به گزارش ایرنا، امروز شریان‌های حیاتی این تالاب ۲۰ هزار هکتاری که از زیباترین و بزرگترین زیستگاه‌های طبیعی جانوری بوده با ورود انواع فاضلاب و پساب‌های خانگی و صنعتی، شبیخون سنبل آبی و آزولا، انباشت رسوبات، انجام نشدن طرح های مدیریت جامع حوزه آبخیز، عدم تحویل حقابه و کاهش یک‌متری تراز آب دریای خزر خشکانده شده و دیری نمی‌پاید که عوارض و تبعات ناشی از این شرایط علاوه بر مردم انزلی گریبان‌گیر شهرستانهای صومعه سرا، خمام، رشت و استان‌های همجوار می شود.
ضمن آنکه برای نسل های بعد هم خاطره ای از این زیبای بی‌نظیر آرمیده در حاشیه خزر نمی‌ماند.
سال ۱۳۶۵ گیاه مهاجم «سرخس آزولا» توسط سازمان تحقیقات علمی، صنعتی ایران از کشور فلیپین به عنوان گیاه جاذب ازت هوا برای اجرای طرح‌های مطالعاتی وارد شد و اندکی بعد بدون توجه به پیامدهای می‌تواند داشته باشد از آبگیرهای استان سر درآورد و همراه با جریان‌های آب، پرندگان و وسایل نقلیه جابه جا شد و منطقه وسیعی از تالاب انزلی را هم دربرگرفت.
بر اساس اعلام کارشناسان، اندام‌های این گیاه به دلیل تجزیه در کف تالاب‌ها رسوب‌گذاری شدیدی داشته و در شرایط بی‌هوازی، آلودگی بیولوژیک ایجاد می‌کند. طبق نظر کارشناسان، میزان تولید آزولا در هر هکتار حدود ۳۰ تا ۵۰ تن در سال است که رسوب این مقادیر انبوه از آزولا باعث افزایش بیش از حد رسوبات در بستر تالاب و فقیر شدن این محیط از نظر شیلاتی می شود و در اثر سیلاب در تالاب به سمت رودخانه، کانال بندر و دریای خزر حرکت می‌کند.
در این سالها رشد بیش ازحد این گیاه در سطح این تالاب بین‌المللی علاوه بر نابودی گیاهان بومی آن با پوشش کامل سطح آب مانع نفوذ نور و رشد گیاهان اکسیژن‌ساز شد و با گسترش و رشد باکتری‌های متعفن غیرهوازی مهمترین زایشگاه جنوبی ماهیان دریای خزر را به مخاطره انداخت به این ترتیب گیاه آزولا که با هدف تامین خوراک دام، طیور و آبزیان بدون مطالعه وارد کشور شد از کنترل خارج و بلای جان محیط زیست و کشاورزی استان شد و کسی هم مسئولیت آنرا برعهده نگرفت.
اما به همینجا ختم نشد و تالاب انزلی هنوز از آزولا جان به در نبرده بود که سنبل آبی بلای جانش شد؛ گیاهی بیگانه و زیبا اما مهلک.
سنبل آبی از ۱۰ گونه گیاه مهاجم دنیاست که پس از ورود به اکوسیستم آبی ظرف مدت ۲ هفته جمعیت خود را به میزان ۲ برابر افزایش می‌دهد آنگونه که هر بوته آن با ۲۰ گل می‌تواند سه هزار دانه تولید کرده و هر دانه آن بین پنج تا ۲۷ سال زنده می‌ماند.
سنبل آبی هم مانند آزولا، دسته‌گل دیگری بود که با عنوان گونه زینتی در اکوسیستم آبی کشور رها شد اما این گیاه خطرناکتر از آزولاست.
تکثیر و رشد آن بالا بوده و مانند گونه قبل سطح آب را می پوشاند تا مانع ورود نور و اکسیژن به داخل آب شود؛ لجن آلی که این گیاه تولید می کند پهنه‌های آبی را می‌خشکاند.
نسرین طواف زاده مدیرعامل موسسه سبزکاران بالان و عضو گروه هم‌اندیشی سازمانهای غیردولتی تالابی کشور، تجربه این موسسه در جمع‌آوری سنبل آبی و جلوگیری از ورود این گونه مهاجم به تالاب انزلی را ناموفق خواند و گفت: این موسسه در زمینه تحقیقات برای نحوه پاکسازی و مقابله با سنبل آبی مشارکت داشت و توانست سند مقابله با این گیاه مهاجم را در شورای پدافند غیرعامل استان به تصویب برساند اما با تغییر مدیریت‌ها این موضوع از دستور کار خارج شد و پیگیری منسجم و منظمی در این رابطه انجام نشد.
