گلستان با وجود داشتن هفت اقلیم از ۱۳ اقلیم دنیا در سال آبی گذشته شدیدترین خشکسالی ۴۵ سال اخیر را تجربه کرده که به گفته کارشناسان ادامه این روند در سال آبی جاری نگران کننده خواهد بود.
مطابق گزارش اداره کل هواشناسی گلستان، میانگین بارش استان در سال زراعی گذشته (مهر ۱۳۹۹ تا مهر ۱۴۰۰) حدود ۲۸۴ میلیمتر بود که نسبت به بارش بلندمدت ۳۹ درصد و نسبت به سال قبل ۳۳ درصد کاهش یافت.
همچنین براساس این گزارش، روزهای همراه با بارندگی موثر (بیش از پنج میلیمتر) گلستان در این مدت فقط ۲۰ روز بود.
گلستان در شرایط نرمال سالانه ۲.۵ میلیارد متر مکعب آب تولید می کند که در سال آبی گذشته به دلیل شدت خشکسالی و کم آبی ، این مقدار به حدود نصف کاهش یافت که با وضع موجود، تداوم آن را در سال آبی جدید دور از انتظار نیست.
بیش از ۸۰ درصد منابع آبی تولیدی گلستان سالانه به مصرف کشاورزی می رسد و بخش های آب آشامیدنی و صنعتی در رتبه های بعدی قرار دارند.
کاهش منابع آبی و بارش ها در سال آبی گذشته و احتمال ادامه آن در سال آبی جدید، کارشناسان را نگران تداوم خشکسالی در سال آبی جدید کرده و ضرورت برنامه ریزی برای نحوه فعالیت بهره برداران حوزه کشاورزی گلستان و سایر دستگاه های مرتبط با تامین آب آشامیدنی را افزایش داده است.
این شرایط، سرمایه گذاری در حوزه برنامه ریزی و اجرای طرح های مدیریت مصرف آب با لحاظ شرایط خشکی و خشکسالی در گلستان با هدف حمایت از بخش کشاورزی، تامین پایدار آب آشامیدنی و حتی صنعت گلستان را در جدی کرده و حساسیت پیگیری مسوولان دستگاه ها و کارشناسان مرتبط برای برنامه ریزی و گذر از این وضعیت را دوچندان کرده است.
پاییز خشک در گلستان
مدیرکل هواشناسی گلستان با اشاره به شدت خشکسالی در سال آبی پارسال گفت : مطابق پیش بینی‌ها، خشکسالی در این استان تا ۲ ماه آینده ادامه داشته و بارش های منظم در فصل پاییز دیرتر آغاز می شود.
نوربخش داداشی به خبرنگار ایرنا اظهارداشت: کاهش بارندگی و افزایش دما در سال آبی قبل در گلستان نشان می دهد که میزان تبخیر و تعداد وقوع گرد و غبار در منطقه افزایش یافته به طوری که از ابتدای امسال ۳۶ روز همراه با گرد و غبار در این استان ثبت شد.
در گزارش اخیر اداره کل هواشناسی گلستان، میانگین بارش استان در تابستان گذشته، ۴۳.۵ میلیمتر بوده که نسبت به بلندمدت ۳۲ درصد کمتر شد و همچنین بارش ۱۱.۹ میلیمتری شهریورماه در مقایسه با آمار بلندمدت ۵۴ درصد کاهش یافته است.
سدهای گلستان تامین کننده آب زراعت ۳۰ هزار هکتار
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای گلستان گفت : در صورت مساعد بودن شرایط جوی و آبگیری کامل مخازن ۱۴ سد در حال بهره برداری استان با ظرفیت ۲۴۵ میلیون متر مکعب، آب مورد نیاز کشاورزی بیش از ۳۰ هزار هکتار از اراضی استان تامین می شود.
جواد تیموری افزود: اکنون به مدت ۲ الی سه ماه، سدهای این استان در حال عملیات تعمیر، بازسازی و سرویس و نگهداری تاسیسات سدها برای آمادگی دردوره جدید آبگیری هستند.
