آفتی بر جان درختان بلوط منطقه زاگرس

بیماری قارچ ذغالی بلوط با نام علمی Biscogniaxia mediteranus موجب سیاه شدن و پژمردگی و در نهایت خشكیدگی كامل درختان می شود و زمانی كه یك درخت ضعیف می شود كرم های چوبخوار از فرصت استفاده می كنند و از داخل تنه درخت را می خورند كه این كار موجب از بین رفتن كامل درخت می شود.

قارچ بلوط ذغالی همیشه در خاك وجود دارد و زمانی كه شرایط بر اساس عوامل مختلف مانند خشكسالی، ریزگردها ، كشت زیر اشكوب ( خط بین جنگل و مرتع ) ، بهره برداری بی رویه و تغییر كاربری ها فراهم شود، به درختان حمله می كند.

این قارچ اكنون یك میلیون و 130 هزار هكتار از جنگل های پوشیده از درختان بلوط را دچار پدیده خشكی كرده است و طرح پاكسازی آن از منطقه پایلوت پروژه حفاظت از زاگرس در استان فارس آغاز شده است.

كارشناسان عوامل متعدد از جمله بالا رفتن درجه حرارت، تخریب و تبدیل مراتع به دیم زارهای كم بازده، كشت غلات و حبوبات در زیر اشكوب درختان جنگلی را موجب بروز این آفت می دادند.

به اعتقاد كارشناسان كشت های بی رویه باعث كاهش نفوذ آب حاصل از بارندگی های سالانه به سفره های آب زیر زمینی می شود و در این شرایط آب در سطح زمین باقی می ماند و موجب افزایش نسبی رطوبت در سطح خاك می شود كه در این وضعیت ، شرایط برای رشد آفت نیز فراهم تر می شود.

علاوه بر این موارد، بهره برداری از معادن، ایجاد جاده های متعدد، عبور لوله های گاز، نفت، آب، تامین سوخت و مصارف روستایی از طریق جنگل و در نهایت هجوم ریزگرد ها كه در چند سال اخیر از كشورهای همسایه به كشور ما آغاز شده است ، همه دست به دست هم داده اند تا درجنگل های این مناطق، شرایطی فراهم شود كه این جنگل ها ضعیف و ضعیف تر شده و آمادگی برای حمله آفت و هجوم چوبخواران فراهم شود.

كشورهای اسپانیا، تركیه و بوسنی هرزگوین و ایتالیا از سال 2005 با این بیماری مواجه شدند و تا كنون راه چاره ای جز قطع درختان آلوده و خارج كردن آنها از جنگل برای كنترل بیماری گزارش نشده است.

بلوط نام نوعی میوه است كه درخت آن نیز به همین نام خوانده می شود. درخت بلوط یا درخت مازو دارای پوستی سخت است و عمری طولانی حدود 500 سال و گاهی حتی تا 2000 سال دارد. این درخت در ایران بیشتر در دامنه رشته كوه زاگرس وجود دارد.

استان ‌های كردستان، فارس، لرستان، مازندران، كهگیلویه و بویراحمد، چهار محال و بختیاری و ایلام دارای جنگل هایی از بلوط هستند كه در نوع خود از بی نظیرترین جنگل‌ های جهان هستند.

شیرین ابوالقاسمی مدیر پروژه حفاظت از زاگرس مركزی دراین مورد به خبرنگار علمی ایرنا گفت: طرح پاكسازی درختان بلوط جنگل های زاگرس در منطقه پایلوت این پروژه در استان فارس آغاز شده است.

وی اظهار داشت: قارچ بلوط ذغالی یك میلیون و 130 هزار هكتار از جنگل های زاگرس را دچار پدیده خشكی كرده است، این قارچ تاكنون حدود 100 هزار هكتار از 400 هزار هكتار محدوده پایلوت این پروژه در استان های چهارمحال ‌و ‌بختیاری، كهگیلویه ‌و‌ بویراحمد، فارس و اصفهان را نیز آلوده كرده است.

این در حالی است كه سند فاز مطالعاتی طرح حفاظت از تنوع زیستی در سیمای حفاظتی زاگرس مركزی توسط معاونت وقت محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست و نماینده مقیم وقت سازمان ملل متحد در 14 اكتبر 2002 به امضا رسید. عملیات فاز مطالعاتی اولیه در اكتبر 2002 آغاز و در مارس 2004به پایان رسید.

سند فاز اجرایی طرح هم توسط معاونت وقت محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست و نماینده مقیم وقت سازمان ملل متحد در تاریخ 28 ژوئن 2005به امضا رسید. عملیات فاز اجرایی در تاریخ 12مه 2006آغاز شد.

محدوده پایلوت این طرح تقریبا تمامی استان چهارمحال ‌و ‌بختیاری، مناطق وسیعی از استان كهگیلویه ‌و‌ بویراحمد، قسمت زیادی از اقلید و مرودشت در استان فارس و سمیرم در استان اصفهان را در بر می‌ گیرد.

ابوالقاسمی گفت: قارچ بلوط ذغالی همیشه در خاك وجود دارد و زمانی كه شرایط بر اساس عوامل مختلف مانند خشكسالی، ریزگردها ، كشت زیر اشكوب ( خط بین جنگل و مرتع ) ، بهره برداری بی رویه و تغییر كاربری ها فراهم شود ، به درختان حمله می كند.

وی افزود: هجوم این قارچ از سال 1388 حاد شده و تاكنون وسعت زیادی از محدوده درختان بلوط را درگیر كرده است، زمانی كه درخت ضعیف می شود كرم چوبخوار هم از فرصت استفاده كرده و درخت را از درون می خورد . درختان بلوط زاگرس اكنون در چنین شرایطی قرار دارند.

مدیر پروژه حفاظت از زاگرس مركزی ادامه داد: كارشناسان سازمان جنگل ها و مراتع و دیگر بخش ها در نشست های متعدد كارشناسی به این نتیجه رسیده اند كه تنها راه مقابله با این آفت قطع درختان مبتلا است، بعد از این اتفاق نظر سازمان جنگل ها و مراتع از كارشناسان سازمان خواروبار جهانی( فائو )و مجامع بین المللی نیز دعوت كرد و با برگزاری نشست كارشناسی بین كارشناسان داخلی و خارجی نظر بر قطع درختان داده شد.

وی گفت: بعد از این تصمیم، دولت اعتباری برای قطع درختان و سوزاندن آنها به سازمان جنگل ها ارایه كرد و هم اكنون پاكسازی بهداشتی جنگل با همكاری بخش خصوصی و نظارت سازمان جنگل ها و مراتع در حال انجام است.

مدیر پروژه حفاظت از زاگرس مركزی اظهار داشت: درختان مبتلا بعد از قطع شدن سوزانده و به ذغال تبدیل می شوند.

علمی ( 5 ) **9014**1581