عبدالرضا نوفرستی دکترای محیط زیست و عضو هیات علمی دانشگاه نجف‌آباد اصفهان یکی از دلایل رشد فزاینده سنبل آبی در تالاب انزلی را وجود منابع غنی غذایی این گیاه می داند که منشاء آن ورود فاضلابها به این تالاب است.
گیاه مهاجم سنبل آبی نه تنها تالاب انزلی را می خشکاند بلکه تمام رودخانه ها منتهی به دریای کاسپین در غرب و شرق استان را از بین می برد
عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گیلان هم پیش از این در این رابطه به ایرنا گفت: گیاه مهاجم سنبل آبی نه تنها تالاب انزلی را می خشکاند بلکه تمام رودخانه‌های منتهی به دریای کاسپین در غرب و شرق استان را از بین می‌برد و در حال حاضر تمام رودخانه‌های استان به این گیاه آلوده شده است.
سعید نادری افزود: معضلی که در ابتدا می توانست با جمع آوری ساده فیزیکی حل شود اکنون تمام آبگیرهای استان گیلان و استان‌های همجوار مانند مازندران را درگیر کرده است.
آنچه در این عکس شاهدیم این ادعا را ثابت می کند:
رشد بی‌رویه گیاهان بومی در سایه ورود پساب‌ها به تالاب انزلی
لاله تالابی یکی از گیاهان بومی تالاب انزلی است که یکی از زیبایی‌های منحصر بفرد این تالاب بین المللی محسوب می شود. این گیاه پایا دارای برگ‌های مدور و قلبی شکل بسیار بزرگ برآمده از آب است که گلهایی با گلبرگ هایی صورتی رنگ ضخیم و متعدد دارد.
دکترای محیط زیست و عضو هیات علمی دانشگاه نجف آباد اصفهان هم در گفت و گو با ایرنا، وجود این گیاه بومی را یکی از مخاطرات حاضر تالاب انزلی دانست و گفت: گیاهان بومی تالاب انزلی مانند لاله تالابی در گذشته به روش های مختلف از جمله دستکاری های انسانی تحت کنترل بود اما اکنون به دلیل دشواری دسترسی مردم به این گیاه شاهد رشد بی رویه لاله تالابی هم هستیم که خود آسیب‌زا شده است.
عبدالرضا نوفرستی ادامه داد: افزایش این گیاه در تالاب و ورود فاضلاب‌های خانگی و پساب‌های کشاورزی شهرهای اطراف بصورت مستقیم و غیر مستقیم در اصطلاح موجب پرغذایی تالاب می شوند. سنبل آبی به عنوان گونه مهاجم و لاله‌های تالابی به عنوان گونه بومی از معضلات اصلی تالاب انزلی هستند.
کارشناسان محیط زیست به شکوفایی جلبکی در تالاب انزلی نیز به عنوان مساله ای دیگر اشاره دارند به اعتقاد آنها سموم و کودهای شیمیایی و دامی مورد استفاده در بخش کشاورزی و سرریز آن به تالاب نیز تهدیدی دیگر است. رشد بی‌رویه این گیاهان و صید بی‌رویه همه و همه موجب برهم خوردن چرخه اکوسیستم شده و روند خشکی تالاب را تسریع می کند.
عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گیلان و دکترای محیط زیست (تنوع زیستی) روند حاصلخیزی بیش از حد و پرغذایی بر اثر ورود پساب ها، فاضلابها، رسوب گذاری‌های متعدد از حوزه آبخیزداری بالادست، عدم لایروبی رودخانه‌ها، برداشت شن و ماسه را در خشک شدن تالاب انزلی موثر می داند.
پروژه کنار گذر و اثر آن بر تالاب انزلی
در میانه این مسائل، به اعتقاد کارشناسان برخی اقدامات و دستکاری های دیگر در محدوده و حوزه تالاب و اجرای پروژه‌ها و طرح های عمرانی و توسعه‌ای بدون پیوست زیست محیطی و آثار آن بر تالاب بر چالش‌های آن افزوده است.
کارشناسان می گویند هر جا که برکه و تالابی وجود داشته باشد اجرای طرح‌های عمرانی در آن از حساسیت های ویژه ای برخوردار است و در واقع نیازمند پیوست زیست محیطی متناسب با آن است. کمربندی انزلی یکی از این پروژه هاست که ساخت آن از پر سرو صداترین طرح‌های استان گیلان شد.
کمربندی انزلی در سال ۱۳۷۷ در یک قرار داد چهارساله آغاز و در سال ۷۹ از سوی محیط زیست به خاطر ارزیابی زیست محیطی متوقف شد. مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست کشور اعلام کردند ساخت این جاده با طرح موجود نه تنها حیات تالاب بین المللی انزلی را با خطر نابودی مواجه می‌سازد بلکه امکان مهار سیلاب‌ها توسط تالاب را از بین برده و برای مردم منطقه خطر آفرین می‌شود.
