از سوی دیگر شیوع ویروس همه‌گیر کرونا که تغییر و تحولات بسیاری را بر همه حوزه‌ها و عرصه‌های زندگی اجتماعی تحمیل کرد، آموزش و پرورش را نیز به حرکت پرشتاب به سوی استفاده از بسترهای موجود برای توسعه آموزش مجازی وادار کرده است.
بحران کرونا و همه تبعاتش از جمله دوری معلم و دانش‌آموز از یکدیگر، دغدغه سلامت دانش‌آموزان، کادر آموزشی و اجبار به تعطیلی مدارس، تمرکز توجهات بر کیفیت بخشی آموزش مجازی و تلاش برای ارزیابی صحیح علمی دانش‌آموزان، موجب به حاشیه رفتن مباحث مهم و حساسی چون ضرورت مدیریت نیروی انسانی در آموزش و پرورش و البته تامین تجهیزات و امکانات آموزشی آن شد.
این روزها که دوباره سخن از بازگشایی مدارس با سیاستهای مختلف و حضور تدریجی دانش‌آموزان در کلاس درس به میان آمده است، بار دیگر معضلات مزمن عرصه تعلیم و تربیت پدیدار شده و اهمیت نیروی انسانی به عنوان ستون تعلیم و تربیت و همچنین تجهیزات، فضای آموزشی و ورزشی بار دیگر اهمیت و ضرورت خود را گوشزد می‌کنند و لاجرم همین کمبودها بار دیگر اثرگذاری منفی خود را بر روند آموزش آغاز می‌کنند.
دست و پنجه نرم کردن با کمبود فضاهای آموزشی و ورزشی و عقب ماندگی از استانداردها، کمبود معلم و درمان‌های موقت برای جبران آن از جمله افزایش ساعت تدریس، به‌کارگیری معلمان بازنشسته، جذب نیروهای حق التدریس و خرید خدمات آموزشی همه و همه از جمله مسائلی است که همزمان با رشد جمعیت و افزایش شمار جمعیت دانش آموزی و البته مهاجرت و تجمع دانش آموزان در مناطق حاشیه شهرها امروز هم برقرار است.
خراسان رضوی به عنوان دومین استان پرجمعیت پس از تهران، با داشتن حدود ۹ درصد جمعیت دانش آموزی کشور، از جایگاه حساسی در حوزه تعلیم و تربیت برخوردار است که حضور بیشترین شمار دانش آموزان اتباع خارجی در کشور و نیز پراکندگی بالای جمعیت دانش آموزی و در مواردی انباشت حجم بالای دانش آموز در مناطقی چون "تبادکان" مشهد، این موقعیت و جایگاه حساس را تشدید کرده است.
بحران کمبود معلم
مدیرکل آموزش وپرورش خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار ایرنا به فعالیت ۶۴ هزار نیروی رسمی، پیمانی و قراردادی در دستگاه تعلیم و تربیت این استان اشاره و بیان کرد: خراسان رضوی سال ۱۳۹۲ حدود ۹۰ هزار فرهنگی شاغل داشت که ۲۶ هزار نفر از آنها ظرف هشت سال اخیر بازنشسته و یا از فعالیت در عرصه آموزش و پرورش جدا شده‌اند.
قاسمعلی خدابنده افزود: خراسان رضوی در زمره استانهایی است که به شدت دچار کمبود نیروی انسانی است بطوری که بر اساس برآورد رسمی این استان با کمبود ۵۸۶ هزار ساعت نیروی انسانی فرهنگی در هفته مواجه است.
وی کمبود نیروی انسانی محاسبه شده بر اساس ساعات کار آموزش در هر هفته را معادل ۲۴ هزار معلم اعلام و بیان کرد: خراسان رضوی در تامین و به کارگیری نیروی انسانی برای حوزه تعلیم و تربیت رسمی دچار بحرانی جدی است.
مدیرکل آموزش وپرورش خراسان رضوی ادامه داد: این آمار بدان معناست که ۲۴ هزار کلاس درس مدارس این استان همزمان با آغاز سال جدید تحصیلی معلم ندارند.
