دلشوره جنگلبانان از متخلفان؛ جان نگهبانان طبیعت در خطر است

امیر کنار سفره صبحانه نشست و رادیو را روشن کرد (جنگلبان گرگانی در حمله یک دامدار مجروح . . . ) مرضیه با شنیدن این خبر، صورتش را ملتمسانه به سوی پنجره برگرداند اما امیر توجهی نکرد. غذا را که خورد ایستاد و کنار پنجره در خیابان برفی و نیمه تاریک منتظر موتور همکارش ماند.

گزارش قطع درختان سرخدار توسط چند قاچاقچی، امیر را نگران و خشمگین کرده است. او و همکارانش مدت هاست همانند بچه‌هایشان به این گنجینه های طبیعی رسیدگی می‌کردند و حالا شنیدن قطع چند درخت از این گونه گیاهی در خطر انقراض، اتفاقی نیست که بتوان به آسانی از کنارش گذشت.

صدای لرزش گوشی و مرور آخرین پیامک، امیر را از رسیدن همکارش باخبر می کند. برای رفتن عجله دارد. به سرعت راهی انباری پشت خانه می شود تا با روشن کردن موتور به همراه دوستش راهی جنگل شود. خروج امیر از اتاق و روشن کردن موتور و در نهایت خارج شدن از خانه آنقدر سریع اتفاق می افتد که توصیه های آخر مرضیه را نمی شنود " مواظب برف و یخ جاده باش، رسیدی خبر بده"

امیر یکی از ۵۶۸ نیروی حفاظت از منابع طبیعی گلستان است که در کنار مسوولیت حفاظت از جنگل ها باید خود را برای خطر حمله احتمالی قاچاقچان  و متخلفان آماده کند.

افزایش حمله به جنگلبانان، این شغل را به یکی از مشاغل پر خطر تبدیل کرده است . امیر در حالی با موتور از خانه دور می شد که بوی دود ناشی از سوختن ناقص روغن و بنزین، فضای کوچه را پر کرده است .

امیر و دوستش آرام آرام در افق محو می شوند تا روزی دیگر را برای حمایت و حفاظت از جنگل های هیرکانی آغاز کنند.

افزایش تجاوز به جنگل هیرکانی

شرایط بد اقتصادی در کنار بیکاری بومیان حاشیه جنگل، دستاویزی برای هجمه اهالی روستاهای پیرامون رویش‌گاه‌های گلستان به اندوخته های باارزش جنگل هیرکانی شده که در برخی موارد متخلفان پس از مواجهه با ماموران منابع طبیعی و محیط زیست، اقدام به برخورد فیزیکی و مسلحانه می کنند.

در آخرین نمونه از این درگیری ها چند روز قبل جنگلبان گرگانی در درگیری با یک دامدار متخلف که با چاقو به او حمله کرده بود از ناحیه سر مجروح شد.

شرایط به گونه ای شده که چپاولگران طبیعت برای دستیابی به اهداف خود و سود بیشتر، واهمه‌ای از آسیب‌زدن به محیطبانان و جنگلبانان ندارند.

علی شکیبا که چند روز قبل با حمله یک دامدار از ناحیه سر مجروح شده است به ایرنا گفت: روز حادثه به همراه همکارانم برای ارزیابی تعداد درختان شکسته و آسیب دیده از طوفان اخیر به جنگل قرُق رفتیم که با متخلفان روبرو شدیم.

این جنگلبان گرگانی افزود: سه متخلف که در بخش حقوقی منابع طبیعی گلستان پرونده‌های متعددی در حوزه چرای غیرمجاز و قاچاق چوب دارند بدون مقدمه به ما حمله‌ور شده و با چاقو چند ضربه به سر من وارد کردند.

شکیبا که مراحل درمانی را در بیمارستان می‌گذراند بیان کرد: مقاومت در برابر ماموران منابع طبیعی، اتفاق جدیدی نیست و به احتمال فراوان همه ماموران منابع طبیعی و محیط زیست در طول دوران خدمت چند بار این درگیری را تجربه می کنند.

وی افزود: یکی از دلایل گستاخ شدن متخلفان برای حمله به ماموران منابع طبیعی، نداشتن تجهیزات کافی برای جنگلبانان است ضمن این که مشکل بیمه مسئولیت مدنی در رابطه با پرونده‌های قدیمی هنوز برطرف نشده است.

وی با اشاره به افزایش تخلفات در حوزه منابع طبیعی گفت: برخی مشکلات اقتصادی و معیشتی روستانشینان حاشیه جنگل، دست اندازی و قاچاق چوب در جنگل‌ها را افزایش داده است.

شکیبا همچنین گفت: طی ۲ سال اخیر و با افزایش کارگاه های چوب‌بری در مناطق عطاآباد آق‌قلا و روستاهای مجاور، قاچاق چوب و قطع درختان در منطقه قرُق و شرق گلستان افزایش یافته که این کار، مسئولیت رسیدگی وحفاظت از جنگل ها را سخت و سنگین تر کرده است.

