ضرورت انجام آزمایش تراکم استخوان از ۶۰ سال به بالا

به گزارش ایرنا ، «اُستئوپروز» یا پوکی استخوان به معنای کم شدن تراکم استخوان است. در واقع استخوان یک بافت زنده است که از یک بافت هم بند و املاح معدنی از جمله کلسیم و فسفر تشکیل شده است. به طور معمول در یک فرد سالم، مدام استخوان در حال جذب و ساخت است یعنی تعادلی وجود دارد که به طور مرتب، بافت استخوانی جذب و ساخته می‌شود. اما پس از سن ۳۰ سالگی این تعادل مقداری به هم می‌خورد و میزان جذب استخوان از ساخت آن بیشتر می‌شود و در نتیجه فرد به مرور وارد فرآیند پوکی استخوان می‌شود.

مرحله اول «استئوپنی» نام دارد؛ یعنی مرحله پیش از پوکی استخوان. در این مرحله هنوز تراکم استخوان آن قدر کم نشده اما میزان جذب بیشتر و ساخت استخوان کمتر شده است. این مرحله زنگ خطر برای شروع پوکی استخوان است و معمولا علامت خاصی هم ندارد. اما مرحله بعدی اُستئوپروز یا همان پوکی استخوان است. در این حالت بافت استخوان حالت متخلل پیدا کرده و تراکم استخوان کم شده است و در نتیجه استخوان به شدت آسیب پذیرمی‌شود.

کسانی که تست پوکی استخوان داده‌اند اگر به تصویر نتیجه این تست نگاه کنند قسمت‌های سبزی را که در تصویر وجود داد نشانگر این است که استخوان‌های آن بخش حالت نرمالی دارد. بخش ‌های زرد به معنی استئوپنی است و استخوان دارد وارد مرحله پوکی می‌شود و منطقه قرمز هم به معنی پوکی استخوان است. یعنی افراد با تماشای این تصویر می‌توانند متوجه شوند که استخوان‌هایشان در چه وضعیتی قرار دارد.

تشخیص قطعی پوکی استخوان، مستلزم تست تراکم استخوان یا همان «دانسیتومتری» است.

علائم پوکی استخوان چیست؟

متاسفانه پوکی استخوان یک بیماری خاموش است و علائم خاصی ندارد. اکثر موارد زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد دچار شکستگی استخوان شده است و وقتی از او تست تراکم استخوان می‌گیرند متوجه می‌شوند تراکم استخوانش پایین است. البته علائم ساده‌ای چون دردهای خفیف و دردهای مزمن هم در پوکی استخوان وجود دارد ولی همانطور که گفتم تشخیص پوکی استخوان کار ساده‌ای نیست. هرچند پزشک با یک رادیوگرافی ساده استخوان هم تا حدی می‌تواند تشخیص دهد که فرد دارای پوکی استخوان است اما تشخیص قطعی پوکی استخوان، مستلزم تست تراکم استخوان یا همان «دانسیتومتری» است.

اگر سن سالمندی را ۶۰ سال در نظر بگیریم، می‌توان گفت نیمی از افراد سالمند دچار پوکی استخوان هستند؛ البته شدت این پوکی استخوان در افراد مختلف با هم فرق می‌کند. بعضی به نوع خفیف آن دچار هستند و ممکن است تا آخر عمر اصلا متوجه هم نشوند که چنین مشکلی دارند.

پوکی استخوان گاهی با کوچکترین حادثه‌ای ممکن است باعث شکستگی شود. فرد ممکن است داخل خانه با یک لیز خوردن ساده حتی روی فرش، دچار شکستگی لگن ‌شود. شکستگی استخوان در حمام یا هنگام بالا و پایین رفتن از پله‌ها در پوکی استخوان‌، شایع است و عوارض شدیدی هم ایجاد می‌کند.

این بیماری در همه کشورها شایع است ولی در کشورهای در حال توسعه بیشتر است. دلیلش هم نوع تغذیه در این جوامع است.

در کشورهای رو به توسعه، کلسیم و پروتئین کمتر از حد لازم به بدن می‌رسد. اما در مجموع پوکی استخوان یک مشکل جهانی است. یعنی کشورهای توسعه یافته هم این مشکل را به عنوان یک معضل دارند.

اگرچه برخی ممکن است با یک کمردرد یا پادرد به این فکر بیفتند که نکند پوکی استخوان داشته باشند و بخواهند تست تراکم استخوان دهند. اما واقعیت این است که این تست برای همه افراد الزامی ندارد. توصیه این است که اشخاصی که مشخصات زیر را دارند تست تراکم استخوان بدهند:

- زنان و مردان بالای ۶۰ سال ، حتی اگر هیچ علامتی ندارند.

- کسانی که بیش از سه ماه است که از داروهای کورتون استفاده می‌کنند مثل آنهایی که روماتیسم مفصلی یا آسم دارند.

- زنان یائسه‌ای که سابقه شکستگی استخوان بر اثر پوکی استخوان را دارند.

- افرادی که سابقه شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان در اطرافیانشان زیاد است. مثلا شخصی که می‌گوید مادرم، پدرم یا برادرم دو سه بار زمین خورده و دست و پایشان شکسته است. چون احتمالا این‌ها از نظر ژنتیک بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.

غیر از این افراد بقیه نیازی به دادن تست تراکم استخوان ندارند.

نگار مومنی روز پنجشنبه در گفت و گو با خبرنگار حوزه سلامت ایرنا می گوید: تشخیص پوکی استخوان با انجام آزمایش تراکم استخوان است که از سه نقطه گردن استخوان ران، ستون فقرات و مچ دست انجام می‌شود. انجام این آزمایش بعد از سن ۶۰ تا ۶۵ سالگی هم در زنان و هم در مردان اکیدا توصیه می ‌شود.

وی اظهارداشت: درمان های متفاوتی برای پوکی استخوان وجود دارد، از جمله تجویز آمپول ها یا داروهای خوراکی حاوی کلسیم و ویتامین D۳، مصرف خوراکی هایی مانند ماهی سالمون، انجیر خشک و لبنیات، پیروی از سبک زندگی سالم از جمله عدم مصرف الکل و استعمال دخانیات، ولی مهم ترین و اساسی ترین راه پیشگیری و درمان پوکی استخوان، تاکید بر انجام ورزش مستمر و تمرینات درمانی است.

مومنی تصریح کرد: فیزیوتراپیست‌ها با توجه به علم بالا، تجربه کافی و اشراف کامل بر آناتومی بدن انسان، در خط مقدم تجویز تمرینات مقاومتی و هوازی مناسب برای افراد در تمامی سنین قرار دارند و با توجه به شرایط افراد می‌توانند انواع تمرینات قدرتی و ورزش های مناسب سن و شرایط افراد را پیشنهاد دهند. شدت تمرینات و نحوه انجام را فیزیوتراپیست بررسی می‌کند تا تمرینات سبب عوارض ناخواسته بر بدن فرد نشود.