شب قدر،شب تثبيت تقديرها،دلهاي مالامال از عشق به خدا و اميدوار به بخشش ذات بي همتا

قدر شبی است كه میلیونها عاشق با دلی لرزان و اشكی غلتان دست به دعا بلند می كنند تا پروردگار عالمیان بر بندگان گنهكارش ترحم كند كه او بخشنده مهربان است.

چشم به آسمان می دوزم و می گویم بعد از یكسال گناه و فراموشی از یاد تو باز شب وعده بخشش بندگانت رسید و باز به این امیدم كه رو سیاهی مرا به رحمت بی كران و بلند خود ببخشی و چه شرمسارم و چه امیدوارم به رحمتت؛گویی می دانم می گذری از گناهم و باز در توبه و بازگشت به سوی خودت را برمن نمی بندی و من چه خطاركار و چه سنگین بار از گناه و توبه های شكسته در برابرت زانو زده ادم.

گویی قلبم لبریز از گناه است و همزمان شوق بخشش تو را در خود دارد و چه لرزشی دارد این دل و چه انتظاری دارد این روح كه باز در شب نزول رحمت و قرآن از من به بلندای معرفت و رحمتت درگذری و باز این گنهكار بدسابقه را رحمت فرستی.

امشب همان شبی است كه درآن گره ها گشوده می شود،گم شدگان راه الهی راه خود را باز می یابند ، سرنوشت ها از سر نوشته می شود ، تقدیرها تثبیت و سرنوشت یكسال آینده انسان در آن رقم می خورد و این شبی نیست جز شب قدر ،همان شبی كه هر مسلمانی قدر آن می داند و ناآگاهان از آن خسران می برند و دیگر هیچ.

در واپسین روز های ماه مبارك رمضان و در شبهای نزول قرآن دل های غرق در گناهمان منتظر بخشودگی از طرف پروردگار جهانیان است.

او می گوید:' قرآن را در شب قدر فرستادیم و ای رسول خدا تو نمی دانی كه چه شبی است و شبی است كه از هزار ماه بهتر است، لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ اَلْفِ شَهْر (به این معنا كه اگر هزار ماه را بر دوازده تقسیم كنیم حدود هشتاد و چهار سال می شود پس این شب، شبی است كه به اندازه ی یك عمر طولانی ارزش دارد).

امشب همه میهمان آسمانیان هستند،در این شب آسمان به نزدیك ترین فاصله خود با زمین می رسد و چه خوب است دلهایمان را در این شب روشن با آسمان گره بزنیم تا از شر شیطان رجیم خلاص شویم.

شب قدر را به معنی منزلت دانسته‌اند و بعضی دیگر قدر را اندازه‌گیری و تقدیر امور معنی كرده‌اند اما در پاسخ این سؤال، كه چرا این شب، شب قدر نامیده شده، سخن بسیار گفته اند.

شب قدر به این جهت 'قدر' نامیده شده، كه جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین مي شود، شاهد این معني در آیات 3 و 4 سوره «دخان» است كه مي فرماید: 'إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَة مُبارَكَة إِنّا كُنّا مُنْذِرینَ * فیها یُفْرَقُ كُلُّ أَمْر حَكیم ' به این معنا كه 'ما این كتاب مبین را در شبي پر بركت نازل كردیم، و ما همواره انذار كننده بوده ایم * در آن شب كه هر امري بر طبق حكمت خداوند تنظیم و تعیین مي گردد'.

این بیان، هماهنگ با روایات متعددي است كه مي گوید: در آن شب، مقدرات یك سال انسان ها تعیین مي گردد و ارزاق و سرآمد عمرها و امور دیگر، در آن لیله مباركه، تفریق و تبیین مي شود.

البته، این امر هیچگونه تضادي با آزادي اراده انسان و مسأله اختیار ندارد، چرا كه تقدیر الهي به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگي ها و لیاقت هاي افراد، و میزان ایمان، تقوا، پاكي نیت و اعمال آنها است. یعني براي هر كس آن مقدر مي كنند كه لایق آن است،یا به تعبیر دیگر، زمینه هایش از ناحیه خود او فراهم شده و این نه تنها منافاتي با اختیار ندارد، كه تأكیدي بر آن است.

