گِل‌بازی؛ فعالیتی کثیف یا تقویت‌کننده سیستم ایمنی؟

به گزارش گروه علمی ایرنا، وبگاه مِدیکال اِکسپرس در گزارشی آورده است: مادران احتمالاً گمان می‌کنند باید همه سطوح منزل خود را ضدعفونی کنند یا کودکان خود را با ژل‌های ضدباکتری به مدرسه بفرستند تا دستانشان تمیز بماند؛ اما از نظر علمی، قرار گرفتن در معرض کمی آلودگی احتمالاً برای سلامت بچه‌ها مفید است.

شواهد نشان می‌دهد قرار گرفتن در معرض میکروب‌های موجود در خاک احتمالاً به کودکان کمک می‌کند سیستم ایمنی قوی‌تری داشته باشند و حتی ممکن است خطر ابتلا به آلرژی و بیماری‌های خود ایمنی را در آن‌ها کاهش دهد.

گِل فقط مخلوطی از آب و خاک نیست؛ بلکه یک اکوسیستم پیچیده پر از میکروارگانیسم‌ (میکروب) است. یک گِرم خاک این قابلیت را دارد که تا ۱۰ میلیارد میکروارگانیسم از هزاران گونه مختلف را در خود جای دهد.

مجموعه متنوعی از باکتری‌ها، قارچ‌ها و سایر میکروب‌های موجود در گِل و خاک نقشی مهم در سلامت ما ایفا می‌کنند و کلید چیزی است که ایمنی‌شناسان آن را «آموزش ایمنی» می‌نامند. آموزش ایمنی فرآیندی است که طی آن، سیستم ایمنی می‌آموزد میان پاتوژن‌های (عوامل بیماری‌زای) مضر و مواد محیطی بی‌خطر تمایز قائل شود.

در دوران کودکی، سیستم ایمنی بدن انطباق‌پذیر است و هنگامی که در معرض طیفی گسترده از میکروب‌ها قرار می‌گیرد، می‌آموزد که تعادل برقرار کند یعنی به مهاجمان مضر واکنش تهاجمی نشان دهد؛ اما با مواد بی‌ضرر مانند گرده یا ذرات غذا کاری نداشته باشد. نبودِ چنین آموزشی ممکن است باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شود.

بر اساس «فرضیه بهداشت»، با شهری‌تر و بهداشتی‌تر شدن جوامع، سیستم ایمنی بدن ما از چالش‌های میکروبی که برای توسعه مناسب نیاز دارند محروم می‌شود؛ این ممکن است باعث شود سیستم ایمنی بیش از حد حساس شود و مواد بی‌ضرر مانند گرده یا گردوغبار را با مهاجمان خطرناک اشتباه بگیرد؛ این حساسیت ممکن است به صورت بیماری‌های آلرژیک مانند آسم، اگزما یا تب یونجه ظاهر شود.

مواجه نشدن با میکروب‌ها، به‌ویژه در اوایل دوران کودکی، ممکن است احتمال ابتلا به سرماخوردگی و سایر بیماری‌های دوران کودکی را افزایش دهد، زیرا سیستم ایمنی بدن به‌درستی برای مقابله با پاتوژن‌های روزمرّه آموزش‌دیده نیست.

با این تفاصیل، مشخص می‌شود چرا کودکانی که در محیط‌های ضدعفونی‌شده مثل شهرها رشد می‌کنند و با حیوانات و طبیعت ارتباط زیادی ندارند، تا ۵۰ درصد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌هایی مانند آسم و آلرژی‌های غذایی هستند. سیستم ایمنی آن‌ها با قرار گرفتن در معرض میکروبی طبیعی به چالش کشیده نمی‌شود و در نتیجه ممکن است در مواجهه با محرک‌های بی‌ضرر، بیش از حد واکنش نشان دهد.

گِل بازی چیزی بیش از یک فعالیت کثیف در فضای باز است و باعث می‌شود کودک تجربه‌های حسی ضروری مانند لمس کردن، بو کردن و دست‌کاری بافت‌های مختلف را به دست آوَرَد؛ این تجربه‌ها رشد مغز را تحریک می‌کنند و انعطاف‌پذیری عاطفی را افزایش می‌دهند.

فعالیت‌های حسی (مانند بازی در گِل که باعث تحریک حواس کودک می‌شود) استرس را در کودکان کاهش می‌دهد که همین امر، یکی دیگر از عوامل مهم در حفظ عملکرد خوب سیستم ایمنی است.

برخی از والدین به دلیل نگرانی از مسائل بهداشتی از گِل‌بازی کودکان خود جلوگیری می‌کنند اما می‌توان با رعایت برخی نکات، شرایطی ایمن برای بازی کودکان فراهم کرد:

۱. مکان‌های بازی تمیز را انتخاب کنید: مکان‌هایی را برای بازی کودکتان انتخاب کنید که به زباله‌های حیوانی یا مواد شیمیایی مضر آلوده نباشد. باغ‌های خانگی یا پارک‌ها انتخاب‌هایی بی‌نقص هستند. اگر به تمیزی یک منطقه اطمینان ندارید می‌توانید از کیت آزمایش خاک برای بررسی وجود مواد مضر، قبل از بازی کودکان استفاده کنید.

۲. برای بازی کودک، لباس‌های مخصوص در نظر بگیرید: لباس‌های ضدآب مانند چکمه و کاپشن، پاکیزگی را آسان‌تر می‌کنند و در عین حال باعث می‌شوند کودکان از مزایای بازی در فضای باز برخوردار شوند.

۳. بهداشت دست‌ها را رعایت کنید: شستن دست‌ها بعد از بازی در گِل، از ورود باکتری‌های مضر به بدن جلوگیری می‌کند؛ این کار خطر ابتلا به عفونت را کاهش می‌دهد و سلامتی را در حین قرار گرفتن در معرض میکروب‌ها حفظ می‌کند.

۴. اجازه دهید کودکان گِل‌بازی را به صورت مکرر انجام دهند: قرار گرفتن مکرر در معرض میکروب‌های مفید برای تقویت سیستم ایمنی ضروری است.