وی گفت: البته آموزش وپرورش خراسان رضوی تاکنون ۱۶ هزار مورد کمبود معلم را در قالبهای "حق‌التدریسی، اضافه‌کاری، خرید خدمات و به کارگیری معاونان مدارس در حوزه آموزش" تامین و جبران کرده است.
خدابنده افزود: اداره‌کل آموزش و پرورش خراسان رضوی با وجود چنین تمهیدی تاکنون برای تامین و به کارگیری هشت هزار نیروی مورد نیاز دیگر راهی نیافته، لذا در این بخش به شدت دچار مشکل است.
وی ادامه داد: آموزش و پرورش خراسان رضوی با این وجود در چهارچوب مکاتبات رسمی با وزارت آموزش و پرورش تلاش دارد مجوز جذب نیروی خرید خدمات را برای جبران این کمبود معلم کسب کند.
مدیرکل آموزش وپرورش خراسان رضوی گفت: پارسال این استان پنج هزار و ۴۰۰ نیروی خرید خدمات را در بخش معلمان به کار گرفت که این رقم هنوز برای امسال افزایش نیافته است اما امیدواریم بتوان از این طریق کسری موجود را تامین و جبران نمود.
ثبت‌نام نشدن ۱۲۰ هزار دانش‌آموز
وی در ادامه گفت و گو با خبرنگار ایرنا پیش‌بینی کرد این استان برای سال تحصیلی جدید افزون بر یک میلیون و ۳۶۰ هزار دانش‌آموز داشته باشد و افزود: گرچه تاکنون بیشتر از یک میلیون و ۲۴۰ هزار ثبت‌نام برای سال تحصیلی ۱۴۰۱ ۱۴۰۰ در خراسان رضوی انجام شده است اما در آستانه آغاز سال تحصیلی جدید هنوز ۱۲۰ هزار دانش‌آموز از رقم مورد انتظار ثبت‌نام نکرده‌اند.
خدابنده ادامه داد: عمده این شمار دانش آموزان مقطع متوسطه اول و دوم هستند که برای ثبت نام در پایه هفتم و دهم باید ثبت نام کنند که امیدواریم عدم ثبت نام آنان تا کنون به دلیل موضوع هدایت تحصیلی و انتخاب رشته آنها باشد.
وی گفت: همچنین ممکن است بخشی از این دانش آموزان را اتباع خارجی تشکیل دهند که امیدواریم هرچه زودتر اقدام لازم را انجام دهند.
افزایش پنج هزار دانش‌آموز تبعه خارجی
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی به افزایش هر ساله شمار دانش‌آموزان تبعه کشورهای خارجی در این استان اشاره و بیان کرد: سال تحصیلی پیش ۷۰ هزار دانش‌آموز از اتباع خارجی به ترتیب جمعیت شامل افغان، عراقی و دیگر ملیت ها در مدارس این استان تحصیل می کردند.
وی افزود: پیش‌بینی می‌شود امسال حداقل پنج هزار نفر به شمار دانش‌آموزان خارجی در مدارس خراسان رضوی افزوده شود که خود نیازمند تامین نیروی انسانی و فضای آموزشی است و این موضوع نیز مشکلات خاص خود را دارد.
خدابنده ادامه داد: با توجه به نیاز اتباع خارجی به تایید و اخذ مدارک هویتی خود، بخش عمده ای از این دانش آموزان معمولا در روزهای پایانی و حتی مهرماه، موفق به ثبت نام می شوند.
مشهد، پایین‌ترین سرانه دانش‌آموزی
وی در ادامه گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: امسال ۵۷ هزار کلاس درس برای تحصیل یک میلیون و ۳۶۰ هزار دانش‌آموز در خراسان رضوی ساماندهی شده و بدین ترتیب سهم هر کلاس ۲۲ دانش‌آموز است که البته این میزان در مناطق مختلف استان متفاوت است.
مدیرکل آموزش وپرورش خراسان رضوی گفت: سرانه آموزشی کنونی این استان ۴.۳ مترمربع به ازای هر دانش‌آموز است که در برخی مناطق حاشیه‌نشین خراسان رضوی این رقم به ۲ مترمربع نیز نمی‌رسد.
وی افزود: البته در برخی شهرهای جنوبی استان وضعیت خیلی بهتر است و به عنوان مثال در شهرستان بجستان که دارای بالاترین سرانه آموزشی است این رقم ۸.۲ مترمربع است.
