به گزارش ایرنا، قهستان به عنوان سرزمینی در مرکز فلات ایران در جنوب خراسان، مهد عرفا و شخصیت‌های بزرگی است که همواره نام این سرزمین را با فرهنگ اصیلش در کشور و جهان زنده نگه داشته‌اند.
مارکوپولو جهانگرد مشهور ونیزی از قاین و تون (فردوس امروزی)، دو شهر بزرگ و مهم ایالت قهستان نام برده و در سفرنامه خود، قهستان را تحت عنوان «تونوکائن» نام معرفی کرده است.
قاین در دوره اسلامی بزرگ‌ترین شهر قهستان بود و اکنون نیز از شهرهای کهن و تاریخی استان خراسان جنوبی محسوب می‌شود که به استناد شواهد سابقه استقرار و یافته‌های باستان‌شناسی سکونت بشر در آن به ۳۰ تا ۳۵ هزار سال پیش از میلاد می‌رسد.
امروز یکی از مهمترین بناهای به جا مانده از قهستان، مقبرۀ مردی به نام بوذرجمهر قاینی است که علم و ادب ایرانی را اعتلا بخشیده و آوازه ایران و ایرانی را در زمان خود به دورترین ملل دنیا رسانده است.
ابومنصور قسیم بن ابراهیم قاییی معروف به بوذرجمهر و بابا ابوذر، حکیم، ادیب، سیاستمدار و شاعر قرن چهارم و ربع اول پنجم هجری قمری است. ابومنصور در قاین به دنیا آمد و نسب او منصوریه از خاندان‌های شریف، بزرگوار و معروف قاین بود.
نظامی عروضی که خود از بزرگان و شعرای نیمه اول قرن ششم هجری است، او را در ردیف عنصری، عسجدی، فرخی، منوچهر دامغانی، ابوحنیفه اسکافی، ابوالفرج رونی و مسعود سعد سلمان ذکر کرده که هر یک مایه افتخار ایران و معرف ایرانیان به فضل و ادب در نزد ملل عالم‌اند؛ حتی نام ابوذرجمهر را بر چهار ادیب بزرگوار فوق‌الذکر مقدم دانسته و بقای ملوک آل‌ناصر را به او و امثالش نسبت داده است.
تدبیر و خرد او موجب رشد ایران در عصر غزنویان شده و فکر صائب و قریحه ناطق او، مبتکر فنون معانی و بیان بوده است؛ بوذرجمهر علاوه بر اینکه شاعری توانا بود، بر فلسفه، حکمت، ریاضیات، سیاست و طب نیز احاطه داشت.
او را یکی از مشاوران سلاطین بزرگ غزنوی می‌دانند و اطلاق لقب بزرگمهر به وی، موید سطح تدبیر، آگاهی و دانش وی است؛ حکمت و تدبیر او سبب شده که نه ارباب سیاست، خود را از او بی نیاز بدانند و نه اهل علم و ادب.
ثعالبی نیشابوری (معاصر بوذرجمهر- متوفی به سال ۴۲۵ هجری قمری) در کتاب «تتمه السمیه» در بیانش می‌نویسد: «ابومنصور قسیم بن ابراهیم قاینی، شاعری روشنگر، ماهر و مبتکری است که به دو زبان عربی و فارسی شعر می‌سراید. از شعرای دربار سلطان اجل سلطان محمود و مسعود غزنوی است».
غلام‌رضا ریاضی، در نامه دانشوران خراسان می‌نویسد: «ابومنصور قسیم بن ابراهیم در کار امارت لشکر محمود غزنوی و پسرش بود شعر نیز می‌گفته است». این اشعار سروده اوست:
آن پسته سرگشاده را بین/ چونان که دهان ماهی خرد/ آورده به دست بر به صد ناز/ آنگه که کند ز تشنگی دهان باز
بوذرجمهردر مدح سلطان محمود غزنوی قصیده بهاریه را سروده است و محمد عوفی در کتاب «لباب‌الالباب» چند بیت از آن را آورده و استاد سعید نفیسی هم این قصیده را به طور کامل جمع‌آوری و ذکر کرده است.
تذکره‌نویسان عربی و پارسی، در آثار خود نظرات مختلفی درباره بوذرجمهر داده‌اند. آنچه از متن تذکره‌نویسان برمی‌آید چنین است که بوذرجمهر شاعری توانا بود و بر اصول شعر و قواعد آن تسلط داشت، همچنین استعداد شاعری او سبب شد که نسبت به هم‌عصرانش به جایگاه والاتری دست یابد.
برخی از پژوهشگران و اساتید زبان و ادبیات فارسی، بوذرجمهر قاینی را همانند فردوسی، پاسبان زبان و ادب پارسی دانسته‌اند که با نفوذ در دربار غزنوی، شعر و ادبیات فارسی را مانند بسیاری از شاعران معاصر خود از آسیب نجات داد
برخی از پژوهشگران و اساتید زبان و ادبیات فارسی، بوذرجمهر قاینی را همانند فردوسی، پاسبان زبان و ادب پارسی دانسته‌اند. به نظر این پژوهشگران، او با نفوذ در دربار، شعر و ادبیات فارسی را مانند بسیاری از شاعران معاصر خود از آسیب نجات داد.
پس از مرگ محمود غزنوی و کشمکشی که میان دو پسر او، مسعود و محمد، بر سر جانشینی پدر درگرفت، بوذرجمهر از آن هیاهوها دوری جست و به شهر زادگاهش قاین برگشت و زندگی آرام و آسوده‌ای درپیش گرفت. سرانجام نیز در همان شهر چشم از جهان فروبست.
