«بحران‌های محیط زیستی به جایی رسیده‌اند که فرصت برای اقدام مؤثر هر لحظه کمتر می‌شود در عین حال افزایش جمعیت در جهان و لزوم حفظ رفاه و معیشت و کرامت انسان موضوعی همواره در اولویت بوده است. بشر بیش از پنج دهه است که برای ایجاد موازنه بین نیازهای خود و سلامت سیاره در حال هم‌اندیشی برقراری پیمان‌نامه‌ها و تواقفات و تولید شیوه‌نامه‌هاست اما عملاً توفیق چندانی در کاهش شتاب تخریب سیاره و کنترل پیامدهای محیط زیستی حاصل از عملکرد خود بر زمین نداشته است. زنگ هشدار جدی تغییرات اقلیمی، گرمایش زمین و آلودگی و زوال روزافزون تنوع زیستی به صدا در آمده و در صورت عدم انجام اقدام عاجل، سراشیب زوالی که زمین و حیات وابسته به آن را موجب گشته‌ایم تندتر از توان واکنش ما خواهد شد.»
این سرآغاز مقدمه‌ایی است که محمدرضا تابش برای ترجمه کتاب چشم‌انداز منابع جهانی ۲۰۲۴ با عنوان اصلی «روند را تغییر دهید» نوشته است. این اثر هانس بروینیکس و گروهی از محققان هیأت بین‌المللی منابع، تحت هدایت جینز پوتوچنیک و ایزابللا تیشیرا نوشته اند.
هیات منابع بین‌المللی (IRP) یا (International Resource Panel) یک نهاد علمی و مشورتی است که تحت حمایت برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) فعالیت می‌کند این هیات به بررسی و تحلیل استفاده از منابع طبیعی و تأثیرات آن بر محیط زیست و توسعه پایدار می‌پردازد و هدف اصلی آن ارائه اطلاعات علمی و مشاوره به دولت‌ها و تصمیم‌گیرندگان برای مدیریت بهتر منابع طبیعی و کاهش اثرات منفی بر محیط زیست است. این هیات گزارش سال جاری (۲۰۲۴) را حاصل تحقیقات حدود ۴۰ نفر از پژوهشگران همکار در این هیات در ۵ سال اخیر منتشر کرده است و تلاش دارد به کوتاه‌ترین و مؤثرترین روش‌های کنترل بحران‌های سه‌گانه سیاره تغییر اقلیم، آلودگی، از بین رفتن تنوع زیستی پی برده و به سیاستگذاران جهانی ارائه کند.
تابش در مقدمه خود بر این کتاب نوشته است: این کتاب را با هدف به روزرسانی علم مدیریت منابع طبیعی و محیط زیست کشور در میان سیاستگذاران مدیران، مدرسان و دانشجویان حوزه محیط زیست، منابع طبیعی و توسعه پایدار در کلیه مقاطع به فارسی برگرداندم؛ تا تلنگری باشد بر نگاه جهانی به این مقوله و فرصت‌هایی که از دست می‌رود و تحولاتی که باید رقم بخورد. امید است با هم افزایی در سایه عقلانیت و تدبیر بتوانیم بهترین مسیرهای اعتلا و پیشرفت کشور را با حفظ گنجینه های ارزشمند طبیعی آن بشناسیم و به سرانجام برسانیم.
پیام‌های کلیدی این گزارش شامل موارد زیر است:
۱. «افزایش مصرف منابع» عامل اصلی بحران‌های زیست‌محیطی و بهداشتی است و باید جدی‌تر مورد توجه قرار گیرد.
۲. «استفاده از مواد» در ۵۰ سال گذشته بیش از سه برابر رشد داشته و با نرخی سالانه بیش از ۲.۳ درصد در حال افزایش است.
۳. «تأثیرات اقلیمی» ناشی از استخراج و استفاده از منابع فراتر از اهداف تعیین‌شده قرار دارد و نیاز به استفاده پایدار از منابع داریم.
۴. کشورها باید به «جداسازی» تأثیرات زیست‌محیطی از رفاه اجتماعی بپردازند؛ کشورهای ثروتمند باید به سمت کاهش مصرف و کشورهای در حال توسعه بر بهبود کارایی تمرکز کنند.
۵. «نابرابری‌های جهانی» در مصرف منابع باید به عنوان محور اصلی هر تلاشی برای توسعه پایدار مدنظر قرار گیرد.
۶. «کاهش استفاده از منابع» در کنار رشد اقتصادی ممکن است و اقدام هماهنگ در زمینه کارایی و سیاست‌های اقتصادی ضروری است.
۷. ضرورت «اقدامات سیاسی جسورانه» برای حذف فعالیت‌های ناپایدار تأکید شده است.
۸. توجه به «اقدامات تقاضا-محور» به جای صرفاً تامین (supply-side) در کاهش آثار منفی بر محیط زیست حیاتی است.
۹. «اقدام قاطع» و مبتنی بر شواهد از سوی جامعه علمی، برای دستیابی به اهداف پایدار ضروری است.
این کتاب بر اهمیت تغییر روندهای موجود تاکید می‌کند و این پیام را مخابره می‌کند که فقط با اتخاذ سیاست‌ها و راهبردهای مناسب می‌توان به توسعه پایدار دست یافت. افزایش مصرف منابع در سال‌های اخیر، چالش‌های جدی برای محیط زیست و کیفیت زندگی انسان‌ها ایجاد کرده است. با این حال، این گزارش از راهکارهایی یاد می‌کند که می‌تواند به ما کمک کند تا به یک سیاره قابل زندگی دست یابیم.
نظر شما