تخت جمشید جای بازی نیست

به گزارش خبرنگار ایرنا ، مجموعه جهانی تخت جمشید دراستان فارس هر سال در تعطیلات نوروزی با افزون بر نیم میلیون نفر بازدید كننده در جایگاه های اول یا دوم بازدید گردشگران و میهمانان نوروزی قرار دارد اما هر سال سریال تكراری بازدیدهای غیر حرفه ای و آسیب زا از تخت جمشید تكرار می شود.
از منظر دوستداران میراث فرهنگی، آنچه بیش از همه باید در بازدیدهای نوروزی از تخت جمشید مورد توجه قرار گیرد و آنچه بیش از بالا و پایین رفتن آمارهای بازدید كنندگان مهم است كیفیت بازدید از تخت جمشید ، نحوه ارائه خدمات ، نحوه دسترسی شهروندان به یادمان های كهن ، لزوم رعایت فرهنگ شهروندی و فرهنگ پاسداشت مفاخر ملی و مهمتر از همه در نظر گرفتن این موضوع است كه تخت جمشید پارك نیست ، شهربازی نیست ، گردشگاه هم نیست.
اگر فكر می كنید باید حتما به سنگسازه های تخت جمشید دست بمالید تا عرق ملی خود را ارضا كنید و حس خود را به نیاكان و پیشینیان خود منتقل كنید ، به تخت جمشید نیایید ، دست مالی كردن سر ستون ها و نقش نگاره های تخت جمشید به این یادمان های كهن آسیب زده است.
ای كاش كسانیكه در دهه ها و سده های گذشته آمدند و بر روی دیوارهای سنگی تخت جمشید یادگاری حك كردند ، به دیدار تخت جمشید نیامده بودند ، شما هم اگر فكر می كنید می توانید بر در و دیوار تخت جمشید خطی ز دلتنگی به یادگار بگذارید به دیدار از تخت جمشید نیایید.
آمدن كسانیكه میخواهند در تخت جمشید سفره تفرج پهن كنند فقط آمار بازدید از این بنای كهن را قدری بالا می برد اما مهمتر از آمارهای بازدید نوروزی از تخت جمشید این است كه بدانیم و متوجه باشیم كه سنگهای باستانی در تخت جمشید صندلی نیست ، تخت جمشید محلی برای گذران اوقات فراغت و سرگرمی و دویدن نیست ، پله های تخت جمشید با پله های خانه خودمان فرق می كند ، ما نباید همانطور كه پله های خانه را یكی در میان در می نوردیم دراینجا نیز با همان سبك و سیاق لی لی كنان گام برداریم.اگر برای لی لی كردن روی پله های تخت جمشید به این بنای كهن و باستانی سر می زنید به تخت جمشید نیایید.
مهمتر از بالا و پایین رفتن آمارهای بازدید نوروزی از تخت جمشید این است كه بدانیم و متوجه باشیم كه اگر عكس گرفتن در تخت جمشید ارزشمند است این ارزش زمانی وجود دارد كه ما به زیر پایمان هم نگاه كنیم و بدانیم روی كدام سنگ تاریخی و كدام دیوار تاریخی ایستاده ایم تا از پشت زمینه تخت جمشید عكس بگیریم . اگر میخواهید روی دیوارهای كاهگلی تخت جمشید قدم بزنید یا زنبیل و سبد و كیف بگذارید ، به تخت جمشید نیایید.
مهمتر از بالا و پایین رفتن آمارهای بازدید نوروزی از تخت جمشید این است كه بدانیم تخت جمشید محلی برای كسب درآمد و فروش بیشتر بلیط هم نیست ، چند هزار تومان بلیط ورودی تخت جمشید چه بسا زیان هایی از یك شهروند ناوارد بر جای بگذارد كه جبران كردن آن با دهها و صدها میلیارد تومان هزینه كرد هم قابل جبران نباشد.اگر فكر می كنید پول بلیت تخت جمشید زیاد است و باید در مقابل پول بلیتی كه پرداخت كرده اید همانقدر به در و دیوار تالار آیینه مشت بكوبید ، به تخت جمشید نیایید .
