با تلسکوپهای جدید نگاه به میلیاردها سال قبل ممکن می شود (قسمت دوم )

با تلسکوپهای جدید نگاه به میلیاردها سال قبل ممکن می شود (قسمت دوم ) # تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی 20/11/86 علمی.خارجی.فضا.تلسکوپ در اپتیک تطبیقی، با استفاده از لیزر، یک ستاره یا کهکشانی از ستاره های مصنوعی ساخته می شود. آنگاه ستاره شناسان این ستاره های ساختگی را امتحان می کنند و برای محاسبه این که در هر لحظه چه مقدار انحراف ناشی از اتمسفر وجود دارد، کامپیوترها را به کار می گیرند. سپس برای جبران این انحرافها، آینه ها را تنظیم می کنند. این آینه ها که کار عینک برای چشم را می کنند، هر ثانیه صدها بار بطور اتوماتیک تنظیم می شوند. اپتیک تطبیقی در ابتدا برای تلسکوپهای کوچکتر مورد استفاده قرار می گرفت اما بکارگیری آن برای تلسکوپهای بزرک، مشکل آفرین بود. این فناوری نخستین بار به دنبال یک تلاش 9 ساله، در سال 2003 روی تلسکوپهای دوقلوی بزرک رصدخانه "کک Keck" هاوایی به کار گرفته شد. دومین دستاورد بزرک، ایجاد امکان ساخت آینه های بزرگتر بود. بجای ساخت یک آینه بسیار بزرک یکپارچه، که کاری دشوار است و از لحاظ ابعاد، محدودیت دارد، اکنون ستاره شناسان آینه ها را در قطعات کوچکتر می سازند و سپس آنها را کنار هم قرار می دهند. جری نلسون، دانشمند رصدخانه هاوایی، که اکنون روی تلسکوپ "سی متری" کار می کند، پیشتاز این شیوه است. او گفت زمانی که به کاشیکاری حمام های یونانیان و رومیان نگاه می کرد، ایده کنارهم قرار دادن آینه های کوچکتر به ذهنش خطور کرد. تلسکوپهای کنونی اکنون از 36 قطعه ساخته شده اند اما در پروژه جدید او، آینه ای متشکل از 492 قطعه ساخته خواهد شد. در عالم ستاره شناسی، هرقدر آینه بزرگتر باشد، میزان نوری که می تواند از کیهان جذب کند، بیشتر می شود. در 15 سال گذشته، رصدخانه "کک" هاوایی که قطر آینه های آن حدود ده متر است، صاحب بزرگترین تلسکوپهای زمینی جهان بوده است. اما سه رصدخانه بزرک زمینی که پیشنهاد ساخت آنها ظرف ده سال آینده مطرح شده، در مقام مقایسه، آینه های هاوایی را به آینه هایی کوچک تبدیل خواهد کرد: ** تلسکوپ عظیم ماژلان. دانشمندانی از شش دانشگاه آمریکایی، یک کالج استرالیایی، رصدخانه فیزیک آسمان اسمیثونین" و موسسه کارنگی واشنگتن، این تلسکوپ را در حدود سال 2016 در "لاس کامپاناس" شیلی نصب خواهند کرد. ** تلسکوپ "سی متری Meter Thirty" موسسه تکنولوژی کالیفرنیا، دانشگاه کالیفرنیا و انجمن دانشگاههای کانادا در زمینه تحقیقات ستاره شناسی، تصمیم گرفته اند تا سال 2018، تلسکوپی مجهز به یک آینه 30 متری بسازند. هنوز مکانی برای استقرار این تلسکوپ در نظر گرفته نشده اما هزینه آن حدود 780 میلیون دلار برآورد شده است. ** تلسکوپ بسیار بزرک اروپا چندین کشور اروپایی در چارچوب "رصدخانه جنوب اروپا" از سالها قبل در شیلی تلسکوپهایی دارند و تصمیم گرفته اند تلسکوپ جدیدی مجهز به آینه ای به قطر 42 متر بسازند. قبلا هدف این گروه ساختن آینه ای به قطر صد متر بود.