۹۵ درصد تامین آب آشامیدنی از سفره زیرزمینی
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گلستان هم گفت : ۹۵ درصد آب آشامیدنی این استان از محل سفره های زیرزمینی تامین می شود که در حال تبدیل شدن به منبعی غیرقابل اتکاست و اراضی گلستان در صورت ادامه استفاده از منابع زیرزمینی با پدیده فرونشست و کاهش کیفیت آب آشامیدنی در استان مواجهه می شود.
سیدمحمد حسینی با تاکید بر لزوم ایجاد سامانه جامع آب آشامیدنی و سرمایه گذاری برای ترویج فرهنگ صحیح مصرف در استان بر استفاده از منابع قابل اتکای دیگر مانند آب سطحی و آب دریای خزر برای تامین آب آشامیدنی و حتی کشاورزی و صنعت تاکید کرد.
وی درخصوص برنامه های این شرکت برای کاهش دغدغه ها در تامین آب پایدار استان، گفت: از مجموع ۱۸۰ میلیون متر مکعب مصرب آب آشامیدنی استان در افق ۱۴۲۵ با برنامه انجام شده، ۷۰ میلیون متر مکعب آن از محل سدها و آب های سطحی، ۴۰ میلیون متر مکعب آب از دریا و ۷۰ میلیون متر مکعب از منابع زیر زمینی تامین شود.
تخصیص چند برابری اعتبار آبرسانی
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گلستان گفت: که اعتبار تخصیصی برای اجرای طرح های آبرسانی این استان در سال جاری به هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال افزایش یافته در حالی که سال قبل رقم تخصیصی سال قبل ۲۰۰ میلیارد ریال بود.
لزوم توسعه زراعت کم آب‌بر
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گلستان گفت : با توجه به اتکای اقتصاد استان به کشاورزی، سرمایه گذاری در معرفی محصولات کم آب طلب برای زراعت در منطقه ضروری است.
حسینی افزود: یکی از دغدغه های اصلی شرکت، استفاده نامناسب از آب در دسترس برای زراعت کشاورزی است که لزوم شتاب دادن به افزایش آگاهی بهره برداران در حوزه های مختلف را با توجه به گسترش خشکی و خشکسالی در استان دوچندان می کند.
وی یادآور شد: به عنوان مثال زراعت شالی به روش غرقابی در هکتار برای تولید شلتوک به ۱۵ تا ۲۰ میلیون متر مکعب متناسب با منطقه زیرکشت نیاز دارد در حالی که با روش خشکه کاری شالی مصرف آب به پنج هزار متر مکعب کاهش یافته و همان درآمد یا بیشتر نصیب بهره بردار می شود.
وی سرعت دادن به مشارکت دستگاه های مرتبط برای سرمایه گذاری در حوزه مدیریت منابع آب کشاورزی گلستان را در راستای پایداری رونق تولید و کاهش دغدغه بهره برداران خواستار شد.
معاون بهبود تولید گیاهی سازمان جهادکشاورزی گلستان هم گفت: با توجه به پیش بینی تداوم خشکسالی در سال آبی جاری، بهره برداران باید توصیه کارشناسان کشاورزی را برای زراعت پاییزه و جبران کم آبی از جمله استفاده از بذرمال( موجب جذب بهتر عناصر و آب در دوره اولیه رشد گیاهان)، کشت انتظاری ( کشت قبل از باران) و کشت مستقیم ( بدون خاک ورزی) در دستور کار خود قرار دهند.
محمدرضا عباسی اظهار داشت: جهاد کشاورزی گلستان از سال زراعی قبل با اطلاعات کارشناسان هواشناسی استان در خصوص آخرین وضعیت خشکسالی، برنامه های آموزشی ترویجی خود را به منظور سازگاری با تغییرات اقلیم و افزایش آگاهی کشاورزان برای فعالیت، آغاز کرد.
به گفته وی سال زراعی گذشته با اجرای طرح کشاورزی حفاظتی به ویژه در اراضی شمال گلستان، ضمن حفاظت رطوبت در خاک، عملکرد تولد در واحد سطح بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ کیلوگرم افزایش یافت.
لزوم سازگاری با تغییرات اقلیمی
یک استاد دانشگاه کشاورزی در گلستان گفت: تنها راه عبور از خشکسالی، سازگاری با تغییرات اقلیمی است.
محمد اسماعیل اسدی افزود: بررسی ها نشان می دهد یکی از راه های موثر سازگاری با خشکی در کشوری با میانگین بارندگی سالانه معادل ۲۵۰ میلیمتر، حفر قنات است.