مهمتر از بالا و پایین رفتن آمارهای بازدیدهای نوروزی از تخت جمشید آن است كه به خودرویی كه هر جا خواسته پارك كرده و با هر سرعتی خواسته در خیابان ورودی تخت جمشید تخت گاز رفته و هر چقدر خواسته زباله به كناره های این یادمان كهن پرتاب كرده بفهمانیم كه پرداخت یكی دو هزار تومان حق ورود به پاركینگ تخت جمشید تاثیر چندانی در ورشكستگی او ندارد و از این موضوع مهمتر آن است كه به پیمانكاران و متصدیان پاركینگ تخت جمشید بگوییم كه به اندازه همین یكی دو هزار تومان حق پاركنیگ حداقل سر و سامانی به این پاركنیگ بدهید و آن را در شان تخت جمشید آراسته كنید. اگر فكر میكنید باید همه زباله های درون خودروی خود را در ورودی تخت جمشید تخلیه كنید ، به تخت جمشید نیایید.
مهمتر از بالا و پایین رفتن آمارهای بازدیدهای نوروزی از تخت جمشید آن است كه بدانیم نیازی نیست حتما بر سر و روی سرباز پارسی در تخت جمشید دستی ولو به مهر بكشیم ، چه بسا همین دست كشیدن ها وقتی در ابعاد میلیونی تكرار شود دیگر صورتی برای سرباز پارسی باقی نگذراد. اگر اصرار دارید كه دستی ولو به مهر به صورت سرباز پارسی بكشید به تخت جمشید نیایید.
مهمتر از بالا و پایین رفتن آمارهای بازدیدهای نوروزی آن است كه به خود اجازه ندهیم از بندگیرهای تخت جمشید رد شویم ، بند گیر ها مثل چراغ قرمز در سر چهارراه است عبور از آن تخلف محسوب می شود اما آیا برای عبور از این چراغ خطرها در تخت جمشید جریمه ای هم در نظر گرفته شده است ؟ اگر عادت دارید كه از چراغ خطر سر چهارراهها عبور كنید و چراغ سبز وقرمز برایان تفاوتی نمی كند و نمیتوانید خود را بگیرید و از بندگیرها عبورنكنید به تخت جمشید نیایید.
مهمتر از بالا و پایین رفتن آمارهای بازدیدهای نوروزی از تخت جمشید آن است كه به مسئولان امر بگوییم شعاع ورود و خروج خودرو به تخت جمشید را دقیق ارزیابی كنند. براستی آیا لازم است خودروها تا نزدیكی تخت جمشید وارد شوند و به پاركینگ برسند ، آیا حركت پر شتاب خودروها در كنار تخت جمشید صدمه ای به این بنای تاریخی نمی زند ، اصولا آیا ما این حق را داریم كه مینی بوس و اتوبوس و كامیون را به تخت جمشید نزدیك كنیم. اگر اصرار دارید كه با اتوبوس و مینی بوس به تخت جمشید سفر كنید و اتوبوس خود را حتما تا چند متری صفه تخت جمشید برانید ، به تخت جمشید نیایید.
پرسش دیگر این روزهای گردشگران نیز این است كه رسالت و وظیفه غرفه هایی كه عرضه محصولات فرهنگی و صنایع دستی دارند در جوار تخت جمشید چیست ؟ آیا این غرفه ها مجازند برای جلب مشتری بیشتر دراطراف این بنای كهن هر نوع سرو صدایی براه بیاندازند ؟ آیا وجود اسب با كالسكه در كنار تخت جمشید و به دنبال آن وجود فضولات اسب در جوار این بنای كهن شایسته است؟ اگر به قصد كالسكه سواری و اسب سواری میخواهید تخت جمشید را ببینید ، به تخت جمشید نیایید.
جایگاه ترافیك در جاده باریك و توسعه نیافته دسترسی به تخت جمشید كجاست ؟ چرا باید این راه دسترسی در سالهای گذشته همچنان باریك و توسعه نیافته و خاموش و بی رمق باقی بماند ؟ آیا این راه در خور جایگاه تخت جمشید است ؟اگر نمیتوانید در این راه پرترافیك بوق نزنید ؛ نمی توانید در شلوغی راه لایی نكشید به تخت جمشید نیایید.
زمانی كه رسانه های گروهی با تیتر درشت خبر افزایش آمار بازدید كنندگان نوروزی از تخت جمشید را به نقل از مسوولان میراث فرهنگی و گردشگری نقل می كنند و مردم آن را می خوانند قطعا نوعی غرور ملی و تفاخر به داشته های فرهنگی و تاریخی همراه با عرق ملی همگان را فرا می گیرد و بر خود می بالیم كه دارای چنین یادمان كهن و تاریخی در خطه فارس هستیم.
این در حالی است كه طی سال های متمادی كه این جایگاه نصیب تخت جمشید و استان فارس شده است و سیل جمعیت مشتاق به دیدن تخت جمشید و یادمان های فرهنگی و تاریخی آن شتافته اند،كمتر تغییری در نحوه حفاظت و نگهداری از تخت جمشید دیده شده و بازدید انبوه گردشگران و میهمانان تفاوتی در حال و روز این یادمان كهن رو به ویرانی نداشته است.