گلستان ۴۵۳ هزار هکتار انواع جنگل دست‌کاشت یا طبیعی سوزنی برگ و پهن برگ را در خود جای داده و به سبب برخورداری از برخی ویژگی های منحصر به‌فرد، چهار منطقه حفاظت شده جهان نما، پارک ملی گلستان، ابر و افراتخته گلستان به عنوان بخشی از جنگل‌های هیرکانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند.

ثبت بخش های از جنگل های گلستان در زمره جنگل های هیرکانی ضرورت پاسداری از این میراث طبیعی جهانی را دو چندان کرده است که باید با تزریق اعتبارات و نیروی کافی برای مدیریت بهینه این جنگل ها و کاهش حریق تلاش کنیم.

حفاظت از منابع طبیعی گلستان با ۵۶۸ نیرو

مدیرکل منابع طبیعی گلستان به خبرنگار ایرنا گفت: ۵۶۸ نیروی حفاظت از منابع طبیعی در استان فعالیت دارند که تاکنون کارت ضابطین خاص قضایی برای آنها صادر نشده است .

مامورین منابع‌طبیعی بر اساس ماده ۵۴ قانون حفاظت و بهره برداری در ردیف ضابط خاص دادگستری محسوب شده و هر گونه تخریب و تصرف در اراضی ملی و منابع طبیعی اتفاق بیفتد می توانند با نظر دادستان آن را متوقف و نسبت به تشکیل پرونده و معرفی فرد خاطی اقدام نمایند.

مامورین منابع‌طبیعی به عنوان ضابط دادگستری برای دریافت کارت نخست باید آموزش‌های لازم را زیر نظر دادستان عمومی و انقلاب شهرستان فرا بگیرند و پس از گذراندن دوره آموزشی کد ویژه دریافت کنند.
صدور کارت برای مامورین منابع‌طبیعی با امضای بالاترین مقام و مسئول در منابع‌طبیعی صادر شده و منقوش به آرم سازمان و شناسه قوه قضاییه است.

 مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت : در زمان حاضر نیروهای حفاظت جنگل بر اساس لباس فرم مخصوص ، آرم و علایم ویژه روی البسه و ماشین شناسایی می شوند و از مجموع ۸۰ خودروی فعال در امر حفاظت بیشتر آنها دارای چراغ و آژیر گردان هستند.

عبدالرحیم لطفی به مشکل کمبود تجهیزات برای مقابله با تخلفاتی مانند قاچاق چوب اشاره کرد و گفت: ادوات بازدارنده و محافظتی نظیر اسلحه ، شوکر و افشانه برای پرسنل خریداری شده اما هنوز مجوز حمل سلاح برای پرسنل صادر نشده است.

وی ادامه داد: با وجود در اختیار داشتن تعدادی سلاح برای ماموران یگان حفاظت، به دلیل پیش شرط های سخت به کارگیری سلاح و آموزش‌های مرتبط و همچنین ملاحظات دست و پاگیر، رغبتی برای واگذاری این اسلحه ها به محیط بانان وجود ندارد.

 مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: در ماموریت‌هایی که احتمال تنش و درگیری وجود دارد به طور معمول از همکارانی نیروی انتظامی استفاده می کنیم اما در برخی موارد به دلیل بروز اتفاق در عمق جنگل، محیط بانان در نتیجه حمله متخلفان دچار آسیب می شوند که مجازات های قانونی و بازدارنده می تواند تا حد زیادی از بروز این اتفاقات و حوادث کم کند.

 وی افزود: حدود ۴۵ درصد پرسنل رسمی و شرکتی منابع طبیعی گلستان به افشانه و اسپری فلفل مجهز شده اند که این رقم تا پایان سال ۱۰۰ درصد خواهد شد.

خطر حمله همیشگی به نیروهای حفاظتی منابع طبیعی

رحیمی ادامه داد: با وجود تلاش برای تقویت تجهیزات و امکانات نیروهای حفاظتی، این افراد همواره در معرض حمله متخلفان هستند.

وی گفت: در یک سال گذشته ۶ مورد تجاوز و ضرب شتم مامورین منابع طبیعی در استان اتفاق افتاد که پراکندگی این حوادث در غرب و مرکز استان بیشتر از بقیه مناطق بود.

 مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان ادامه داد: علاوه بر ضرب و شتم نیروها، متخلفان از وارد کردن خسارت به تجهیزات منابع طبیعی نیز هراسی ندارند که به عنوان نمونه تصادف عمدی موجب خسارت به خودروی اداره منابع طبیعی رامیان شد و در موردی دیگر حمله به جنگلبانی باغو در بندرگز با ورود نیروی انتظامی ناکام ماند.

 وی ادامه داد : در سال های اخیر حمایت مراجع قضایی از منابع طبیعی رو به افزایش است اما انتظار داریم چتر قانونی مرجع قضایی در حمایت از قرق بانان و جنگلبانان همچنان افزایش یابد .

