به گزارش روز یکشنبه ایرنا از اندیشکده اقتصاد مقاومتی، علیرضا گودرزی در هفتمین نشست از یازدهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی با موضوع «تغییر کاربری و خرد شدن اراضی کشاورزی» که با میزبانی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی برگزار شد، افزود: امنیت غذایی باید مورد توجه تمامی افراد مرتبط با اراضی کشاورزی قرار بگیرد؛ زیرا اقتدار کشور در گروی تامین نیازهای غذایی کشور با اتکا به توانمندی‌های داخلی است.
معاون حفظ کاربری و یکپارچگی اراضی کشاورزی سازمان امور اراضی کشور اظهار داشت: برخی موانع و محدودیت‌ها برای تغییر کاربری و خرد شدن اراضی در قالب ماده ۱۹ اصلاحات اراضی، قانون گسترش کشاورزی در قطب‌های کشاورزی، لایحه حفظ و گسترش فضای سبز ایجاد شده بود، اما در نهایت در سال ۱۳۷۴ قانون حفظ کاربری اراضی تصویب شد که تصریح می‌کند اراضی خارج از محدوده شهرها تغییر کاربریشان ممنوع است.
وی تصریح کرد: اما در تبصره یک ماده یک قانون گفته شده در موارد ضروری تشخیص لزوم تغییر کاربری برعهده کمیسیون این ماده است؛ بنابراین از سال ۱۳۹۴ که سامانه صدور مجوزها برای این کمیسیون ایجاد شد، تاکنون بیش از ۱۱۰ هزار مجوز در مساحت ۴۶ هزار هکتار به صورت مجاز تغییر کاربری داده شده است.
گودرزی نوع دیگر تغییر کاربری را غیرمجاز دانست و گفت: تنها در سال ۱۴۰۲ بیش از ۸۱ هزار مورد تغییر کاربری غیرمجاز شناسایی شد که در تبصره ماده ۱۰ این قانون تاکید شده وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند با همکاری دادگاه با تغییر کاربری غیرمجاز مبارزه کرده و آنها را معدوم کند که ۴۱ هزار مورد از تغییر کاربریهای غیرمجاز به حالت قبل برگشت.
وی افزود: در یک دهه اخیر سازمان امور اراضی اقدامات بسیار مثبتی را برای مقابله با خرد شدن و تغییر کاربری اراضی انجام داده است؛ این اقدامات شامل ایجاد سامانه ۱۳۱ به منظور دریافت گزارشات مردمی، ایجاد سامانه پایش اراضی، پیگیری پرنده های فضای در این حوزه و ایجاد و پشتیبانی سامانه های الکترونیکی است.
معاون حفظ کاربری و یکپارچگی اراضی کشاورزی سازمان امور اراضی کشور اظهار داشت: به طور کلی سازمان امور اراضی تمام تلاش خود را برای مقابله با تخلفات می کند اما در پیگیری های صورت گرفته تاکنون ۱۸ هزار هکتار از اراضی کشاورزی تجمیع شده است.
وی با یادآوری اینکه تخصیص نیافتن اعتبارات مالی مشکلاتی را برای تسریع اقدامات فراهم کرده است، افزود: باید دقت کرد که فردگرایی در کشور ریشه فرهنگی دارد که زمینه خرد شدن اراضی را فراهم کرده است.
گودرزی با تاکید بر اینکه یکپارچه سازی آثار مثبتی دارد، افزود: یکپارچه سازی اراضی منجر به کاهش هزینه‌های تولید، بهبود مکانیزاسیون کشاورزی، افزایش درآمد بهره برداران، افزایش سرمایه گذاری در کشاورزی، بهبود کیفیت محصولات کشاورزی و سهولت ارائه خدمات کشاورزی می شود.
کشاورزی خرده مقیاس صرفه ندارد و عملیاتی نیست
کامبیز بازرگان رئیس هیات مدیره انجمن علوم خاک ایران در این نشست گفت: کشور ایران حدود ۱۸.۵ میلیون هکتار اراضی کشاورزی دارد و سرانه زمین کشاورزی در ایران کم و حدود ۰.۱۸ هکتار است.
