علامه اقبال، سفیر جاودانه فکر و فرهنگ ایران در پاکستان

به گزارش روز شنبه خبرنگار ایرنا، علامه محمد اقبال یا اقبال لاهوری (۱۸ آبان ۱۲۵۶ سیالکوت تا ۱ اردیبهشت ۱۳۱۷ لاهور) شاعر، فیلسوف، سیاست‌مدار و متفکر مسلمان پاکستانی بود که اشعار بسیاری نیز به زبان‌های فارسی و اردو سروده‌ است.

بی‌شک علامه اقبال نقش موثری را در تحکیم پیوستگی‌های تاریخی جمهوری اسلامی ایران و پاکستان از خود برجای گذاشت و با سروده‌های خود، روح تازه‌ای را به این درخت کهن سال دوستی عرضه کرد.

زبان فارسی بیش از ۸۰۰ سال زبان مکاتبات رسمی و دیوانی در شبه قاره بود که در آن دوران در کنار تالیف کتاب به زبان‌های مختلف، تالیف کتب متعدد و متنوع به زبان فارسی بر ارزش‌های میراث مکتوب و ارتقاء علم در شبه قاره اضافه کرد.

اشعار فارسی ستاره بلند شرق الهام‌بخش نیروی‌های مسلح پاکستان

در وصف محبوبیت غیرقابل وصف اشعار فیلسوف پارسی گوی، علامه اقبال در میان جامعه پاکستان همین بس که بسیاری از شعارهای ملی و نمادهای نیروهای مسلح این کشور از ابیات فارسی محمد اقبال لاهوری برگرفته شده است.

در این میان ابیات فارسی علامه اقبال از جمله؛ «صحرا است که دریاست، تَه بال و پرِ ماست» زبانزد عام و خاص و به ویژه برای قدرت نمایی نیروی هوایی پاکستان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

خانم عظمی هرلینی از پژوهشگران حوزه فرهنگی نیروی هوایی پاکستان امروز به مناسبت زادروز علامه اقبال در مقاله‌ای نوشت: علامه اقبال، روشنفکری بی‌نظیر در تاریخ اسلام است که جوهر اسلام را درک کرده و آن را با شعر خود حفظ کرد. این کار او را به منبعی ارزشمند برای نسل های آینده تبدیل کرده است.

وی افزود: اشعار این ستاره بلند شرق نه تنها به دلیل محتوای غنی، بلکه به دلیل سبک برجسته، تصویرسازی و تمثیل آن متمایز از سایر شاعران است. این ترکیب نادر، علامه اقبال را در ردیف بزرگترین شاعران اردو و فارسی زبان قرار می دهد.

عظمی هرلینی نوشت: پیوند عمیق علامه اقبال و نیروی هوایی پاکستان ریشه در این واقعیت دارد که شعار نیروی هوایی پاکستان از شعر فارسی اقبال گرفته شده است که به درستی ویژگی های نیروی هوایی را به تصویر می کشد.

وی تاکید کرد: آثار اقبال همچنان منبع الهام بخشی برای مدافعان و جنگجویان مرز و بوم پاکستان خواهد ماند که روح بی باک عقاب (شاهین) را تجسم می بخشند. علامه اقبال نه تنها به دنبال روشنگری شخصی بود، بلکه یک بیداری جمعی را نیز متصور بود، جایی که نور دانش و شجاعت مانند آتش گسترده شد و به هر مدافع وطن قدرت می داد تا از چالش ها عبور کند و پتانسیل واقعی خود را به نمایش بگذارد.

علامه محمد اقبال به عنوان شاعر معاصر پاکستان و مفکر آزادیخواه مسلمان تعابیر بلندی را از ایران در نوشته‌ ها و سروده ‌های خود بر جای گذاشت و به اعتقاد اقبال: اگر تهران مرکز تحولات جهان شود سرنوشت جهان تغییر پیدا خواهد کرد. اقبال همچنین کشمیر را ایران صغیر خواند، به فرهنگ ایران عشق می‌ ورزید و ایران را کشوری زیبا می‌دانست لذا هر زیبایی را به ایران تشبیه می‌کرد.

علامه اقبال معتقد به اتحاد بین ملل اسلامی و همبستگی کشورهای مسلمان و دوری و پرهیز از تفرقه مسلمانان جهان بود لذا اقبال را می‌توان به عنوان یکی از موثرترین حامیان و پشتیبانان تقریب مذاهب اسلامی محسوب کرد.

اقبال معتقد به عظمت مسلمانان در جهان بود، لذا در عصر حاضر که استکبار جهانی با بکار بستن توطئه‌های مختلف در صدد تضعیف قدرت مسلمانان در سطح جهانی است، ضرورت زنده نگه داشتن اندیشه‌ های علامه اقبال، این حکیم امت اسلامی به عنوان نیاز مهم عصر حاضر دو چندان می ‌شود.