کارشناسان در سال ۱۳۸۶ اعلام کردند: ساخت کمربندی از مسیر فعلی باعث خشک شدن بخش‌هایی از تالاب انزلی، پسروی آب تالاب به طرف شهر صومعه سرا و به هم‌خوردن کریدور تاریخی مهاجرت پرندگان از شمال کره زمین به جنوب آن خواهد شد.
تجاوز به حریم شمالی تالاب، ایجاد زمینه دسترسی متخلفان به نواحی حفاظتی، ایجاد و گسترش بی رویه صنایع بین جاده کنارگذر و مسیر اصلی، تاسیس غیرمجاز مراکز خدماتی، گسترش آلودگی‌های صوتی، شیمیایی، زیستی، تخریب منابع آب زیرزمینی، ایجاد زهکش‌های غیرطبیعی، افزایش رسوبات و اختلال‌های زمین شناختی و کاهش زیبایی شمال تالاب تنها بخش کوچکی از اثرات منفی ساخت کنارگذر به روال مردود از نظر سازمان حفاظت محیط زیست بود.
«اسماعیل کهرم» : معتقدم پایه های پلی که در مسیر جاده کمربندی انزلی زده شده به معنای مرگ تالاب است. «اسماعیل کهرم» استاد محیط زیست نیز در سال ۱۳۸۶ در همین رابطه اعلام نظر کرد و گفت: معتقدم پایه‌های پلی که در مسیر جاده کمربندی انزلی زده شده به معنای مرگ تالاب است.
پایه های پل موقت کنار گذر انزلی بهنگام بروز سیلاب‌ها در تالاب انزلی مانع عبور گیاه مهاجم سنبل آبی شده و این گیاه عبور و مرور قایقها و جریان آب را مختل می کند.
رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست کشور هم ۲ سال قبل در جریان سفر به گیلان و بازدید از این تالاب بابیان اینکه اکوسیستم‌ها پیکره واحدی هستند و نباید منقطع شوند، گفته بود: تالاب انزلی در گذشته گذرگاهی برای حضور پرندگان و آبزیان بود اما اکنون کنارگذر به عنوان رسوب گیر عمل می‌کند و باعث انباشت رسوبات می شود.
سلاجقه عنوان کرد که علاوه بر این موارد تراز آب نیز در این منطقه بالا آمده به طوری که بسیاری از جاها قایق نمی‌تواند عبور کند و انقطاع اکوسیستمی اتفاق افتاده است و حیات وحش، پرندگان و سایر آبزیان با مشکل مواجه شدند که باید بررسی جامعی رو آن صورت گیرد.
کشاورزی در مجاورت تالاب
عوامل دیگری مانند ورود انواع سموم و کودهای کشاورزی از شهرستانهای انزلی، رشت، صومعه سرا و خمام نیز از دیگرمشکلات تالاب بین المللی انزلی از نگاه کارشناسان امر است، مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان هم در این رابطه گفته بود: کشاورزی در حاشیه تالاب موجب می شود حجمی از سموم و کودهای کشاورزی وارد تالاب شود که در نهایت موجب رشد فزاینده گیاهان آبزی غرب تالاب می شود که همین موضوع میزان رسوبات را در آن قسمت افزایش داده و باعث کاهش عمق آب می شود.
طواف زاده مدیرعامل موسسه سبزکاران بالان و عضو گروه هم اندیشی سازمانهای غیردولتی تالابی کشور هم در این رابطه عنوان کرد: طی سالهای متمادی برای ترویج کشاورزی با کود و سم کمتر و یا بدون آنها در تمامی روستاهای حاشیه تالاب پروژه‌های کوچکی را با همکاری جهاد کشاورزی به طور مستقل و با مشارکت مردم اجرا کردیم تا مشکلات تالاب را منعکس کنیم.
مسئول کمیسیون محیط زیست انجمن طرفداران توسعه بندرانزلی نیز در جایی به معضل جنگل تراشی در حوزه تالاب انزلی اشاره کرده و گفته بود: جنگل تراشی برخی کارخانجات که بخش قابل توجهی از عرصه جنگلی را نابود کرده، میزان فرسایش خاک و تولید رسوب در این مناطق را بسیار بالا برده است که متاسفانه این رسوبات از طریق رودخانه ها به تالاب انزلی می‌ریزند.