وی با تاکید بر اینکه کشورهای پیشرفته بر حفظ اراضی کشاورزی همراه با افزایش بهره وری تاکید دارند، افزود: با توجه به افزایش جمعیت کشور و تنوع پیدا کردن سبد غذایی مردم و استفاده از چندین مرحله فرآوری، بهره وری زمین پایین آمده است.
۲۸۷ هزار هکتار مجموع مساحت طرح های هادی سه استان مهم شمالی کشور است و از این مقدار ۱۵۰ هزار هکتار باید در زمین های کشاورزی باشند
وی با انتقاد از اینکه برای تامین مسکن در قانون پیش بینی شده که حداقل ۰.۲ درصد اراضی باید به توسعه روستاها و شهرها اختصاص یابد، این نوع قانونگذاری را اشتباه دانست و افزود: قوانین اینچنینی مجوز تغییر کاربری برای ۱۳.۵ میلیون هکتار اراضی کشاورزی صادر کرده است.
رئیس هیات مدیره انجمن علوم خاک ایران اظهار داشت: ۲۸۷ هزار هکتار مجموع مساحت طرح های هادی سه استان مهم شمالی کشور است و از این مقدار ۱۵۰ هزار هکتار باید در زمین های کشاورزی باشند.
بازرگان تصریح کرد: وقتی آمار نشان می دهد جمعیت روستایی رو به کاهش است، این روش اشتباهی است که به روستاها اجازه توسعه می‌دهیم. زیرا این کار به معنی تبدیل شدن اراضی به ویلاست.
وی با یادآوری کارکردهایی که سازمان جهانی خوار و بار برای خاک در نظر گرفته است، افزود: مهمترین کارکرد خاک حتی با ترویج شیوه های نوین کشاورزی، تامین غذا و امنیت غذایی است.
رئیس هیات مدیره انجمن علوم خاک ایران یکی از دلایل جنگ اوکراین را منازعه بر سر زمینهای حاصل خیز دانست و ادامه داد: نمی توانیم به سادگی از تغییر کاربری اراضی به بهانه ساخت گلخانه و امور دامپروری کوتاه بیاییم.
بازرگان گفت: هر تغییر کاربری این مدلی که به میکروارگانیسم ها و سایر مواد خاک صدمه بزند تغییر کاربری است و نوع نگاه حاکم در دولت و سازمان های مربوطه باید تغییر کند و اصلا نباید به این اراضی دست زده شود و حتی در زمین های درجه ۵ آنهایی که کشاورزی در آنها انجام می‌شود نباید تغییر کاربری داده شوند.
وی خواستار آن شد که مجوز گسترش مناقط مسکونی در نقاط مختلف کشور یکسان نباشد و در این باره توضیح داد: به طور مثال در شمال کشور که حاصلخیزترین خاک و تولید غذا را در آنها داریم، باید این عدد کمتر باشد؛ یکی از علل شکست طرح های توسعه ای ما این است که در مطالعات تطبیقی اشتباه عمل کرده ایم و باعث شده است نسخه های متفاوتی در کشور صادر شود. ما باید مدل خودمان را داشته باشیم و با اراضی کشور بازی نکنیم.
این فعال حوزه خاک با یادآوری اینکه تولید محصولات کشاورزی تجاری و مبتنی بر علم شده است و دیگر مانند گذشته نیست که در مقیاس کوچک انجام شود، افزود: در شرایط خرده مقیاس و مدیریت زمین های کوچک، کشاورزی نمی صرفد. باید دانش صحیح کود و سم استفاده کرد و از ماشین آلات مناسب بهره گرفت.
سوداگری در زمین و مسکن عامل اصلی تغییر کاربری و خرد شدن اراضی کشاورزی
عباس جهانبخش عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان در این نشست گفت: عامل اصلی تغییر کاربری و خرد شدن اراضی کشاورزی مسئله سوداگری در زمین و مسکن است و تا زمانی که با این مسئله مقابله نکنیم جلوگیری از تغییر کاربری و خرد شدن اراضی کشاورزی ممکن نیست.