خدابنده وی ادامه داد: سرانه آموزشی در شهرهای مختلف استان متفاوت است اماوضعیت در شهر مشهد و بخصوص نواحی حاشیه ای آن بسیار سخت و خاص است به طوری که در مشهد سرانه آموزشی ۲ مترمربع و در حاشیه این شهر کمتر از ۲ مترمربع است.
گشایش ۲۷۶ طرح آموزشی همزمان با سال تحصیلی جدید
گرچه خراسان رضوی هرساله در اجرا و بهره‌برداری پروژه‌های آموزشی در زمره استان های پیشرو و اغلب نخست کشور است، اما سرعت رشد جمعیت دانش‌آموزی به مراتب بیش از روند مدرسه‌سازی در این خطه به پیش می‌رود.
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: این وضعیت موجب شده تا کلانشهر مشهد و دیگر شهرهای قطب آموزشی مانند نیشابور، سبزوار و تربت‌حیدریه در این استان هم‌اینک بامشکل جدی سرانه آموزشی مواجه باشند.
وی افزود: هر یک از کلاسهای درس در این شهرها با ۴۰ دانش‌آموز برگزار می‌شود اما فعلا راهی برای کاهش این جمعیت وجود ندارد مگر شمار فضاهای آموزشی افزایش یابد.
معاون اجرایی و نظارت اداره‌کل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس خراسان رضوی هم به خبرنگار ایرنا گفت: همزمان با آغاز سال تحصیلی جدید ۲۷۶ طرح آموزشی در سطح این استان مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
محسن صارمی مجموع زیربنای این طرحهای آموزشی را ۱۳۴ هزار مترمربع ذکر و بیان کرد: ساخت و تجهیز ۲۷۶ فضای آموزشی در خراسان رضوی برای بهره‌برداری در سال جدید تحصیلی چهار هزار و ۳۵۰ میلیارد ریال هزینه داشته است.
وی افزود: ۲۱۵ مورد از این تعداد طرح آموزشی به مدارس اختصاص دارد و با افتتاح آنها هزار و ٣٠ کلاس درس به ظرفیت آموزش و پرورش خراسان رضوی استان افزوده شده است.
معاون اداره‌کل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس خراسان رضوی ادامه داد: اجرای ۹۹ مورد از مجموعه طرحهای آموزشی بهره‌برداری شده این استان در سال تحصیلی ۱۴۰۱ - ۱۴۰۰ توسط دولت، ۱۱ طرح از سوی خیران نیکوکار و ۱۶۶ طرح با مشارکت دولت و شهروندان نیکوکار صورت گرفته است.
وی گفت: ۶۱ مورد از کل مجموعه طرحهای آموزشی به ثمر نشسته برای سال تحصیلی جدید در خراسان رضوی شامل سالن ورزشی، دارالقرآن، خوابگاه، استخر، نمازخانه و کارگاه است.
ابربحران آموزشی در منطقه تبادکان
"تبادکان" نام روستایی واقع در دهستان "کنه‌بیست" یا کنویست بخش مرکزی شهرستان مشهد است که به محدوده‌ای چهار هزار کیلومتر مربعی واقع در شمال این شهرستان نیز اطلاق می‌شود. تبادکان یک منطقه موزاییکی از نظر انواع گویشها، درآمد خانوار، مذهب و متنوع از نظر جمعیتی با بافت متراکم، بخشی از حاشیه شهر کلانشهر مشهد نیز محسوب می‌شود که ۶۵ درصد دانش‌آموزان آن در زمره حاشیه‌نشینان هستند.
بخش مرکزی مشهد ۲۲۰ روستا با افزون بر ۳۰۰ هزار نفر جمعیت در ۶ دهستان "تبادکان، توس، کارده، میان‌ولایت، کنه‌بیست و درزآب" است. ۱۲۸ روستا از این تعداد شامل برخی از روستاهای دهستان کنه‌بیست در حریم کلانشهر مشهد قرار دارند.
۳۵ درصد دیگر دانش‌آموزان تبادکان ساکن روستاهای این منطقه وسیع هستند به طوری که فاصله دورترین مدرسه تبادکان تا شهر مشهد ۱۲۰ کیلومتر است.