محمد کهنسال ادامه داد: در حوزه جنوبی دریای خزر فاصله ساحل از رشته کوه‌های البرز ثابت نیست و این فاصله را دشت‌های حاصلخیزی تشکیل می دهد که علاوه بر برنج انواع محصولات جالیزی، چای، توتون و بادام زمینی در آن کشت می‌شود از اینرو به طور نسبی میزان کود و سم جاری و حجم رسوبات ناشی از فرسایش خاک مزارع در تالاب انزلی بیش از سایر بخش هاست.
سازه موج شکن و اسکله شماره ۱۰
دایره اثرگذاران بر خشکاندن تالاب زیبای انزلی گسترده است چنانکه بسیاری از کارشناسان به نحوه احداث و تکمیل موج شکن در طرح توسعه مجتمع بندری انزلی که از سال ۲۰۰۹ بعنوان بازوی موج شکن قبلی آغاز شد، در زمان اجرای پروژه اعتراض کردند زیرا به اعتقاد آنها این سازه به جهت جریان دریایی منطقه در حوضچه بازوی شرقی، تبدیل به محلی برای ته نشست مواد بار معلق رسوبی می شود.
در زمان اجرای این موج شکن محیط زیست مخالفت های خود را با اجرای آن اعلام کرده بود و در مسیر اجرا به قول نماینده وقت انزلی کارشکنی هایی انجام شد اما به بالاخره اجرا شد.
رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز با بیان اینکه ساخت این موج شکن موجب شده تالاب محبوس شود از تخریب موج شکنی که مانع ورود آب به تالاب بین المللی انزلی می شود، خبر داد.
علی سلاجقه عنوان کرد: این موج شکن بدون مطالعه و صرفا برای ایجاد عمق لازم برای پهلوگیری کشتی‌هایی با تناژ بالا ایجاد شده بدون آنکه بر موضوع ورود جریان آزاد آب به تالاب انزلی دقت شود.
وی یکی از علل عدم تبادل آب مابین دریا و تالاب انزلی را وجود این موج شکن دانست که بر روی دهانه ورودی تالاب از دریا احداث شده است و همانجا گفت: با ایجاد ارتباط نزدیک بین کارگروه و قرارگاه جهادی، وزارت راه و شهرسازی و سازمان بنادر؛ دایکی که مانع اصلی ورود آب از دریا به تالاب انزلی است حذف خواهد شد تا دوباره این تبادل آب برقرار شود و تالاب با عملیاتی که در بالادست انجام می شود مجددا نفس کشیده و به روزهای اوج خود باز گردد.
اما سازمان بنادر و دریانوردی با استناد به نظر متخصصان برنامه‌سازی و مدل‌سازی پژوهشکده حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی، موج شکن و اسکله شماره ۱۰ را در جریان انباشت رسوبات چندان تاثیر گذار ندانست و نمی داند.
مدیر کل بنادر و دریانوردی گیلان نیز تابستان ۱۴۰۳ در خصوص مشکل اسکله شماره ۱۰ این بندر و حواشی ایجاد شده در خصوص تاثیر آن در تسریع در روند خشک شدن تالاب انزلی گفت: اظهار نظر بدون مطالعه در این زمینه پذیرفتنی نیست اما اگر موارد تحقیقاتی و مطالعاتی در این زمینه وجود دارد که نشان بدهد این اسکله در روند خشکی تالاب تاثیرگذار است، سازمان بنادر پس از دریافت مستندات در مورد آن تصمیم‌گیری خواهد کرد.
حسین یونسی ادامه داد: روند خشکی تالاب انزلی به دلایلی مانند عدم پرداخت حق آبه تالاب، کاهش تراز آب دریای خزر، قطع درختان در بالادست و عوامل متعدد دیگری تسریع شده است و نتیجه مطالعات کارشناسان سازمان بنادر و دریانوردی کشور که در شهریور ماه سال ۱۴۰۲ به سازمان محیط زیست کشور ارائه شد نشان داد این اسکله تاثیری در خشک شدن تالاب انزلی ندارد.
کاهش تراز آب دریای خزر
این موضوعی دیگر است که به اعتقاد دست اندرکاران امر بر شرایط تالاب به طور مستقیم اثر گذاشته است.
موسسه تحقیقات آب کشور مهرماه امسال اعلام کرد: در سالهای ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ تراز آب دریای خزر نزدیک به ۷۰ سانتیمتر کاهش یافته است.
این میزان حدود یک‌سوم کاهش تراز آب دریای خزر از سال ۱۳۷۵ تاکنون را شامل می‌شود، بنابراین موضوع کاهش تراز آب دریای خزر به‌ویژه با پیشرفت گرمایش فزاینده کره زمین و ایران در سالهای اخیر به‌عنوان مساله جدی موردتوجه قرار گرفته است.
