به گزارش ایرنا، بازار تاریخی اراک، یکی از مهم‌ترین و زیباترین بازارهای کشور ایران است که با قدمتی طولانی، گنجینه‌ای از تاریخ، فرهنگ و هنر را در دل خود جای داده است. این بازار که به عنوان کانونی برای مبادلات تجاری و اجتماعی در استان مرکزی شناخته می‌شود، نه‌تنها مکان خرید و فروش کالا بلکه محیطی غنی برای تبادل اندیشه و فرهنگ میان مردم محلی و گردشگران به حساب می‌آید.
معماری منحصر به فرد این بازار، با سلسله‌مراتب و فضاهای متنوع، نمایانگر ذوق و هنر ایرانیان در ساخت بناهای سنتی است. از طاق‌ها و ایوان‌های زیبا گرفته تا حجره‌های کوچک و بزرگ که هر کدام دارای داستان و ویژگی‌های خاص خود هستند، همه و همه در کنار هم تصویری زیبا از زندگی در ادوار گذشته را به نمایش می‌گذارند.
با ورود به بازار تاریخی اراک، بازدیدکنندگان به دنیایی از رنگ‌ها و عطرها وارد می‌شوند و می‌توانند با صنایع دستی و محصولات محلی آشنا شوند، همچنین از پویایی و نشاط این مکان کهن لذت ببرند. در این راستا، می‌توان به بررسی ابعاد مختلف این بازار و تأثیر آن بر فرهنگ و اقتصاد منطقه پرداخت و بخشی از هویت تاریخی ایران را که در این مکان زنده و پویا جاری است، کاوش کرد.
مجموعه تاریخی بازار اراک در زمان فتحعلی شاه قاجار در بافت مرکزی شهر سلطان آباد به دست «یوسف خان گرجی» بنا شده است و تلفیقی از معماری مدرن و سنتی ایران را در خود دارد.
این بازار به صورت ۲ راسته عمود بر هم بنا شده که طول بازار شمالی - جنوبی ۷۲۰ متر و بازار غربی - شرقی ۲۰۰ متر است و محل تلاقی این ۲ راسته بازار را چهارسوق می نامند و در این مکان یک حوض سنگی نیز وجود دارد.
مساحت کل مجموعه بازار بالغ بر ۱۴ هکتار است و در قدیم در چهار طرف بازار چهار دروازه به نام‌های قبله، راهزان، شهرجرد و حاج علی‌نقی وجود داشته که در گذر زمان از بین رفته‌اند.
مصالح به کار رفته در بازار اراک ملات گچ، آهک، خشت و خاک رس است و سقف آن گنبدی شکل و کاهگلی است که در قلب گنبدها دهلیزهایی زیبا نور را به داخل مجموعه هدایت می کنند.
مجموعه تاریخی بازار اراک در سال ۱۲۲۸ در قلعه سلطان آباد ساخته شده و نقشی اصلی و محوری داشته و علاوه بر واحدهای تجاری در این مکان مسجد، مدرسه، حمام و آب انبار نیز تعبیه شده است.
این بازار قطب مهم خرید و فروش فرش دستباف بوده و انواع مراکز خرید، فروش، پخش و توزیع کالا و فعالیت های مورد نیاز مردم در آن رونق داشته است.
این بنای تاریخی ارزشمند دارای سردری زیبا با طراحی چشم نواز بوده که یوسف خان گرجی والی اراک در زمان ساخت آن عبارت «نمود یوسف ثانی بنای مصر جدید» را بر آن حک کرده بود که به حروف ابجد سال ساخت این بنا را شامل می شد اما در دهه های گذشته با ساخت بانک ملی در جوار بازار اراک این سردر زیبا از بین رفته است.
عرض بازار از ابتدا تا انتها پنج متر و ارتفاع چهارسوق حدود ۱۳ و سه دهم متر است و از لحاظ زیبایی و فن معماری از بناهای درخور توجه است و عرض بقیه بازار نیز پنج متر است و بازار اصلی به هشت گذر تقسیم شده و طول هر گذر آن حدود ۱۰۰ متر است.