وی اظهار داشت: در این راستا عرضه زمین متناسب با نیاز و کاهش تقاضای سوداگری ضروری است، همچنین اجرای کاداستر و مالیات بر ارزش زمین می تواند اثرات بسیار مثبتی داشته باشد.
وی با بیان اینکه آمایش سرزمینی برای مقابله با تغییر کاربری و خرد شدن اراضی کشاورزی اثر گذار است افزود: آمایش سرزمینی دو الگوی رایج صرفه به مقیاس و دیگر واحد مولد دارد. الگوی صرفه به مقیاس آسیب های جدی فراوانی نظیر آسیب های محیط زیستی، ناترازی انرژی و… دارد. در مقابل واحدهای مولد می توان آثار مثبت بسیاری داشته باشد به عنوان نمونه در کشور روسیه با واگذاری ۳ درصد اراضی کشاورزی به ۶۶ درصد جمعیت کشور خود توانسته است ۵۳ درصد محصولات کشاورزی خود را از این مسیر تامین نماید. همچنین بهره وری در این اراضی خرد بسیار بالاتر است.
عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان تصریح کرد: تمرکز گرایی در آمایش سرزمینی آسیب های بسیار دارد که می توان به آلودگی ها و… اشاره کرد. مشکلات شهر تهران را از طریق توسعه افقی و عمودی نمی توان حل کرد و صرفا باید از طریق مهاجرت معکوس به شهرک های مولد مد نظر برطرف کرد.
وی افزود: مطالعات نشان داده که ۲۹ درصد مردم تهران آمادگی مهاجرت دارند و حدود ۵۶ درصد نیز علاقه مند به مهاجرت هستند. به طور کلی باید گفت که مشکل خرد مقیاسی و تغییر کاربری اراضی کشاورزی را باید صرف از طریق مهار سوداگری برطرف کرد در غیر این صورت به نتیجه‌ای نخواهیم رسید..
خردی و پراکندگی اراضی کشاورزی؛ ۲ تهدید جدی امنیت غذایی است
محسن بابایی کارشناس مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در این نشست گفت: امنیت غذایی به این معناست که همه افراد دسترسی پایدار به غذای کافی و سالم در کالاهای اساسی نظیر گندم، جو، برنج، گوشت و … در همه شرایط را داشته باشند. در همین راستا مقام معظم رهبری به منظور حفظ استقلال و تامین پایدار امنیت غذایی، تاکید ویژه‌ای بر خودکفایی در کالاهای اساسی در کشور دارند.
وی افزود: ۲ تهدید جدی در امنیت غذایی یا به عبارتی پاشنه آشیل این بخش، مسئله خردی و پراکندگی اراضی کشاورزی و همچنین تغییر کاربری این اراضی است.
کارشناس مرکز پژوهشهای مجلس اظهارداشت: بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۲۱ تا ۲۳ میلیون هکتار از اراضی در کشور استعداد کشاورزی دارند که بر اساس آمار حدود ۱۸٫۵ میلیون هکتار از اراضی در حال بهره برداری هستند. در این میان حدود ۷۵ درصد از بهره برداران اراضی، کمتر از ۵ هکتار مساحت دارند. این در حالی است که به منظور سودآوری کشاورزی حداقل به ۷ هکتار زمین کشاورزی نیاز است.
وی ادامه داد: در حالی که سرانه اراضی کشاورزی به ازای هر فرد در بسیاری از کشورها نظیر عربستان، آلمان و… در حال افزایش است اما این سرانه در کشور ایران از ۶٫۴ هکتار به ۴٫۹ هکتار کاهش یافته است.
بابایی در بیان راهکارها گفت: اولا از تغییر کاربری اراضی درجه ۱ و ۲ باید به صورت جدی جلوگیری شود در غیر این صورت امنیت غذایی کشور دچار آسیب خواهد شد. ثانیاً یکپارچه سازی اراضی کشاورزی باید در دستور کار قرار بگیرد.