دانش‌آموزان این منطقه با وجود همه محرومیتها تاکنون مقامهای برتر مسابقات جامع علمی کاربردی کشور، قرآنی، جشنواره خوارزمی و دیگر رقابتهای مشابه را کسب کرده‌اند.
استان ۶ میلیون و ۸۷۰ هزار نفری خراسان رضوی افزون بر یک میلیون و ۳۵۰ هزار دانش‌آموز شاغل به تحصیل در مقاطع مختلف ۴۷ منطقه آموزش و پرورش دارد.
رییس منطقه تبادکان آموزش و پرورش شهرستان مشهد نیز با بیان اینکه افزون بر ۱۴۰ هزار دانش‌آموز در این منطقه تحصیل می‌کنند که سالانه بین پنج تا هشت هزار نفر بر شمار آنان افزوده می شود، گفت: میزان انباشت جمعیت و دانش آموز در این منطقه و محرومیت در میان دانش آموزان آن بسیار زیاد است.
علی سعیدی با بیان اینکه امسال نیز حداقل ۶ هزار دانش آموز بر جمعیت این منطقه آموزشی افزوده می‌شود در حالی که این میزان معادل جمعیت دانش آموزی برخی استانها از جمله سمنان است، افزود: در حال حاضر در منطقه حدود ۲۱ هزار دانش آموز از اتباع خارجی داریم که بیش از یکسوم دانش آموزان اتباع خارجی استان را شامل می شوند.
وی با فاجعه آمیز خواندن ترک تحصیل در عین وجود این حجم بالای دانش آموز در منطقه، گفت: نمی توان آمار مشخصی در این زمینه ارائه داد اما ترک تحصیل بخصوص در پایه‌های ورودی هر مقطع به عینه مشهود است.
رییس منطقه تبادکان آموزش و پرورش استان گفت: مشکلات اقتصادی و معیشتی مهمترین عامل ترک تحصیل دانش آموزان در این منطقه است که مسوول حل آن آموزش و پرورش نیست اما تلاش های فراوانی برای بازگرداندن این افراد به کلاس درس انجام شده است، که البته به دلیل حجم بالای مشکلات معیشتی، این تلاش ها چندان اثربخش نبوده است.
وی ادامه داد: ازدواج زودهنگام دانش آموزان از عوامل ترک تحصیل در بین آنان است که البته این عامل نیز خود متاثر از مشکلات معیشتی و فقر اقتصادی است.
سعیدی ادامه داد: گرچه کم و بیش خیران و نیکوکاران تلاش ها و اقدامات موثری در این زمینه داشته و دارند اما وسعت چهار هزار کیلومتر مربعی این منطقه و وجود بیش از ۱۴۰ هزار دانش آموز که ۲۱ هزار نفر آنان را اتباع خارجی تشکیل می‌دهند و همگی از محرومیت و فقر رنج می برند، کار را برای اثربخشی چنین حمایت‌هایی سخت کرده است.
وی با بیان اینکه با همراهی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی و خیرین استان، در ۶ سال اخیر ۱۲۰ مدرسه در قالب طرحهای آموزشی در منطقه تبادکان اجرا و به بهره‌برداری رسیده است، گفت: اما هنوز هم سرانه آموزشی به دلیل شمار بالا و سیل سالانه جمعیت دانش آموزی به این منطقه، بسیار پایین است و از وضعیت بحرانی فراتر رفته است.
رییس منطقه تبادکان آموزش و پرورش شهرستان مشهد افزود: سرانه فضای آموزشی در منطقه تبادکان به صورت میانگین به ازای هر دانش آموز با احتساب منطقه شهری و روستایی معادل ۱.۸ متر مربع است، در حالی که استاندارد آن هشت متر مربع و میانگین استان ۴.۵ متربع مربع است.
وی تصریح کرد: در برخی نقاط مانند جاده قدیم در بلوار توس نیز به دلیل نبود زمین، سرانه فضای آموزشی ۱.۲ متر مربع است که جزو مناطق پرچالش ما است.