از سال ۱۳۷۵ تاکنون تراز آب دریای خزر ۲۱۰ سانتیمتر کاهش یافته است و پیش‌بینی می‌شود این کاهش در سال جاری همچنان ادامه یابد.
متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی نیز اعلام کرد: پسروی آب دریای خزر و کاهش تراز آن علاوه بر تاثیراتی که بر روی پهنه آبی دریا می‌گذارد، می‌تواند دهانه ورودی تالابهای ساحلی در شمال کشور را از ساحل دریا فاصله دهد و در نتیجه سرعت و شدت انتقال آب از تالابهای ساحلی به سمت دریا افزایش یابد یعنی وقتی تراز دریاچه خزر پایین می آید، فاصله بین دهانه ورودی تالاب تا ساحل می تواند تخلیه تالاب های ساحلی شمال کشور را سرعت ببخشد.
علی ارواحی اضافه کرد: چند سال گذشته مرکز علوم محیط زیست دریایی برخی دانشگاه های دنیا یک سری تحقیقات علمی انجام دادن که نتیجه و پیش بینی ها بر اساس این نتایج حاکی از آن بود که تا پایان قرن ۲۱ میلادی یعنی حدود ۷۶ سال آینده ممکن است دریاچه خزر کاهش ترازی بین ۹ تا ۱۸ متر داشته باشد در نتیجه پهنه آبی دریای خزر بین ۲۳ تا ۳۴ درصد کاهش می یابد.
وی افزود: بر این اساس اگر شرایط پسروی دریای خزر بر اساس این پیش بینی ها جلو برود احتمال دارد که خلیج گرگان تا ۱۰ سال آینده شرایط بسیار خشکی را تجربه کند یا تالاب انزلی در شرایط بسیار بدتری نسبت به امروز قرار گیرد.
وی افزود: در آخرین گزارشی که از وضعیت تالاب انزلی اعلام شده بود، گفتند که تا سال ۱۴۳۸ یعنی ۳۵ سال دیگر ممکن است کاملا خشک شود، علاوه بر اینها دیگر تالاب هایی که در استان‌های گلستان و شرق مازندران هستند، مانند؛ گمیشان، میانکاله، کیاشهر، زیباکنار و پارک ملی بوچاق نیز در معرض یک فاجعه زیست محیطی و بحران قرار می گیرند.
وی تصریح کرد: در تمام تالابهای ساحلی علاوه بر پسروی و کاهش تراز خزر بحث بهره برداری بی‌رویه از رودخانه‌هایی که در بالادست این تالاب‌ها قرار دارد، مزید بر علت است، تالاب انزلی حدود ۳۰ سال پیش در فهرست مونترو کنوانسیون رامسر (فهرست تالاب های در معرض خطر تخریب) قرار گرفت در حالی که آن زمان بحث پسروی خزر و کاهش تراز را به شدت امروز نداشتیم.
وی اظهار کرد: این امر نشان می دهد که عوامل تاثیرگذار دیگری از جمله عدم تحویل حقابه تالاب انزلی نیز هست، ۱۱ رودخانه در بالادست تامین کننده آب تالاب هستند که کاهش دبی این رودخانه‌ها از یک طرف و پسروی خزر از طرف دیگر و کاهش بارش‌های سالانه موجب شده تا تالاب انزلی در شرایط بدی قرار بگیرد.
متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی با اشاره به حجم زیاد انباشت رسوبات در تالاب انزلی گفت: این رسوبات یکی دیگر از عوامل دخیل در شرایط کنونی تالاب انزلی است و برآورد می شود حداقل سالانه ۶۰۰ هزار تن بار رسوبی از رودخانه‌های بالادست وارد تالاب شود که این موجب شده که تراز بستر تالاب نسبت به سطح دریای خزر افزایش و بعد از آن روند تخلیه آب از تالاب به سمت خزر شدت یابد چون در این شرایط شیب تالاب به سمت دریا بیشتر می شود.
وی افزود: علاوه بر این در تالاب انزلی شاهد تخلیه پسماندها هستیم ضمن آنکه در بالادست گاه عملیات آبخیزداری، احداث بندها و تله‌های رسوب گیر ممکن است به خوبی اجرا نشود، علاوه بر این احداث موج شکن جدید بدون انجام مطالعات و در نظر گرفتن شرایط و وضعیت جریان‌های دریایی در محل اتصال تالاب و دریای خزر خود یک عامل ثانویه برای تشدید انباشت مواد رسوبی در تالاب است.
