دنیایِ خرابِ مهاجران

به گزارش خبرنگار ایرنا، سوز سرما مهم ترین عامل برای مهاجرت پرندگان زمستان گذران محسوب می شود که هر چه این سوز بیشتر باشد پرندگان تمایل بیشتری به حضور در اقامتگاه های جنوبی تر دریای خزر پیدا می کنند.

در سالهای گذشته نه تنها تالاب های بزرگ مازندران همانند میانکاله و فریدونکنار میزبان میلیونی پرندگان مهاجر بود، بلکه آب بندانهای این استان هم زیستگاه بسیار مناسبی برای پرندگان مهاجر محسوب می شد.

با توجه به تعداد قابل توجه آب بندانهای این استان که در همه شهرها و روستاهای این خطه از شمال دست نخورده باقی مانده بود این امر زمینه ای برای پرواز پرتعداد پرندگان مهاجر به سمت آب بندانها استان و خلق شکوه خاص در آسمان مازندران می شد.

این زیست گاه های مناسب زمینه ای برای فرود بیش از یک میلیون بال پرنده مهاجر در اوایل دهه ۷۰ خورشیدی را فراهم می کرد اما با تغییر کاربری و تخریب زیستگاه پرندگان مهاجر تعداد آنها در سالهلی اخیر به زیر ۳۰۰ هزار بال رسیده و برخی از گونه ها همانند درنای سیبری هم خط پروازی آنها از دسترس این پرندگان خارج و مازندران خالی از این گونه های نادر جهانی شد.

تغذیه و امنیت مهم ترین عامل برای ماندگاری پرنده مهاجر در یک زیستگاه محسوب می شود و اگر یکی از این ۲ عامل برای آنها فراهم نباشد زیستگاه خود را تغییر و به مکان دیگری کوچ خواهند کرد.

صاحبنظران پیش تر قرق و قرق شکنی در آب بندانهای استان را برای حضور پرندگان مهاجر بسیار مفید می دانستند و بر این باور بودند قرق شکنی نه تنها تهدیدی برای پرندگان مهاجر نبود بلکه بهانه ای برای ایجاد امنیت توسط اهالی همان منطقه یا محله از این پرندگان محسوب می شد.

این کارشناسان با بررسی میدانی در سالهای اخیر به این نتیجه رسیدند که شلیک چند گلوله در زمان قرق شکنی تهدید جدی برای این پرندگان محسوب نمی شد چون با شلیک اولین گلوله پرندگان مهاجر از آن آب بندان پرواز می کردند.

از زمانی که قرق شکنی در آب بندانهای این خطه از شمال ممنوع شد اهالی روستاها یا مناطقی که میزبان آب بندان بودند سودی از حضور پرندگان مهاجر برای خود نمی دیدند و این امر سبب شد آب بندانها را تغییر کاربری داده و به پرورش ماهی اختصاص دهند.

آب بندانی که به بخش خصوصی برای پرورش ماهی واگذار شد دیگر هیچ پرنده مهاجری حق نشستن در آن آب بندان را نخواهد داشت و این چنین بود که زیست گاه های پرندگان مهاجر یکی پس از دیگری از مدار خارج و این مهمانان بی آشیانه شدند.

کارشناسان حیات وحش دلایل دیگری را برای کاهش حضور پرندگان مهاجر در مازندران برشمردند که پسروی پی در پی آب خزر، خشکسالی ها به همراه کشت دوم برنج هم از جمله این علت ها است اما کارشناسان بر این باورند تغییر کاربری آب بندانهای این خطه از شمال یکی از مهم ترین علت کاهش پرندگان مهاجر در این استان است.

۳۰ سال قبل بسیاری از آب بندانهای مازندران میزبان پرندگان مهاجری بودند که از شمال دریای خزر برای زمستان گذرانی خود را به این استان می رساندند. تغییر کاربری، واگذاری به بخش خصوصی به همراه پرورش ماهی و آلودگی های صنعتی در آب بندانهای این استان سبب شد که آشیانه این پرندگان مهاجر ویران شود و این مهمانان شمال خزر آشیانه ای برای فرود نشستن نداشته باشند.