برخورد با خاطیان منابع طبیعی برنامه همیشگی دستگاه قضایی

دادستان دادسرای عمومی و انقلاب مرکز گلستان نیز به ایرنا گفت : برخورد با افراد و خاطیان عرصه های منابع طبیعی و محیط زیست از گذشته تاکنون یکی از راهبردهای اصلی دستگاه قضایی بوده و در این راستا حمایت از مامورین اجرایی نهادهایی مانند منابع طبیعی و محیط زیست در دستور کار  قرار داد.

 محمود اسپانلو ادامه داد : بر اساس قانون تمرد از دستور ماموران دولتی و حمله به آنان جرم محسوب شده و مستوجب مجازات است.

وی با اشاره به حوادث اخیر و مجروح شدن یکی از جنگلبانان گرگانی گفت : در این حادثه عاملان ضرب و جرح شناسایی و با تفهیم اتهام و صدور قرار بازداشت شدند.

اسپانلو گفت : مامورین منابع طبیعی و محیط زیست پس از گذارندن دوره های آموزشی موفق به گرفتن کارت ضابطین می شوند و پس از آن به عنوان مقام ضابط قضایی محسوب خواهند شد.

عرصه های جنگلی گلستان به طول ۲۶۰ کیلومتر از گلوگاه در شرق مازندران آغاز شده و تا منطقه گلیداغ مراوه تپه در منتهی الیه شرق گلستان ادامه دارد و از این سطح حدود ۶۵.۷ درصد جنگل های تجاری، ۱۵.۷۹ درصد جنگل های مخروبه و ۱۸.۴۴ درصد جنگل های حفاظتی است.

تنوع گیاهی عرصه های جنگلی گلستان با ۸۰ گونه درختی و ۵۰ گونه درختچه ای، آمیختگی تنوع گونه ها و نیز وجود گونه های بومی سوزنی برگ شمال کشور و درختان سرخدار، زربین و سرونوش، اهمیت این عرصه ها و لزوم حفظ آن را با بهره گیری از ظرفیت بخش غیردولتی به ویژه روستائیان و جوامع محلی دوچندان می کند.

وابستگی معیشتی جنگل‌نشینان به فعالیت‌های ناسازگار با حفاظت جنگل همانند دامداری، زراعت، تامین سوخت و تغییرکاربری در کنار دغدغه های دیگری همچون نارسایی قوانین و مقررات مربوط و نبود ضمانت اجرایی قوانین موجود، نبود توجه به پیامدهای محیط زیستی و ناهماهنگی در اجرای طرح‌های توسعه‌ای در عرصه‌های جنگلی گلستان از جمله متغیرهایی هستند که به عنوان یک چالش پیش روی این گنج های ارزشمند قرار دارند.

وجود چشم اندازهای بدیع مانند جوش و خروش ابرهای مواج در ارتفاعات مناطق جنگلی و خلق اقیانوسی از توده‌های مه به‌عنوان یکی از بکر و کم نظیرترین چشم‌اندازهای طبیعی ایران، عشوه و زیبایی های پاییزی درختان انجیلی در سپر ورودی به تفرجگاه ها و پارک های استان بخشی دیگر از مواهب و ویژگی های منحصر به فرد جنگل های گلستان است.

اراضی زیر پوشش اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان افزون بر یک میلیون و ۳۹۷ هزار و ۲۴۴ هکتار و شامل ۴۵۲ هزار هکتار جنگل، ۸۶۲ هزار هکتار مرتع (شمال استان)، ۲۰ هزار هکتار اراضی ساحلی و اراضی مستثنیات و ۶۲ هزار و ۴۲۰ هکتار اراضی موات است.

صدای هر موتوری که در کوچه می پیچد مرضیه دوان دوان خود را به پشت پنجره می رساند تا با دیدن امیر خیالش راحت شود.

این رفت و آمدها اندکی پس از غروب آفتاب تمام می شود و امیر که حالا دیگر خستگی از چهره اش می بارد زنگ خانه را فشار می دهد.

پس از یک روز اضطراب و آشوب دل مرضیه اندکی آرام شده است. بی صبرانه منتظر است تا خبر خوش سلامت کامل مسافر هشت ماهه اش را که امروز از زبان دکتر شنیده برای امیر تعریف کند.

مرضیه بعضی وقت ها خودش را برای ترغیب امیر به ثبت نام آزمون استخدامی منابع طبیعی و انتخاب شغل جنگلبانی شماتت می کند اما امیر عاشق طبیعت و جنگل است و این پشیمانی ها تاثیری در آینده کاری اش ندارد.

امیر ظرف غذایی که صبح مرضیه به دست او داده را کامل و بدون استفاده برمی‌گرداند. روز سخت کاری در دل جنگل های هیرکانی هر چند با دستگیری قاچاقچیان تمام شده اما تصویر تنه درختان بریده و قطعه قطعه شده، به این سادگی از ذهنش پاک نمی‌شود. شعر فریدون مشیری در ذهنش می‌چرخد: وای جنگل را بیابان می‌کنند.

بر اساس آمار موجود تاکنون ١٤٥ محیط بان و جنگلبان در کشور حین خدمت به شهادت رسیده اند.