ارواحی عنوان کرد: انباشت رسوبات در تالاب از یک طرف سطح بستر را افزایش داده و از سویی افزایش سطح بستر موجب کاهش عمق تالاب می شود تا جایی که در نقاطی از تالاب انزلی عمق آن ممکن است در حد ۳۰ سانتیمتر و متوسط عمق تالاب کمی بیشتر از یک متر باشد حال سوال این است که کاهش عمق تالاب چه تاثیری می گذارد؟
وی با طرح این سوال عنوان کرد: وقتی عمق تالاب کم می شود، این امر کاهش حجم مخزن و ظرفیت نگه‌داشت روان آبها و سیلاب‌ها را به همراه دارد؛ بدین مفهوم که دریای خزر پسروی کرده و رودخانه های بالادست هم حقابه را نمی دهنددر این شرایط بارش رخ می دهد و قرار است سیلاب ناشی از این بارش وارد تالاب شود در حالی که حجم مخزن کاهش یافته و تالاب کوچک تر شده است در نتیجه سیلاب با سرعت بیشتری از تالاب به دریا تخلیه می شود و در نهایت خشکیدگی تالاب تشدید می شود.
وی یکی دیگر از مشکلاتی که در تالاب انزلی وجود دارد را گونه غیربومی سنبل آبی عنوان و ذکر کرد: تکثیر و توسعه این گیاه مهاجم در تالاب باعث بروز مشکلات زیادی شده است چنانکه سرعت تکثیر و تعریق بالایی دارد، سطح آب را می پوشاند در نتیجه باعث کاهش تراز و اکسیژن آب شده و آب مورد نیاز برای رشد را هم از آب تالاب می گیرد بنابراین خودش هم مصرف کننده است.
ارواحی گفت: اینها از جمله مواردی است که با استناد به آنها می توان شرایط تالاب را تشریح کرد و وضعیت بحرانی تالاب های ساحلی به ویژه انزلی را فقط به گردن تغییر اقلیم یا پسروی آب خزر نینداخت بلکه چندین عامل در کنار هم بحران را در تالاب انزلی و سایر تالاب های ساحلی تشدید کرده و می کند.
وی تاکید کرد: علاوه بر این یک سری زیستگاه‌ها در برخی از تالابهای ساحلی کشور وجود دارد که زیستمندان زیادی را در خود جای داده بنابراین حفظ کردن آنها بسیار حائز اهمیت است از این رو می توان با انجام مطالعات موضوعی و استفاده از مصالح بومی مانع شدت تخلیه آب از تالاب به سمت دریا شد.
مدیرعامل موسسه سبزکاران بالان و عضو گروه هم اندیشی سازمانهای غیردولتی تالابی کشور نیز در این رابطه گفت: دردهای تالاب و راهکار مقابله با آن را می دانیم، طرح های مطالعاتی و پایه بسیاری در خصوص مشکلات تالاب انزلی انجام شده اما مساله ای که NGO ها(سمن ها و تشکل های مردمی) و دولت از آن غافل مانده اند پسروی آب دریای کاسپین و نقش کشورهای حاشیه این دریا در این رابطه است.
وی عنوان کرد: به نظر می‌رسد براساس کنوانسیون تهران اگر فشار بیشتری بر این کشورها اعمال می شد متعهد به پاسخگویی در مورد این مساله بودند.
طواف زاده اظهار کرد: پسروی آب دریای کاسپین روی تالاب انزلی تاثیرات مختلفی برجا گذاشته است؛ طرح های مختلفی نیز وجود دارد که طبق آن باید ارتباط بین تالاب و دریا قطع شود این طرحها هر کدام به تنهایی تداخلاتی ایجاد می کند که در دراز مدت اثرات آن آشکار خواهد شد.
وی با اشاره به تاثیر تغییرات اقلیمی در خشک شدن تالاب انزلی گفت: تحقیقات نشان می‌دهد تالاب حداکثر ظرف مدت ۳۰ سال خشک خواهد شد مگر اینکه با اقدامات جدیدی احیای آن در دستور کار قرار گیرد.
بیشتر بخوانید:
مقابله با کاهش تراز آب خزر در سه فاز مطالعاتی تدبیر می‌شود
اقدامات سازمانهای مردم نهاد برای نجات تالاب
مدیرعامل موسسه سبزکاران بالان و عضو گروه هم اندیشی سازمانهای غیردولتی تالابی کشور اشاره ای به فعالیت ۱۰ ساله این موسسه در رابطه با نجات تالاب انزلی کرد و گفت : این موسسه با کمک روستائیان، معاونت روستایی استانداری گیلان با آموزش تفکیک زباله به روستاوندان و تشکیل سه شرکت تعاونی سعی کرد زباله های خشک حاشیه تالاب انزلی را مدیریت کند؛ این پروژه با محوریت زنان و با بهره‌گیری از توان جوانان بیکار انجام شد.