آنها هدف خود را تکمیل این تلسکوپ تا سال 2018 در نظر گرفته اند اما هنوز مکان خاصی را برای این کار تعیین نکرده اند. هزینه اجرای این پروژه، 17/1 میلیارد دلار خواهد بود. مدیران این پروژه ها تقریبا مطمئن هستند که پول لازم برای تکمیل این دیدگاههای بزرک را به دست خواهند آورد. با این حال برخی از ستاره شناسان نگران آنند که شاید بودجه لازم برای تمامی آنها به دست نیاید و به همین دلیل ضمن تشویق یکدیگر، برای جمع آوری پول برای این کار با یکدیگر رقابت می کنند. تلسکوپ بسیار بزرک اروپا در صورت تکمیل به بزرگترین رصدخانه نسل جدید تبدیل خواهد شد که قدرت دید آن 20 تا 100 برابر بیشتر و بهتر از بهترین تلسکوپهای زمینی امروزی خواهد بود. تلسکوپ هابل، که تصاویر خیره کننده آن از فضا، معیار تازه ای در این زمینه برجا گذاشته است، در برابر تلکسوپ جدید، رنک خواهد باخت. "جان میثر" برنده جایزه نوبل فیزیک سال 2006 که دانشمند ارشد پروژه ساخت تلسکوپ فضایی "وب Webb" سازمان فضایی آمریکا است، می گوید "تازه کجایش را دیده اید؟" تلسکوپ 5/4 میلیارد دلاری "وب" به گونه ای طراحی شده است که به 900 هزار مایل دورتر از مدار زمین سفر کند. این تلسکوپ با انحراف اتمسفری که تلسکوپهای زمینی با آن روبرو هستند، مواجه نخواهد بود اما از آنجا که نوسانات برودت در فضا بسیار زیاد است، این تلسکوپ باید بطور خودکار شکل آینه هاییش را تغییر دهد که این امر استفاده از اپتیک تطبیقی خاصی را می طلبد. آینه "وب" از 18 قسمت تشکیل شده است. هر چند ایالت آریزونا و هاوایی، مکان های مناسبی برای گرفتن تصاویر فضایی با کیفیت بالا تشخیص داده شده اند، اما کشور شیلی به عنوان کانون اصلی استقرار تلسکوپهای نسل جدید در نظر گرفته می شود. مناسب ترین مکان برای نصب تلسکوپ، مکانی است که در آن بهترین ترکیب از شرایط اتمسفری، هوا، ارتفاع بالا، وزش باد و تاریکی آسمان وجود داشته باشد. اما علاوه بر تلکسوپهای بزرک، دانشمندان سرگرم طراحی و ساخت تلکسوپ های کوچکتر ولی تخصصی تر نیز هستند. "تلسکوپ بزرک تحقیقات سیناپتیک" که قرار است تا سال 2014 در شیلی ساخته شود، آسمان را زیر نظر خواهد گرفت و فیلمی با شرکت 20 میلیارد شیی آسمانی تهیه خواهد کرد و هدفهایی را برای تلسکوپهای بزرگتر مشخص خواهد ساخت. هدف از اجرای پروژه دیگری در هاوایی، یافتن "شهاب سنک های خطرناک" خواهد بود. در شیلی دهها آنتن بسیار دقیق و حساس برای یک رصدخانه عظیم ستاره شناسی رادیویی به نام "ALMA" در حال نصب است. این رصدخانه، کیهان را از طریق امواجی که در آن ساطع می شود، رصد می کند. بااینهمه، چشمگیرترین تغییر در تصاویر فضایی، حاصل کار بزرگترین رصدخانه در حال ساخت خواهد بود. به گفته یک کارشناس، تصاویر تلسکوپ "سی متری"، انسان را شگفت زده و چشم ها را خیره خواهد کرد. این تلسکوپ تصاویر را نشان خواهد داد که تلسکوپ فضایی هابل قادر به دیدن آنها نیست. (گزارش علمی از آسوشیتدپرس ) علمی 1786**