فرسایش خاک عامل اصلی بروز بحران در سیلاب جاده چالوس

به گزارش خبرنگار ایرنا، پنجشنبه هفته گذشته در پی بروز بارش رگباری با حجم ۱۴.۵ میلیمتری که در استان البرز و در محدوده جاده کرج- چالوس به خصوص سد کرج رخ داد متاسفانه شاهد بروز خسارات سنگینی در حوزه زیرساختی و اموال مردمی بودیم.

این بارش در سراسر استان رخ داد ولی در تمام مناطق سازه های آبخیز به درستی عمل کرد ولی در محدوده بحرانی جاده چالوس به دلیل شیب بالای کوه و نبود امکان اجرای سازه های آبخیز این رحمت خداوندی موجب حرکت خاک و درختان شده و سیلابی مخرب شد.

سد کرج بازدارندگی خود را از دست داده است

«ابراهیم فریدونی» همیار طبیعت نمونه کشوری و اهل روستای سیجان به خبرنگار ایرنا گفت: روستای سیجان منطقه ای بود که در سال ۱۳۹۴ با یک بارش شدید ۱۳ میلی متری در مدت زمان هشت دقیقه موجب از بین رفتن ۲۰ هکتار زمین کشاورزی، ۷۰ دستگاه خودرو و هشت کشته شد و این در حالی است که از سال ۱۳۸۲ درخواست اجرای طرح های آبخیزداری در این روستا را داشتیم.

وی با بیان اینکه از همان سال برای این روستا اعلام خطر کرده بودیم، افزود: پس از فاجعه سیل در این روستا پیگیری های زیادی از منابع طبیعی و جهاد کشاورزی کردیم که توسط جهاد کشاورزی ۹ کیلومتر لوله گذاری برای انتقال آب کشاورزی و بهینه سازی مصرف آب در سال ۱۴۰۰ انجام شد به طوریکه به دلیل اجرای این طرح البرز یکی از سه استانی بود که منتخب کشوری شد.

وی که به مدت ۲ دوره عضو شورای روستای سیجان بود و از سال ۱۳۸۵ نیز اقدام به راه اندازی و تاسیس تعاونی توسعه روستایی ، اظهار کرد: در روستای سیجان با همکاری مردم طی هفت سال یک راه ۱۰۰ ساله را در عرصه منابع طبیعی طی کردیم و سازه های بلند آبخیزداری را ایجاد کردیم.

فریدونی با اشاره به اینکه اقدامات خوبی در حوزه مکانیکی و بیومکانیکی (بیولوژیکی) طی این مدت اجرا شد، گفت: در این مدت ۲۵۰ هکتار عملیات بیولوژیک در قالب شرکت تعاونی توسعه و یک هزار و ۲۰۰ هکتار قرق انجام شد ضمن اینکه از چهار هزار هکتار از اراضی این روستا دام های مجاز به میزان ۵۰ درصد کاهش یافت.

وی افزود: همچنین با کمک مردم، شورا و بسیج دام های غیرمجاز را به طور کامل از اراضی ملی استان اخراج کردیم.

وی با بیان اینکه آبان ماه سال گذشته در روستای سیجان شاهد بیشترین بارش در استان بودیم و ماه رمضان امسال هم بالای ۳۵ میلی متر بارش داشتیم، تصریح کرد:‌ خوشبختانه هیچ خسارتی نداشتیم و این در حالی است که سیل با حجم بالایی از کنار روستا گذر کرد.

جاده چالوس ریشه توسعه اقتصاد کشور است

فریدونی گفت: در اثر این بارش ها حتی عرصه های منابع طبیعی آسیب ندید و کاملا بالای ۷۵ تا ۸۵ درصد روستای ما ثبیت شد و دیگر هیچگونه سیلی برای آن ایجاد خطر نمی کند.

وی با بیان اینکه اهمیت آبخیزداری کمتر از ساخت مسجد و حسینیه نیست، افزود: توسعه شهری زمانی معنا پیدا می کند که توسعه روستا در کنار آن باشد زیرا توسعه روستا به معنای حفظ اراضی ملی است.

وی وضعیت سد کرج را نامساعد دانست و تصریح کرد: علیرغم این بارشی که همزمان در تمام مناطق اتفاق افتاد چرا در سیجان شاهد خسارتی نبودیم ولی سد کرج وضعیت خوبی ندارد که باید گفت ما در روستای خود به آب و خاک توجه کردیم.

این همیار طبیعت نمونه کشوری با بیان اینکه مردم روستایی باید اقتصاد خودکفا داشته باشند، گفت: توجه به حوزه های آبخیز جاده چالوس و کرج یکی از نکات مهم در ریشه توسعه اقتصاد کشور است و امروزه متاسفانه سه عامل منفی را در استان داریم که اول سد کرج است که دیگر سد نیست و بازدارندگی خود را از دست داده و رسوبش از ذخیره آب بالاتر زده است.

وی دومین و سومین عامل منفی در استان را معدن شهریار و دشت اشتهارد دانست و افزود: از مسوولان به خصوص استاندار می خواهیم به روستاهای جاده چالوس اعتماد کامل کنند زیرا مردمان بومی روستا امانتدار و بهره بردار اراضی ملی هستند.