طواف زاده ادامه داد: موسسه سبز کاران بالان پروژه هایی نیز در همکاری با شبکه آب و فاضلاب استان برای کاهش ورودی آلایندگی های رودخانه زرجوب و گهر رود دنبال کرد و مذاکراتی نیز برای تکمیل تصفیه‌خانه فاضلاب انزلی داشت تا منابع مالی این پروژه تامین شود.
وی ادامه داد: ادارات استان طرح‌هایی دادند که در واقع در ساختار مدیریت سازمان مدیریت و برنامه ریزی رد شد به جز طرح گابیون‌بندی جلوگیری از رسوبات. دلیل رد شدن پیشنهادات هم این بود که پروژه ها هیچکدام برای تالاب قابل اجرا نبود بیشتر فانتزی بود به طور مثال اداره ای گفته بود پول بدهید ماشین خرید و آن را مجهز به وسایل آزمایشگاهی کرده و اطراف تالاب آزمایش انجام دهیم.
وی افزود: از دهه چهل تاکنون پایان نامه ها و کارهای مشاوره ای بسیاری انجام شده است به طور مثال یک شرکت برای سازمان شیلات کشور طرحی در خصوص آبزی پروری در تالاب نوشت که بعد از آن طرح های مختلف با محوریت آن طرح اولیه اجرا شد.
ایجاد سد لاستیکی
طواف زاده درخصوص طرح پیشنهادی ایجاد سد لاستیکی در خروجی تالاب انزلی نیز گفت: این راهکار شاید در کوتاه مدت موثر باشد اما با کاهش ورودی آب شیرین به سمت تالاب؛ ورود آب شور به تالاب را افزایش داده و موجب انباشت آب در تالاب می شود.
وی با طرح این سوال که آیا انباشت آب می تواند مشکل تالاب انزلی را کم کند؟، پاسخ داد: خیر نمی تواند ما باید ورودی فاضلاب را کم کرده و میزان رسوبات سطح تالاب را کاهش داده و گسترش گیاهان در تالاب را کنترل کنیم؛ تالاب انزلی درگیر مشکلات متعددی است و نمی توان یک راه حل برای نجات آن ارائه کرد.
دکترای محیط زیست و عضو هیات علمی دانشگاه نجف آباد اصفهان نیز اظهار کرد:با ایجاد سدهای لاستیکی می توان به طور موقت در بخشی از تالاب ارتفاع آب را تاحدودی حفظ کرد علاوه بر آن باید از ورود فاضلاب شهرهای مختلف به تالاب انزلی با احداث تصفیه خانه جلوگیری کرد.
نوفرستی گفت: احداث سدهای لاستیکی آسیب کمتری به محیط وارد می کند و در صورت امکان قابل جابجایی است اما باید مطالعات بیشتری درخصوص این سدها انجام شود؛ اینکه چند سد در چند نقطه از تالاب انزلی می توان احداث کرد باید مورد بررسی قرار گیرد.
حل مشکل تالاب انزلی در کوتاه مدت غیر ممکن است
دکترای محیط زیست و عضو هیات علمی دانشگاه نجف آباد اصفهان حل مشکل تالاب انزلی را در کوتاه مدت غیر ممکن می داند و اضافه می کند : درمان آلام تالاب انزلی پروژه ای زمانبر است.
عبدالرضا نوفرستی ادامه داد: لایروبی درمان قطعی نجات تالاب انزلی نیست اما می توان با احداث تصفیه خانه فاضلاب و هدایت شیرابه ها به سمت این تصفیه خانه از ورود مواد آلاینده به تالاب انزلی جلوگیری کرد. اما بعنوان کارشناس حوزه محیط زیست با ۳۰ سال تجربه می گویم لایروبی راه درمان تالاب نیست.
وی با اشاره به تغییرات اقلیمی گفت: با کاهش میزان بارندگی‌ها حجم فاضلابی که وارد تالاب انزلی می شود، بسیار بیش از گذشته شده است و نمی‌توان این دوره را با گذشته مقایسه کرد، طبق بررسی های اکولوژیک پسروی آب دریا گرچه قابل پیش بینی بود اما اکنون برآورد آنکه دریای خزر پیشروی داشته باشد، دور از ذهن است.
نوفرستی، معضل اصلی را تالاب انزلی را در صورت خشک شدن ورود ریز گردها دانست و افزود : درصورت بروز این مشکل شهر انزلی و شهرهای اطراف تالاب انزلی قابل سکونت نخواهد بود. تالاب انزلی درحال خشک شدن است و موضع ریزگردها داخل شهر انزلی موضوع کاملا جدی است و در صورت ادامه دار بودن انزلی و شهرهای اطراف قابل زندگی نخواهند بود.