۹۰ درصد معلمان واکسن کرونا دریافت کردند
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی با بیان اینکه تا کنون ۹۰ درصد معلمان استان نخستین دُز واکسن ایمنی‌بخشی در برابر بیماری کووید ۱۹ را دریافت کرده اند، ادامه داد: بیش از ۴۵ درصد نیز تاکنون دز دوم واکسن خود را تزریق کرده‌اند.
خدابنده اظهار کرد: مجموعا ۱۳۰ هزار فرهنگی شامل معلمان رسمی، پیمانی، قراردادی، خرید خدمات آموزشی، آموزشیاران نهضت سوادآموزی و پرسنل آموزش و پرورش استان مشمول استفاده از واکسن هستند.
وی تاکید کرد: این روند واکسیناسیون، زمینه تشکیل حضوری کلاسها را در سال تحصیلی جدید فراهم و تسهیل می کند و ما نگرانی چندانی از این بابت نداریم.
افت تحصیلی جدی است
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی با بیان اینکه در ایام شیوع کرونا و ضرورت آموزش مجازی شاهد افت تحصیلی به ۲ صورت آشکار و پنهان هستیم، اظهار کرد: افت آشکار تحصیلی در این بخش قابل ارزیابی است که بخشی از دانش آموزان امکان دریافت و دسترسی به آموزش های مجازی را نداشتند.
محمدرضا صابری تولایی با بیان اینکه تا زمان نهایی شدن بررسی ها در این خصوص آماری نمی توان ارائه کرد، ادامه داد: البته شمار این دانش آموزان، که اغلب در مناطق محروم هستند، کم هم نیست.
وی در خصوص افت پنهان تحصیلی نیز گفت: این بخش از افت تحصیلی شاید کمتر دیده شده و مورد توجه قرار گیرد، اما نکته اینجاست که کلیت بحث آموزش در فضای مجازی کیفیت لازم را نسبت به آموزش حضوری ندارد و این امر موجب شده دانش آموزان در پایه‌های بالاتر دچار مشکل شوند به طوری که افت پنهان تحصیلی خود را در سنوات بعدی تحصیل نشان می دهد.
وی با اشاره به اینکه مهمترین زمان نشان دادن افت پنهان تحصیلی در پایان هر مقطع تحصیلی است، اظهار کرد: تلاش شده تا با برنامه‌ریزی لازم در زمان آغاز سال تحصیلی برای مدت ۲ تا ۴ هفته اول معلمان اقدام به یادآوری دروس سال قبل نمایند تا به این ترتیب بازآموزی و یادآوری لازم برای دانش آموزان صورت گیرد.
افزایش نگران‌کننده آمار بازماندگان از تحصیل
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی با بیان اینکه تاکنون حدود ۱۲۰ هزار دانش آموز استان، از رقم مورد انتظار، برای سال تحصیلی جدید ثبت نام نکرده‌اند، اظهار کرد: اگر این شمار در روزهای آینده ثبت نام نکنند به این معناست که حدود ۱۰ درصد دانش آموزان استان در کلاسهای درس حاضر نیستند که البته این رقم را نمی توان بازمانده از تحصیل دانست و تا دهم مهرماه شمار قطعی بازمانده از تحصیل مشخص می شود.
خدابنده اظهار کرد: پارسال ۴۰ هزار دانش آموز استان بازمانده از تحصیل قطعی بودند که با اجرای طرح ضربتی طی آبان و آذرماه، حدود ۱۳ هزار نفر آنان به مدرسه بازگردانده شدند اما همچنان موفق به بازگرداندن ۲۷ هزار نفر آنان به مدرسه نشدیم.
وی تصریح کرد: قطعا امسال نیز شاهد افزایش شمار دانش آموزان بازمانده از تحصیل در استان خواهیم بود.
وی با اشاره به دخیل بودن عوامل و مسائل مختلف در بازماندگی از تحصیل از جمله مسائل معیشتی و اقتصادی و نیز ازدواج زودهنگام اظهار کرد: یک سال و نیم دوری بچه ها از فضای آموزش و ارتباط نداشتن با معلم، موجب تشدید بازماندگی و دوری از تحصیل شده است که امیدواریم با بازگشایی تدریجی مدارس در سال تحصیلی جدید، این مسئله نیز به نحوه مقتضی و موثر مدیریت شود.
نظر شما