کارشناس مرکز پژوهشهای مجلس افزود: با این اقدام عملکرد محصولات کشاورزی حدود ۱۰ الی ۳۰ درصد افزایش می یابد. بررسی ها نشان می دهد در محصول گندم اگر یکپارچه سازی اراضی کشاورزی صورت بگیرد حدود ۱۷ درصد هزینه ها کاهش می یابد.
کشاورزی معیشت محور، باغشهر یا شهر مولد همگی منجر به تغییر کاربری خواهد شد
مسعود حسینی کارشناس اندیشکده همت با بیان اینکه ۶۰ تا ۷۰ درصد رای قضات در زمینه تغییر کاربری ها خلاف قانون است، افزود: تبصره دو ماده ۲ قانون جهش مسکن نیز باعث تغییر کاربری اراضی کشاورزی درجه ۳ تا ۶ شده است؛ اتفاقی که اخیرا افتاد این بود که مجلس مصوب کرد زمین های کلاس ۳ و ۴ نیز تغییر کاربری داشته باشند و این خیانت به کشور بود و معلوم نیست چه کسانی پشت این مسائل هستند و کاری کردند زمینی که قبلا ۱۰۰ هزار تومان بود الان ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان معامله شود.
وی با انتقاد از عملکرد سازمان امور اراضی کشور و اینکه با سنددار شدن زمین های کشاورزی جلوی تغییر کاربری ها گرفته نشده است، افزود: اراضی سنددار شده در حال تغییر کاربری هستند و این داستان همچنان ادامه دارد.
کارشناس اندیشکده همت تصریح کرد: حقیقت این است که بین مسکن معیشت محور یا باغشهر یا شهر مولد تفاوت چندانی وجود ندارد و همگی منجر به مفاسدی از جمله تغییر کاربری یا چاههای غیرمجاز خواهد شد. در شیراز با ایجاد باغشهر طی دهه قبل، با ۳۰ هزار حلقه چاه غیر مجاز آبهای زیرزمینی را تخلیه کردند.
وی با اشاره به اینکه در اسفند ۱۴۰۰ رهبر انقلاب اسلامی از ویلاسازی در اراضی کشاورزی در محدوده شهرها انتقاد کردند و گفتند که باید جلوی این کار گرفته شود، افزود: در سال ۲۰۱۲ میلادی اسپانیا قانونی تصویب شد که به قانون ویروس معروف شد؛ در این قانون بنا شد زمینهای کشاورزی که ۶ هکتار مساحت دارد به آن مجوز خانه باغی تخصیص دهند. آنقدر تخریب این قانون بالا بود که سال ۲۰۱۶ قانون را ابطال کردند.
کارشناس اندیشکده همت گفت: در کشور ما به ۱ هکتار نیز مجوز اتاق نگهبانی می‌دهند اما در استرالیا روی ۴۰ هکتار چنین مجوزی داده می‌شود؛ ۲۹ درصد اراضی کشور بیش از ۱ هکتار مساحت دارد و بالای ۳۱ درصد اراضی زیر ۲۵۰۰ متر است، اگر خرده مقیاسی موجب بهره وری می‌شود پس چرا تا الان بهره وری نداشتیم؟
حسینی با اشاره به اقداماتی که برای جلوگیری از تخریب اراضی ضروری است، افزود: لازم است امکان مشارکت مردم برای جلوگیری از تغییر کاربری از طریق سامانه سازمان امور اراضی فراهم شود.
وی پایش اراضی درجه ۱ و ۲ ، جلوگیری از تغییر کاربری با استفاده از هوش مصنوعی و رصد برخط به جای رجوع به تصویر ماهواره‌ای و همچنین شفافیت و نظارت جدی بر تعاونی‌های بنیاد مسکن کارکنان دولت را از جمله راهکارهای پیشنهادی برای جلوگیری از خردشدن اراضی کشاورزی عنوان کرد.
نظر شما