حضرت آیت الله امام سید علی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی که خود یکی از اقبال شناسان برجسته هستند، راجع به اقبال فرموده‌اند: «علامه اقبال از شخصیت‌های برجسته‌ی تاریخ اسلام است.» حقیقتا و انصافا نیز چنین است که ایشان فرموده‌اند، چرا که اقبال مردی جامع در علوم مختلف بود که در زمان خود و پس از خود تاثیر سازنده‌ و به سزایی در جامعه بر جای گذاشت، به گونه‌ای که او را یکی از مصلحان سده ‌های اخیر می ‌دانند.

رضا امیری مقدم سفیر جمهوری اسلامی ایران در پاکستان نیز طی پیامی به مناسبت زادروز اقبال لاهوری، گفت: علامه دکتر محمد اقبال شخصیت جهان اسلام و بشریت است که با شعر و آثار خود پیام آزادی و را به همه بشریت داد.

وی افزود: این اقبال پاکستانی‌ها است که شاعری چون علامه اقبال نصیبشان شده است، اما ما ایرانی ها نیز به این افتخار می کنیم که اقبال لاهوری به زبان فارسی شعر می گوید و پیام خود را به زبان فارسی به ما رسانده است.

سفیر ایران با استناد به شعرهای اقبال لاهوری در وصف انقلاب ایران و شخصیت امام خمینی (ره) گفت: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره اقبال می‌فرمایند: ابعاد زندگی علامه اقبال به قدری درخشان است که اگر بگوییم اقبال فیلسوف یا عالم یا شاعر است آن وقت داریم شخصیت وی را کم می کنیم، اما بی شک اقبال شاعر بزرگی است و در زمره شاعران بزرگ جهان به شمار می رود.

امروز نهم نوامبر زادروز علامه اقبال و تعطیل رسمی در پاکستان است و مقام‌های این‌ کشور، رهبران احزاب، شخصیت‌های مذهبی و جامعه علمی و ادبی این کشور به مناسبت بزرگداشت این روز طی بیانیه‌های خود بر لزوم پیروی از افکار این شاعر مشرق زمین برای وحدت و انسجام تاکید می‌کنند.

سید یوسف رضا گیلانی سرپرست ریاست جمهوری و شهباز شریف نخست وزیر پاکستان امروز در پیام‌های خود به مناسبت یکصد و چهل و هفتمین زادروز اقبال لاهوری گفتند: بکارگیری اندیشه‌های علامه اقبال در یافتن راه حلی در خصوص مسائلی که کشور و ملت با آن روبرو هستند ضروری است چرا که نتیجه آن تبدیل به یک کشور مرفه اسلامی است.

اشعار اقبال همراه با ایمان خالص به خالق هستی است که به آدمی، ضمن روشنگری و دعوت به حرکت و جوشش و کوشش، آرامش و اطمینان قلب می‌دهد. محتوا و سبک شعر وی علاوه بر تاثیرات تربیتی، حِکمی و سایر فواید، زمینه ساز دوستی و همدلی بیش از پیش دو ملت بزرگ ایران و پاکستان شده است و به همین دلیل ایرانیان همواره اقبال را تمجید و تحسین می‌کنند.

امروزه یکی از موضوعات و مسائل مشترکی که دو ملت ایران و پاکستان به صورت مشترک بدان علاقمندند، وجود شخصیت ممتاز و برجسته‌ی علامه اقبال است لذا اقبال به عنوان سمبل دوستی بین دو کشور ایران و پاکستان محسوب می‌شود.

برگزاری برنامه‌های مختلف و متعدد به مناسبت بزرگداشت علامه اقبال در ایران و پاکستان گواه این مدعاست که به همان‌اندازه که اقبال متعلق به پاکستان است، به ایران و به همه فارسی زبانان نیز تعلق دارد.

علامه اقبال، این شاعر نامدار که هجدهم آبانماه سال ۱۲۵۶ شمسی (۱۸۷۷ میلادی) در شهر سیالکوت پاکستان دیده به جهان گشود، در کشورهای پارسی زبان به اقبال لاهوری معروف است. وی اردیبهشت ۱۳۱۷ (۲۱ آوریل ۱۹۳۸ میلادی) در ۶۱ سالگی دیده از جهان فرو بست.

از محمد اقبال لاهوری معروف به علامه اقبال، شاعر، فیلسوف، سیاستمدار و متفکر مسلمان پاکستانی و محمدعلی جناح (قائد اعظم) به عنوان پدران موسس پاکستان یاد می شود.

اقبال لاهوری به فرهنگ و ادب پارسی علاقه‌ وافری داشت و بسیاری او را «ایرانی‌ترین غیرایرانی» می‌نامیدند. از آثار علامه اقبال لاهوری که به فارسی نگاشته شده می‌توان به «منظومه‌ی اسرار خودی»، «رموز بی‌خودی»، «پیام مشرق» و «زبور عجم» اشاره کرد.