در هر گذر حدود ۵۰ باب مغازه وجود دارد که در جمع بیش از ۵۰۰ مغازه را شامل می شود و در حال حاضر کسب و کار و رونق مشاغل مختلف در آن ها وجود دارد و برخی مشاغل سنتی از جمله چاقوتیزکنی، مسگری، چله کشی و سفیدگری روزگار افول خود را در این مجموعه می گذرانند.
در مجموع این بازار حدود ۲۰ سراچه و تیمچه دارد که حدود ۱۸ واحد آن در قسمت جنوبی بازار قرار گرفته و از جنوب به شمال این تیمچه ها به نام های سرای حاج میرزا «محمدعلی خانسرای فرائی»، سرای «قمی ها»، سرای «کریمی»، سرای «اکبریان»، سرای «ناظمی» که به سرای «آقائی» نیز معروف است، سرای «هزاوه ای ها»، سرای «کرمانشاهی»، سرای «تقوائی» و «عدلی»، سرای «کتابفروش ها»، سرای «گلشن»، سرای «کاشانی»، سرای «نقشینه»، سرای «صندوق سازها»، سرای «یهودی ها»، سرای «نوذری» و دو سرا شهرت دارند.
در بازار اراک برای استحکام بنا از تیرچه های چوبی استفاده شده و در پای ستون‌ها نیز صفحات و ورق‌های منجمد مسی و سربی به کار رفته است.
سقف گنبدی این مجموعه در نمای پشت بام با قوس های زیبا و ممتد، هر بیننده ای را به وجد می آورد و گنبد مربوط به چهار سوق یا همان محل تلاقی ۲ محور بزرگ تر و متمایزتر از باقی گنبدها است.
در مرکز هر گنبد نور گیر چند ضلعی تعبیه شده که علاوه بر نقش نورگیری کار تهویه هوا را نیز بر عهده دارد و معماری خاص به کار رفته در ساخت آن هوای داخل بازار را در زمستان گرم و متبوع و در تابستان با وجود سر پوشیده بودن بسیار خنک و دلنشین کرده است.
بازار تاریخی اراک هرساله در ایام نوروز پذیرای گردشگران و دوستداران فرهنگ و هنر است و به عنوان یکی از مقاصد اصلی سفر در این فصل، فضایی شاداب و پر رنگ و بویی را به نمایش می‌گذارد. در این ایام، بازار با برگزاری برنامه‌ها و مراسم مختلف، زندگی و شادابی خاصی به خود می‌گیرد.
بازدیدکنندگان می‌توانند از صنایع دستی محلی، غذاهای سنتی و شیرینی‌های خوشمزه تهیه شده توسط اهالی بومی لذت ببرند. علاوه بر این، هنرمندان محلی در گوشه و کنار بازار به نمایش هنرهای خود می‌پردازند و این امر باعث ایجاد فضایی دلنشین و شاداب می‌شود.
بازار تاریخی اراک نه‌تنها برای ساکنان محلی بلکه برای مهمانان و گردشگران به یک تجربه فراموش‌نشدنی تبدیل می‌شود و فرصتی را فراهم می‌آورد تا افراد ضمن خرید سوغاتی‌های منحصر به فرد، با فرهنگ، تاریخ و آداب و رسوم این منطقه از نزدیک آشنا شوند. در واقع، این بازار به عنوان نماد زنده فرهنگ ایرانی، در هر نوروز با جاذبه‌های خود، دعوتی به یادماندن و خاطره‌سازی ارائه می‌دهد.
این بازار اگرچه در سال های اخیر به دلیل توسعه شهری و ساخت و سازهای نامنظم بسیاری از نقش های خود را از دست داده است اما همچنان به عنوان یک بنای تاریخی گفتنی ها و دیدنی های فراوان دارد.
مجموعه بازار اراک که در سال ۱۳۵۵ به شماره ۱۲۸۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید، آخرین نمونه از معماری اسلامی و سرشار از پیام ها و آموزه های فرهنگی و تاریخی است.
نظر شما