وی ادامه داد: گذشتگان ما برای سازگاری با اقلیم خشک و نیمه خشک، حفر قنات و سازه های آبی بجا گذاشته اند و احیای دوباره این الگو و مدیریت مهار آب های سطحی می تواند نگرانی تامین آب را در این حوزه به حداقل برساند.
وی ادامه داد: در سال آبی جاری هم سازمان هواشناسی پیش بینی کرده که خشکسالی سال زراعی قبل در فصل پاییز تداوم خواهد داشت که با داشته های گذشتگان خود در حوزه مدیریت منابع آبی و سازگاری آن در تامین موادغذایی می توان از این شرایط عبور کرد.
کشاورزی حفاظتی راه دیگر برون رفت از خشکسالی
پژوهشگر اجرای کشاورزی حفاظتی در کشور گفت: سرمایه گذاری در اجرای طرح های کشاورزی حفاظتی می تواند یکی از راه های مهم برون رفت از تاثیر منفی خشکی و خشکسالی باشد.
اسدی با بیان این که سنگ بنای کشاورزی حفاظتی، حفاظت از آب و خاک و تامین امنیت غذایی است، افزود: با این روش ضمن حفظ بقایای محصول بعد از برداشت و کاهش تبخیر، در مصرف آب نیز تا حد زیادی صرفه جویی می شود.
به گفته وی به عنوان نمونه با اجرای طرح کشاورزی حفاظت برای کشت سویا در شهرستان کردکوی، ضمن حفاظ خاک، مصرف آب زراعی برای تولید این دانه روغنی در هکتار به ۲ هزار مترمکعب کاهش یافت، در حالی که بدون رعایت این الگو مقدار مصرف آب بین ۶ تا هفت هزار متر مکعب است.
وی رعایت تناوب زراعی را یکی دیگر از مزایای اجرای طرح کشاورزی حفاظتی و سازگاری با خشکی و خشکسالی برشمرد و افزود: در صورتی که این سه اصل مهم کشاورزی حفاظتی را عملیاتی و گسترش دهیم، دغدغه های کمبود آب زراعی برطرف خواهد شد.
اسدی که عضو کمیته فنی هشتمین کنگره بین اللملی کشاورزی حفاظتی در سال جاری بود، گفت: در کشور و از جمله استان گلستان تمامی شرایط از جمله زیرساخت ها برای گسترش کشاورزی حفاظتی وجود دارد ولی نیازمند توجه ویژه برای سرمایه گذاری است.
لزوم آموزش به بهره برداران
این استاد کشاورزی گلستان گفت: رونق کشاورزی حفاظتی در میان بهره برداران نیازمند سرمایه گذاری در حوزه آموزش به منظور فرهنگ سازی و استفاده از این شیوه در حوزه تولید است.
وی ادامه داد: اکنون دانش اجرای کشاورزی حفاظتی در کشور و استان گلستان وجود دارد تا بهره برداران بتواند از این سرمایه در اختیار برای استمرار کشاورزی منطبق با خشکی و خشکسالی استفاده کنند.
اسدی با بیان این که کشاورزی حفاظتی نسخه خوبی برای سازگاری با خشکی و خشکسالی به شمار می رود، افزود: اکنون در دنیا ۲۰۵ میلیون هکتاراز اراضی ، با بهره گیری از طرح مزبور در چرخه تولید قرار دارد و پیش بینی می شود این سطح تا ۲۰۵۰ میلادی به ۷۰۰ میلیون هکتار افزایش یابد.
با وجود تداوم پدیده خشکی و خشکسالی در گلستان، تهیه نقشه راه برای تامین پایدار منابع آبی و تشکیل اتاق فکر به منظور هماهنگی برای برنامه ریزی و اجرای طرح های کاربردی سازگاری با تغییرات اقلیم با بهره گیری از کارشناسان دستگاه های مرتبط و استادان دانشگاه در مدیریت منابع آبی موجود برای حوزه های کشاورزی، آب آشامیدنی و حتی صنعتی استان بسیار ضروری است تا نگرانی مصرف کنندگان آب، کشاورزان و تولیدکنندگان منطقه به صورت ریشه ای مرتفع شود.
نظر شما