مهم تر آنكه گسیل انبوه جمعیت مشتاق و بازدید های غیر حرفه ای از تخت جمشید و بالا رفتن آمارهای بازدید از این بنای كهن می تواند آسیب جدی به این یادمان تاریخی بزند.
در كنار همه آسیب هایی كه گلسنگ ها و باد و باران و فرسایش روزگار به این بنای كهن وارد می كند در تعطیلات نوروزی ، بازی و شیطنت كودكان ، نشستن بر روی یادمان های سنگی و عكس برداشتن ، دست كشیدن بر روی سنگ ها و دیوارها ، ریختن زباله در فضای داخلی و بیرونی تخت جمشید ، سرو صدای خودروها ، خوردن چیپس و پفك و ریختن زباله آن و ده ها آسیب دیگر نیز به مجموعه آسیب هایی كه این یادمان تاریخی را تهدید می كند افزوده می شود .اگر برای خوردن تخمه و چیپس و پفك به تخت جمشید می آیید به تخت جمشید نیایید.
شاید بسیاردیده ایم یا شنیده ایم كه برخی اوقات دوستداران و علاقه مندان به یك بیمار، ساعت ها پشت دراتاق مراقبت های ویژه دربیمارستان می مانند،اشك می ریزند و مترصد فرصتی هستند تا از او عیادت كنند اما اجازه ورود به اتاق بیمار را نمی یابند .
ازدحام آنها پشت در اتاق بیمار قطعا نشانگر علاقه مندی آنها به بیمارشان است اما آنها هیچگاه راضی نمی شوند كه ازدحام و حركت دسته جمعی به سمت تخت بیمار به اوصدمه ای بزند و اندك سلامتش رابه خطر بیاندازد از این رو اغلب اوقات آنها با توضیحات پزشكان، قانع می شوند و حفظ سلامت بیمار را به دیدار از وی ترجیح می دهند.
برنامه بازدید ازتخت جمشید درروزهای تعطیلات نوروزی نیز چیزی شبیه به همین ازدحام و حركت های دسته جمعی پشت دراتاق بیماران است ، بسیاری از دوستداران تاریخ و تمدن ایرانی و علاقه مندان یادمان های كهن در نوروز و تعطیلات آن پشت جایگاه ورودی به تخت جمشید ازدحام می كنند و برای ورود به صفه تخت جمشید،لحظه شماری می كنند با این تفاوت كه همه آنها اجازه ورود می یابند و بی محابا از پله های تخت جمشید می دوند و بالا و پایین می روند و خود را به سرستون ها و تندیس های موجود در این مجموعه كهن می رسانند و به آن دست می زنند و برای آنكه خستگی راه را در كنند گاهی بر سنگ ها و سرستون ها و سازه های سنگی می نشینند و تخمه و آجیل را با دل تخت جمشید یكجا می شكنند. بپذیریم كه تخت جمشید نیازمند مراقبت های ویژه است ، بپذیریم كه تخت جمشید باید در اتاق مراقبت های ویژه باشد، اگر دیدار از تخت جمشید را مانند دیدار از بیماری در حالت مراقبت های ویژه ارزیابی نمی كنید به تخت جمشید نیایید.
حكایت بازدیدهای مسافران و میهمانان نوروزی از تخت جمشید حكایت دوستداران و علاقه مندان و میهمانانی است كه حضور آنها به دم و بازدم تشبیه شده است كه وجودشان فرح بخش و غنیمت است اما چون نفس آدمی اگر بیایند و نروند، موجود را به ورطه هلاكت و نابودی می اندازند.
تردیدی نیست كه مردم به بازدید ازتخت جمشید علاقه نشان می دهند اما این علاقه مندی نباید منجر به ویرانی و نابودی تخت جمشید شود، بازدید كنندگان از تخت جمشید نباید بازدید از این بنای تاریخی را با بازدید از یك بوستان شهری اشتباه بگیرند و به راحتی با تخمه و چیپس و پفك وارد شوند هر جا خواستند بنشینند ، بدوند، بازی كنند و در كنار هر سنگی عكس بردارند.
اینكه مردم برای ورود به تخت جمشید صف می كشند و در یك روز 150 هزار نفر به تخت جمشید وارد می شوند را باید به فال نیك گرفت و این نشان از علاقه مندی مردم به میراث كهن ایرانی دارد اما چگونه می توان این موضوع را توجیه كرد كه چند متر پایین تر از تخت جمشید، صف خودروها و شلوغی و ازدحام و صدای بوق و كلافگی مسافران و سر و صدای دست فروشان و عابران به حدی باشد كه خاطره دیدار از تخت جمشید به خاطره ای خوش تبدیل نشود.