تاریخ دقیق درگذشت او که مردی فرزانه و ادیبی توانا بوده است، روشن نیست. اما گمان می‌رود تا پایان پادشاهی مسعود غزنوی و کاستی گرفتن شکوه دولت غزنویان (۴۳۳ مهی)، زنده بوده است.
بنای مقبره بوذرجمهر قاینی با شماره ۲۷۵۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
آرامگاه بوذرجمهر قاینی سازه‌ای ستبر در دل کوه
آنچه پیکره آرامگاه بوذرجمهر در پنج کیلومتری جنوب قاین بر دامنه کوه ابوذر را می‌سازد، سفره سنگی بزرگی بر روی صخره بلندی است که سازه بر روی آن بنا شده و راه پله‌ای سنگی راه به درون آن می‌برد.
به لحاظ فرم معماری و شواهد موجود قدمت این مقبره به قرن ۶ و ۷ هجری قمری باز می‌گردد که به فرم چلیپایی و با معماری زیبایی ساخته شده است. بنای مرکزی یا بقعه دارای چهارایوان که گنبد بر فراز ایوان‌ها استوار شده است.
طراحی آرامگاه به شیوه‌ای چیره‌دستانه انجام شده و اجزای سازه چرخشی دیدنی دارند و شکل دَورانی یافته، آن گونه که در چشم‌انداز دور، بخش‌هایی از نمای بیرونی پنهان می‌ماند.
آرایه‌های گچی درون آرامگاه، با همه سادگی، زیبا و چشم‌نواز است، سطح سه‌گوش قوس‌های درون گنبد، مقرنس‌کاری‌های هنرمندانه‌ای دارد و پیداست که طراح سازه در آراستن آن ذوق‌ورزی بسیاری کرده است. به گونه‌ای که می‌توان آن آرایه‌ها را یکی از دیدنی‌ترین بخش‌های نمای درونی آرامگاه برشمرد.
تزئینات گچکاری زیر گنبد یکی از زیباترین بخش‌های بنا محسوب می‌شود که لچکی‌های چهار به هشت آن دارای مقرنس‌ها و گچبری‌های خفیف و هنرمندانه است. در پشت بقعه صفه‌ای ایجاد شده که بناهای جنبی مقبره روی آن ساخته شدهاند؛ یکی از این اتاق‌های بسیار جالب، دارای گنبد زیبایی است که با سنگ کار شده است.
نوع طاق ایوان‌ها در ظاهر به صورت کلیل است، ولی جرز اصلی طاق‌ها به صورت نیم بیضی باز کار شده و سپس آن را با پوشش کاذب به فرم کلیل درآورده‌اند. مصالح اصلی در ساخت این بنا سنگ، گچ و آجر هستند.
درخت کهنسال با قدمت ۷۰۰ ساله
سنگ مزار در میانه اتاق اصلی و زیر گنبد سازه دیده می‌شود، دیوارهای این اتاق سفید رنگ است و گچ‌بری‌ها به زیبایی آن افزوده‌اند. سنگ گور دو پله‌ای است و سیاه‌رنگ سنگ، کهنه نیست و در سالیان گذشته ساخته شده است. چندین سطر به خطی زیبا و چشم‌نواز بر روی سنگ نوشته شده که دربردارنده گزارش کوتاهی از زندگی بوذرجمهر قاینی است و جایگاهی که در دربار غزنویان داشته است.
سازه‌های کناری آرامگاه بر روی صفه‌ای ساخته شده است که در پشت سازه اصلی دیده می‌شود. همه این‌ها حکایت از طراحی اندیشیده و زبردستانه‌ای دارد که به درستی می‌توان آن را نمونه‌ای برجسته از هنر معماری ایران در سده‌های پیشین دانست.
درخت کهنسال بنه با قدمت ۷۰۰ سال که در فهرست میراث طبیعی کشور به ثبت رسیده، از دیگر جاذبه‌های این بنای ارزشمند است، افزون‌بر این‌ها دشت گسترده ۵۰۰ هکتاری پیرامون آرامگاه، فضایی دیدنی و آرام‌بخش ساخته است.
از همین‌روست که مردم قاین باور دارند که گذران زمان در این آرامگاه، شادی‌آفرین است و نگرانی‌ها را دور می‌کند. این مایه از زیبایی در شب جلوه‌ای دیگر می‌گیرد و دلخواهی بیش‌تری می‌یابد.
نشانه‌هایی از نمای بیرون و درون آرامگاه حکایت از بازسازی و مرمت آن در سال‌های نخستین فرمانروایی قاجاریان دارد، همچنین اداره میراث فرهنگی شهرستان قاینات نیز چندین مرتبه دست به مرمت و باززنده‌سازی آرامگاه زد و در استحکام‌بخشی آن کوشید.
این آرامگاه برای مسافران و گردشگران به خصوص مردم قاین، بیش از آنکه سازه‌ای تاریخی باشد، جایی برای گردشگری و گذران ساعت‌هایی از روزها و شب‌ها است.
این مقبره نه تنها در طول روز بسیار زیباست، بلکه در شب هم زیبایی خاص خودش را دارد، همچنین می‌توان در کنار بازدید از این جاذبه تاریخی، شهر قائن را از روی بلندی کوه تماشا کرد و از سکوت آن لذت برد.
نظر شما