مراقبت از تالاب ها و آب بندانها

کارشناس محیط زیست و حیات وحش در گفت گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: تعداد اندکی از آب بندانهای این خطه از شمال میزبان پرندگان مهاجر است که همه باید از آنها مراقبت کنیم تا این زیستگاه پرندگان بیش از این تخریب نشود.

رضا لطیفی گفت: اگر خواستار بازگشت هر ساله پرندگان مهاجر به مازندران هستیم باید زیستگاه آنها را حفظ کنیم تا این مهمانان شمال خزر جایی برای نشستن داشته باشند.

وی افزود: پرندگان مهاجر بیش از هر چیزی نیازمند یک زیستگاه امن با تغذیه مناسب هستند که متاسفانه به خاطر تغییر کاربری زیستگاه پرندگان مهاجر جمعیت آنها رو به کاهش و انقراض هستند.

لطیفی با اشاره به این مطلب که لایروبی ناقص و پرورش ماهی از جمله تهدیدهای جدی برای زیستگاه پرندگان مهاجر در آب بندانهای استان محسوب می شود، اظهار کرد: تحت هیچ شرایطی نباید از این به بعد زیستگاه این پرندگان مهاجر با تغییر کاربری به بخش خصوصی واگذار و آب بندان های این استان که میزبان پرندگان مهاجر هستند به پرورش ماهی اختصاص یابد.

وی افزود: کشت چند باره برنج در اراضی شالیزاری سبب شد که مکان تغذیه این پرندگان مهاجر با مشکل مواجه شود که این امر هم یک تهدید برای آنها محسوب می شود.

این کارشناس محیط زیست با بیان این که رسم قرق و قرق شکنی برای پرندگان مهاجر زیستگاه امنی را در آب بندانها ایجاد می کرد، افزود: ممنوعیت قرق‌شکنی پرندگان مهاجر که در سالهای گذشته اعمال شد یکی از بزرگ‌ترین ضربه‌ها به زیستگاه موقت این پرندگان بود.

لطیفی افزود: وقتی یک آب‌بندان در قرق بود اهالی روستا به هیچ عنوان اجازه شکار را به کسی نمی‌دادند و خودشان نگهبان این پرندگان مهاجر بودند و در زمان قرق‌شکنی در آب بندانهای استان گله های پرندگان مهاجر با اولین شلیک به مناطق مجاور می‌رفتند و تعداد بسیار کمی از آن‌ها شکار می‌شدند.

این کارشناس محیط زیست و حیات وحش تصریح کرد: در شرایط فعلی همه مردم و مسوولان با همکاری هم تلاش کنند اندک زیستگاه پرندگان مهاجر که در این استان باقی ماند سالم بماند در غیر این صورت حضور پرندگان مهاجر در این خطه از شمال به پایین ترین حد خود خواهد رسید.

مازندران دارای ۲ تالاب بین‌المللی میانکاله و فریدونکنار و چندین تالاب و آبگیر محلی چون ساهون، لپو و پلنگان، ولشت، استخرپشت، گل‌پل، خضر نبی، شورمست، دریوک، سراندون و بالندون، گز و کندوچال است.

در این استان افزون بر ۸۰۰ قطعه آب‌بندان به مساحت ۱۷ هزار هکتار وجود دارد. همه ساله در فصل زمستان۱۰۰ گونه پرنده مهاجر زمستان گذران با جمعیتی حدود ۳۰۰ هزار بال به مازندران مهاجرت می‌کنند.

بر اساس آمارهای رسمی، تاکنون بیش از ۴۹۰ گونه جانوری از رده‌های مختلف مهره‌داران اعم از پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان و ماهی‌ها در زیست‌بوم مازندران شناسایی شده‌اند.

پرندگان با ۳۱۷ گونه از ۵۸ خانواده، پستانداران با ۶۳ گونه و ۱۹ خانواده، دوزیستان با ۹ گونه از ۶ جنس و ۶ خانواده، خزندگان با ۲۶ گونه از ۲۱ جنس و ۱۱ خانواده و ماهی‌ها با ۷۵ گونه بخشی از تنوع زیستی حیات وحش مازندران را تشکیل می‌دهند.