تخت جمشید با شكوه و عظمت چند هزار ساله كه جلوه تاریخی عصر هخامنشی در كشور است و بسیاری از گردشگران و جهانگردان از اقصی نقاط جهان حسرت یكبار راه رفتن بر روی پلكان سنگی آن را دارند در تعطیلات نوروزی به مكانی برای بازی كودكانه كودكانی تبدیل شده است كه از پله ها بالا و پایین بروند و شیطنت كودكانه كنند.
به راستی آیا از خود پرسیده ایم كه این بنای كهن تا كنون چقدر توانسته است رونق بخش استان فارس و یا حتی رونق بخش شهرستان مرودشت كه در فاصله 10 كیلومتری آن است باشد؟ و آمارهای میلیونی بازدید از تخت جمشید آیا تا كنون تاثیری در نگهداری این بنای كهن داشته است؟ آیا بازدید چند صد هزار نفر در یك روز از تخت جمشید می تواند زمینه مراقبت و حفاظت كارشناسی از این بنای سنگی را حفظ كند؟
این در حالی است كه تاكنون بیشتر شخصیت های عالیرتبه كشورهای خارجی اعم از روسای جمهوری ، وزیران ، سفرا و شخصیت های سیاسی و فرهنگی كه به استان فارس سفر كرده اند دیدار از تخت جمشید را در برنامه داشته اند و حضور در شیراز را به خاطر دیدن تخت جمشید غنیمت شمرده اند.
بیشتركسانی كه به استان فارس سفر می كنند و آوازه پرسپولیس را در كتاب ها و مجلات تاریخی و فرهنگی خوانده اند عطش دیدار تخت جمشید دارند و با ورود به دروازه ملل مسحور عظمت و غرور تاریخی و كهن ایرانی می شوند اما در نگاه همه این گردشگران موجی از حسرت و شكوه نهفته است و سوالی كه بارها و بارها تكرار شده است و آن اینكه چرا با این همه پیشینه تاریخی و شكوه تمدنی بیشتر مهربان نباشیم ؟ و از این چشمه زاینده تاریخ و تمدن در جهت دسترسی به مواهب توسعه بهره نگیریم؟
زخم هایی كه با نیشتر غفلت به صورت یادگاری بر سنگ های تخت جمشید نشسته و اثر دست هایی كه در كار تخریب این بنای تاریخی و كهن بوده است كم نیست، به راستی چند بنای تاریخی چون پرسپولیس در ایران و حتی در جهان وجود دارد كه برخی افراد این گونه با میراث ماندگار فرهنگی خود رفتار می كنند؟
نگهداری از این اثر تاریخی و حفاظت از آن اگر چه لازم و ضروری است اما كافی نیست، این بنای كهن باید به چشمه زاینده توسعه فارس تبدیل شود و ما فقط برای آن فقط نقش یك سرایدار را نداشته باشیم.
باید این بینش تقویت شود كه از پاسداری و سرایداری صرف میراث فرهنگی به مرحله ای برسیم كه میراث فرهنگی در زندگی ما زایش و پویش داشته باشد.
برای رسیدن به این مرحله باید به همه ابعاد میراث فرهنگی توجه شود و از رشد تك بعدی میراث فرهنگی و نگاه تنگ نظرانه نسبت به این سرمایه عظیم برحذر بود.
ما تاكنون به پیشینه تاریخی و فرهنگی كشورمان فقط افتخار كرده ایم این رویكرد لازم است اما كافی نیست زیرا افتخار به گذشته باید مبنایی برای ترسیم آینده روشن باشد.از جمله آفت هایی كه توسعه فرهنگی را تهدیدمی كندهمین است كه ما درافتخار به گذشته و پیشینه فرهنگی محصور بمانیم و راه روشن آینده را بر مبنای آن ترسیم نكنیم.
جوانان و نوجوانان ضمن آنكه به میراث گذشتگان باید افتخار كنند باید یقین حاصل نمایند كه تخت جمشید، حافظ و سعدی مبنای توسعه زندگی آینده آنان است و پیوند گذشته و آینده در زندگی آنان بوجود آید.
هنوز در استان فارس گردشگرانی كه به تخت جمشید می روند دغدغه آن را دارند كه مبادا در ظلمت شبانه محیط اطراف این مجموعه گم شوند یا برنامه سفر خود را به نوعی تنظیم كنند كه شب را در شیراز بگذرانند و فاصله 60 كیلومتری شیراز تا تخت جمشید را چگونه بگذرانند كه شامگاه در خارج از شیراز متوقف نشوند زیرا مكانی برای اقامت در اطراف تخت جمشید یافت نمی كنند.
