اینکه در برخی نقاط شهری رامسر این گونه مهاجم مشاهده شده و اگاه‌سازی شهروندان نسبت به پیامدهای کاشت این گیاه ضروری است، توضیح داد: گونه پالونیا برگ‌های بسیار پهنی دارد و زمانی که رشد می‌کند به درختان و گیاهان دیگر فرصت رشد نمی‌دهد و آنها را از بین می‌برد؛ این گیاه با مصرف بیش از حد آب باعث ازبین رفتن منابع آبی می شود. بیشتر از طریق ریشه تکثیر می یابد و رشد سریع از خصوصیات ثابت گونه‌های پالونیا است.

او از مشاهده این گونه در رامسر خبر داد و افزود: برخی شهروندان رامسری آگاهانه یا ناآگاهانه تعدادی از این گونه مهاجم را در فضای باغی خود کاشتند که اخطار لازم مبنی بر قطع و ریشه‌کن کردن گیاه به آنها داده شد. به این معنی که با همکاری سیستم قضایی برای افرادی که این گونه ها را در محدوده ملک خود کاشتند اخطار صادر شد تا نسبت به حذف آن اقدام کنند. در یک مورد هم به دلیل سرپیچی از اخطار پرونده قضایی تشکیل شد.

وی علاوه بر پائولونیا، نفت‌بو و عرعر را از دیگر گونه‌های مهاجم در این منطقه معرفی و اظهار کرد: خطر این گونه‌ها زمانی خیلی جدی می‌شود به جنگل‌ نفوذ کنند. یعنی تمام اقدامات پیشگیرانه و سختگیرانه برای ریشهکن کردن این گونه‌ها در مناطق شهری برای جلوگیری از نفودشان به مناطق جنگلی است، چراکه به دلیل رشد بالا و مقاومت بیشتر با گونه‌های بومی رقابت و رشد آنها را متوقف می‌کنند.

وی ریشه‌دوانی بالا را از دیگر ویژگی‌های تهاجمی این گونه‌ها از جمله پالونیا توصیف کرد و یادآور شد: با توجه به قابلیت رشد گسترده و انشعابات ریشه های این گیاه در اعماق خاک خطر آسیب رسانی جدی به تاسیسات زیرزمینی و زیربنایی را در پی دارد.

قدم اول آگاهی بخشی

به نظر می‌رسد گونه‌های مهاجم از ابتدا به دلیل نبودِ آگاهی یا تفکر توسعه مقدم بر حفاظت برای تولید انبوه و سودِ بیشتر به کشور، سپس باغ‌های شخصی مردم راه یافتند، با این وجود به نظر می‌رسد قدمِ نخست جلوگیری از نفوذِ گونه‌های مهاجم و حذفِ آنها معرفی تهدیدها و آگاهی بخشی اثرا منفی آن به مردم است.

در همین راستا دبیر خانه محیط زیست رامسر با تایید وجودِ گونه‌های مهاجم گفته شده در رامسر و لزوم آگاهی شهروندان از تهدیدهایی که به دنبال دارند، نفوذ گونه‌های مهاجم را به انقراض خاموش و حمله بیوتروریسم توصیف کرد و از مردم خواست تا از ورود، کشت و توسعه آن در سطح شهر جلوگیری و در صورت مواجهه، نسبت به حذف و جایگزینی آن با گونه های بومی منطقه اقدام کنند.

وی پالونیا، عرعر و نفت‌بو را از گونه‌های مهاجم شناسایی شده در رامسر معرفی و تصریح کرد: برای مثال گیاه عرعر هم اکنون به عنوان درخت جهنمی معروف شده است و به دلیل خاصیت تهاجمی و اختصاص منابع آب و خاک و سایه افکنی بر روی سایر گیاهان مطلوب و همچنین به خاطر خاصیت آللوپاتیکش در اروپا و آمریکا به عنوان گونه آفت مطرح است. متأسفانه، در ایران تا بحال درباره مضرات این درخت همه جایی به خوبی اطلاع رسانی نشده است. مشاهدات نشان داده است که هر کجا که خاک به هم خورده باشد و رطوبت کافی وجود داشته باشد به سرعت تکثیر می شود و در صورت عدم مبارزه تمامی فضای مهیا شده را به خود اختصاص می دهد، بوی بدی به همراه دارد و به شدت آلرژی زاست.

رامیتن هوشنگی کاهش حاصلخیزی خاک با جذب بالای عناصر عناصر مغذی خاک، رقابت و حذف گونه‌های بومی و جذب سریع آبهای زیرزمینی را از تهدیدهای مهم این گونه مهاجم برشمرد و اضافه کرد: فصل زمستان بهترین زمان برای حذف این گونه گیاهی است.

وی پالونیا و عرعر را با ویژگی‌های از همین دست به عنوانِ دیگر گونه‌های مهاجم در منطقه دانست و ادامه داد: خانه محیط زیست مدتی است که نشست‌های تخصصی با نهادهایی نظیر بخش‌داری، شورای شهر و روستا، دهیاری‌ها و شهرداری‌ها و سمن‌ها آغاز کرده تا از این طریق آگاهی بخشی شهروندان در زمینه خطرات این گونه گیاهی معرفی و تبیین شود.

به گزارش ایرنا، گونه‌های مهاجم (Invasive species) به‌ گونه هایی گفته می شود که توسط انسان ها وارد محیط غیر بومی شده و در صورتی که این گونه ها بتوانند خود را با شرایط جدید محیطی که در آن وارد شده اند سازگار کنند، تولید مثل کرده و اثرات منفی بر محیط های وارد شده خواهند داشت. به گفته کارشناسان مهمترین عوامل موثر در موفقیت گونه‌های مهاجم مقاومت به شرایط محیطی، فاصله نسل کوتاه است که فعالیت‌ های نسان برای درامدزایی و سود بیشتر و نادیده گرفتن اثرات تخریبی آن مهمترین راه‌های انتقال این گونه‌ها به زیستگاه‌های جدید است.