سازه های آبخیز در البرز عملکرد خوبی داشته اند

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز نیز گفت: در پی بارش روز پنجشنبه هفته گذشته از سازه هایی که احتمال بروز آسیب و خطر برای پایین دست خود را در استان داشت که شامل فشم، هیو، شلمزار ساوجبلاغ، خور، سفیدارک بازدیدی داشتیم زیرا در پایین دست این حوزه ها مراکز صنعتی و مسکونی، اراضی کشاورزی و همچنین راه های مواصلاتی قرار داشت که احتمال بروز آسیب برای این مناطق پیش بینی می شد.

«علی شهبازی» افزود: خوشبختانه تمام این سازه ها عملکرد خوبی داشتند و هیچگونه خسارتی را در پایین دست خود نداشتند ولی در گزارش هایی که از جاده چالوس داشتیم متوجه بروز سیل در «نوجان دره سر» و محدوده شاندیز شدیم که در مسیر خروجی آبراهه ها قرار داشت.

وی همچنین از وضعیت شهرستانک، ارنگه،‌کندر و سیجان جاده چالوس که سابقه سیل در آن ها وجود داشت از طریق دهیاری ها و شوراها پیگیری کردیم که متوجه عملکرد مناسب سازه ها در این مناطق و پایداری حوزه ها شدیم.

شهبازی تصریح کرد: ولی در بالادست رستوران شاندیز با برآورد کارشناسان جریانی در حال وقوع بود بطوریکه جریان آب به ۲۵ مترمکعب رسید که به دلیل شیب بالای منطقه با میانگین بالای ۱۵۰ درصد و هوازدگی ایجاد شده و شرایط آب و هوایی، رسوباتی که دگرژنه شده بودند و آماده تخریب در دامنه ها بودند با این حجم آب به حرکت دربیاید.

وی گفت: حجم رسوبات در این منطقه بین ۳۰ سانتی متر تا نیم متر بود که به دلیل شیب زیاد و رگبار شدید این رسوبات همراه آب شده و این آب همراه خود رسوباتی همچون سنگ و درخت را حمل کرد و وارد رستوران شاندیز شد به طوریکه ارتفاع رسوبات در این رستوران بین ۲.۵ تا سه متر بود و ماشین ها را با خود جابجا کرد و آسیب جدی به درختان زد.

شهبازی افزود: در این محدوده کانالی بود که آب در آن جاری می شد ولی حرکت رسوبات منجر به گرفتگی کانال شد و رواناب وارد جاده شد و منجر به شستن و ریزش جاده شد به طوریکه حدود ۷۰ تا ۱۰۰ متر جاده کاملا بریده شده بود و در دست تعمیر قرار گرفت.

خطر مجدد حرکت رسوبات وجود دارد

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و ‌آبخیزداری استان البرز ادامه داد: هنوز بعضی از دامنه ها مستعد حرکت رسوبات هستند و اگر رطوبتش خشک شود و بیلی کار کند و سر و صدا ایجاد شود منجر به حرکت این رسوبات می شود که باید دامنه ها لق گیری شود که بعضی از لکه ها اولویت بالایی برای لق گیری دارد تا آسیبی وارد نشود.

وی اضافه کرد: سیل وقتی خالص باشد مشکلی ندارد ولی وقتی همراه با رسوب و گل و لای می شود قدرت چندبرابری ایجاد می کند و اگر بتوانیم با اقدامات آبخیزداری این رسوبات را بگیریم و دامنه ها را تثبیت کنیم، در دامنه ها و آب راهه ها آب خالص شود قدرت سیل کاهش می یابد.

شهبازی گفت: بایستی برای جلوگیری از هر گونه بحران در حوزه های آبخیز، مدیریت جامع حوزه آبخیز با همکاری دستگاه های مرتبط در حوزه هایی همچون جاده چالوس و ساوجبلاغ که در پایین دست خود صنعت و جمعیت را دارد باید بهمن گیر، پل و سد ایجاد کرد.

البرز یکی از استان های پیشگام در اجرای طرح های آبخیزداری است

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز نیز گفت: طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری با هدف کنترل سیل و رسوب، تغذیه سفره‌های زیرزمینی، افزایش پوشش گیاهی و بهبود وضعیت معیشتی آبخیز نشینان اجرا می‌شود.

«اصغر بیات» افزود: این طرح ها مکمل فعالیت‌های حفاظت از اراضی ملی و بخش‌های جنگل و مرتع هستند که به صورت عملیات بیولوژیکی، مکانیکی، بیومکانیکی و مدیریتی انجام می گیرند.

وی در ادامه به بازدید از سازه های آبخیزداری در جاده چالوس اشاره و اظهار کرد: این سازه ها عملکرد مثبتی داشته ولی سیلاب های اخیر در اثر بارش های ناگهانی و شدید بهاری رخ داده که علی رغم خسارتهای مالی که داشته است خوشبختانه تا کنون خسارت جانی از آن گزارش نشده است.

وی گفت: حجم بالای جا به جایی رسوبات که در بخش آسارا در جاده چالوس رخ داده در اثر شدت بارندگی، شیب بسیار زیاد دامنه ها و آبرهه های مشرف به پایین دست و همچنین وجود دامنه های فرسایش یافته بوده است.

آبخیزداری عبارتست از استفاده صحیح از اراضی حوزه آبخیز طبق برنامه های طرح ریزی شده مشتمل بر مهار فرسایش، تنظیم جریانهای سیلابی ، رسوب گذاری ، اصلاح پوشش گیاهی و سایر منابع مشابه است.