امسال نیز برای مراقبت بیشترازتخت جمشید،سازمان میراث فرهنگی بخش هایی ازاین بنای كهن رابا تعیین مسیر ازسایربخش ها مجزا كرد ، این تفكیك با پیش فرض آن است كه دوستداران تخت جمشید و بازدید كنندگان خودشان رعایت كنند و پا را فراتر از آنسوی مسیر ها نگذارند اما چقدر این موضوع رعایت می شود ؟
این موضوع كه بازدید انبوه از تخت جمشید می تواند به این بنای كهن صدمه بزند و فرسایش ها را افزایش بدهد قطعا دغدغه مسوولان میراث فرهنگی و مدیران تخت جمشید هم هست كه هجوم ده ها هزار نفر برای بازدید از تخت جمشید احتمال صدمه زدن به این بنای كهن را افزایش دهد. اما برای كاهش این دغدغه ها چرا نباید چاره اندیشی شود؟
مهمترین موضوع در بازدید از تخت جمشید موضوع فرهنگی است ، ما هنوز نتوانسته ایم به برخی از بازدید كنندگان این معنا را انتقال دهیم كه عبور از خطوط ممنوعه در تخت جمشید و عبور از گارد و عبور از مناطق محصور مثل عبور از چراغ خطر است و نباید انجام شود .
بارها از طریق رادیو تخت جمشید و از طریق بلند گو و از طریق سوت محافظان به كسانیكه حریم های ورودی را رعایت نمی كنند تذكر داده شده اما هنوز دراین زمینه مشكل فراوان است و كمتر غفلتی باعث می شود كه افراد را باید از روی دیوارهای میراثی و تاریخی پایین كشید.
هر چند اجازه داده نمی شود هر كسی به هر قسمتی از تخت جمشید دراین روزها برود و به سنگ ها و سرستون ها و سازه ها دست بزند ، با تفكیك برخی از قسمت ها با تعیین مسیر این امكان به وجود آمده است تا مراقبت بیشتری از تخت جمشید به عمل آید.اما كسانیكه با این قصد به تخت جمشید می روند كه حتما روی سر ستون تخت جمشید بنشینند و چشم ماموران را دور ببینند و عكسی به یادگار بگیرند بهتر است به تخت جمشید نیایند.
به گفته مسوولان تخت جمشید مسافتی به طول سه كیلومتر در تخت جمشید بندگیر نصب شده است اما متاسفانه با وجود همه مراقبت ها برخی افراد از بندگیر ها رد می شوند و اصرار دارند كه بر سنگها و یادمان ها دست بكشند یا در كنار آن عكس یادگاری بگیرند .
به گفته این مسوولان مراقبت از تخت جمشید نیاز به فرهنگ سازی دارد هر چند شمار زیادی تابلو و نیمكت در تخت جمشید گذاشته شده ، كتابچه های فرهنگی چاپ شده و به بازدید كنندگان ارائه می شود ، غرفه همیار میراث در تخت جمشید راه اندازی شده و به كودكان اموزش می دهد كه مراقبت بیشتری در عبور و مرور در تخت جمشید داشته باشند ، بارها گفته شده كه در محوطه داخلی تخت جمشید زباله نریزند، اما متاسفانه باز هم عده ای این مواد را رعایت نمی كنند .
اطراف خرانه تخت جمشید با بند گیر محصور شده است؛ ارتفاع بند گیر نیم متر است و اگر كسی قصد عبور كند با وجود همه تذكرات و پایش ها عبور می كند ، این موضوع باید در افراد نهادینه شوند كه از بندگیرها عبور نكنند و آن را پاس دارند و حرمت تخت جمشید را پا س دارند .
در هر حال از یك سو مردم علاقه مند به دیدار از تخت جمشید هستند و از راههای دور برای دیدن این مكان تاریخی به شیراز می آیند و از سوی دیگر مسوولان میراث فرهنگی باید پیرو قوانین جهانی باشند ، قانون جهانی می گوید كه مناطق مهم تاریخی و موزه ها باید ساعت 18 بسته باشد در حالیكه برای تخت جمشید به سختی می توان این قانون را اعمال كرد.
یادمان تاریخی تخت جمشید یادگاری از دوران هخامنشیان در فاصله 60 كیلومتری شمال شیراز دراستان فارس و در شهرستان مرودشت قرار دارد.
گزارش از : نیكنام خشنودی
6113