پنج سال از برنامه هفت ساله احیای تالاب انزلی بی نتیجه گذشت
استاندار وضعیت کنونی تالاب انزلی را نامناسب ارزیابی کرد و گفت : برای احیای تالاب بندرانزلی برنامه هفت سالهای درنظر گرفته شد که هم اینک پنج سال از این طرح می‌گذرد اما راه حل‌های ارائه شده باعث بهبود وضعیت تالاب نشده است.
هادی حق شناس اظهار کرد: برای بهبود وضعیت تالاب بندرانزلی باید راه‌حل‌های مناسب تری ارائه شود و در نخستین گام باید جلوی ورود پسآب کشاورزی، خانگی و صنعتی گرفته شود تا این رسوبات به تالاب افزوده نشود و از سوی دیگر کار لایروبی نیز ادامه یابد.
وی ادامه داد: هم اینک حدود یک میلیارد مترمکعب رسوب در تالاب بندرانزلی انباشته شده که نمی‌توان این میزان رسوبات را در کوتاه مدت لایروبی کرد؛ اما با جلوگیری از ورود رسوبات جدید و از سوی دیگر ورود سالانه ۲ میلیارد مترمکعب آب ورودی از محل نزولات آسمانی می توان تالاب را احیا کرد.
استاندار گیلان بیان کرد: همچنین پیمانکاران بخش خصوصی می‌توانند برای انجام پروژه‌های ملی، رسوبات تله‌های رسوبگیر را جمع‌آوری کنند که این امر نیز باعث می‌شود تا رسوبات این تله‌ها کاهش چشمگیری یابد.
حق شناس خاطرنشان کرد: به هر حال برای احیای تالاب بندرانزلی فقط نباید به فکر لایروبی باشیم زیرا هزینه لایروبی بسیار زیاد است و از سوی دیگر ظرفیت برداشت لایروبی بسیار ناچیز است و به همین دلیل باید به فکر سرمنشا باشیم.
وی گفت: روزانه حدود ۸۰۰ هزار مترمکعب پسماندهای خانگی، صنعتی و کشاورزی وارد تالاب می‌شود که باید با راهکارهای عملی از ورود این میزان پسماند به تالاب جلوگیری کنیم تا این پسماندها به رسوبات موجود در این تالاب افزوده نشوند.
ایجاد صدای واحد برای نجات تالاب انزلی
مشکل تالاب انزلی تنها معظل مردم استان گیلان نیست بلکه تبعات منفی خشک شدن این تالاب که در سال ۱۳۵۴ در فهرست تالابهای بین‌المللی کنوانسیون رامسر ثبت شد؛ ایران و کشورهای منطقه را در بر خواهد گرفت.
طواف زاده ادامه داد: سالها منتظر خروج تالاب انزلی از وضعیت اسفبار کنونی هستیم اما حل مسائل و معضلات تالاب انزلی به اراده و همت جمعی نیاز دارد؛ علاوه بر نیروهای مردم نهاد باید مسئولان و رسانه ها باید در این زمینه مشارکت فعال داشته باشند.
وی ادامه داد: ستاد مدیریت و یا احیای تالاب انزلی پیش از ستاد احیای دریاچه ارومیه شکل گرفت در خصوص احیای این دریاچه یک صدای واحد شکل گرفت درصورتی که در استان گیلان هنوز یک صدای واحد برای احیای تالاب انزلی وجود ندارد تا مشکل این تالاب حل شود.
مدیرعامل موسسه سبزکاران بالان و عضو گروه هم اندیشی سازمانهای غیردولتی تالابی کشور پیشنهاد کرد : در گام نخست مردم، نمایندگان مجلس و مسئولان دولت مشکل شماره یک استان گیلان را تالاب انزلی بدانند و در سطح ملی آنرا دنبال کنند؛ کارگروه های مستقل شکل گرفته و اطلاعات منظمی از آن استخراج و در مورد مسائل لحظه ای تصمیم گیری شود؛ تالاب انزلی موضوعی نیست که دوست داران محیط زیست به تنهایی قادر به حل مشکلات آنها باشند؛ این مشکلات باید در سطوح ملی و بین المللی با عزم جدی از سوی مسئولان برای احیای تالاب حل شود.
یکی از کارشناسان زبده محیط زیستی استان پیش از این گفته بود متولیان امر به تذکرات کارشناسان محیط زیست وقعی ننهاده اند و این امر تالاب را به ورطه نابودی کشانده و مصب رودخانه ها نیز خشک شده است. چگونه می توان تالاب انزلی را با وجود مشکلاتی که حیات اش را تهدید می کند احیاء کرد؛ نجات تالاب انزلی هرروز دشوارتر می شود و فقط در حال حاضر تنها در حد یک گفتمان باقی مانده است.
نظر شما