به عبارت روشن تر، شب قدر طبق روایات ما، یكی از شب های نوزدهم یا بیست و یكم و به احتمال زیاد شب بیست و سوم ماه مبارك رمضان است.

در این شب كه شب نزول قرآن به شمار می آید امور خیر و شر مردم و ولادت، مرگ، روزی، حج، طاعت، گناه و خلاصه هر حادثه ای كه در طول سال واقع می شود، تقدیر می گردد.

عبادت در این شب، فضیلت فراوان دارد و در نیكویی سرنوشت یك ساله بسیار موثر است؛ امام باقر(ع) می فرماید:' در شب قدر به ولی امر (امام هر زمان) تفسیر كارها و حوادث نازل می شود و وی درباره خویش و دیگر مردمان مأمور به دستورهایی می شود'.

اما سوره قدر كه به منزله شرح و تفسیر آیات سوره 'دخان' است، شش ویژگی برای شب قدر می شمارد كه شامل شب نزول قرآن است (انا انزلناه فی لیله القدر).

این شب، شبی ناشناخته است و این ناشناختگی به دلیل عظمت آن شب است (و ما أدراك ما لیله القدر)، شب قدر از هزار ماه بهتر است. (لیله القدر خیر من ألف شهر)، در این شب مبارك، ملائكه و روح با اجازه پروردگار عالمیان نازل می شوند تنزل الملائكه و الروح فیها باذن ربهم و روایات تصریح دارند كه آنها بر قلب امام هر زمان نازل می شوند.

همچنین در این شب این نزول برای تحقق هر امری است (من كل أمر) و این نزول كه مساوی با رحمت خاصه الهی بر مؤمنان شب زنده دار است تا طلوع فجر ادامه دارد (سلام هی حتی مطلع الفجر)، شب قدر، شب تقدیر و اندازه گیری است، زیرا در این سوره كه تنها پنج آیه دارد سه بار لیله القدر تكرار شده و این نشانه اهتمام ویژه قرآن به مسئله اندازه گیری در آن شب خاص است.

مرحوم كلینی در كافی از امام باقر(ع) نقل می كند كه آن حضرت در جواب معنای آیه انا أنزلناه فی لیله مباركه فرمودند: آری شب قدر، شبی است كه همه ساله در ماه رمضان و در دهه آخر آن تجدید می شود.

شبی كه قرآن جز در آن شب نازل نشده و آن شبی است كه خدای تعالی درباره اش فرموده : در آن شب هر، امری یا حكمت، متعین و ممتاز می گردد. آن گاه فرمود: در شب قدر، هر حادثه ای كه باید در طول سال واقع گردد، تقدیر می شود؛ خیر و شر، طاعت و معصیت و فرزندی كه قرار است متولد شود یا اجلی كه قرار است فرا رسد یا رزقی كه قرار است برسد .

شب های قدر فرصتی است برای بازگشتن به سوی حضرت حق و توبه كردن از گناهان و پیمودن راه درست.

شب قدر، فرصتی است برای پاك كردن ظاهر و باطن از هر آلودگی. شب قدر شب زاری و سبك شدن روح از بار گناهان و رهایی از دوزخ است.

فرصتی دوباره برای اظهار شرمساری و پشیمانی از گذشته ها است. مبادا این فرصت را از دست دهیم و در این شب روحانی، از امور معنوی غافل شویم. مبادا شب قدر بگذرد و ما همچنان غرق در ناپاكی ها باقی بمانیم و خود را از عمق منجلاب به معراج پاكی و وارستگی نرسانیم.

مبادا شبِ نماز و تلاوت بگذرد و ما از بركات این لحظه های شكوهمند و شیرین بی بهره بمانیم.

از ویژگی های شب قدر، آزادی روح آدمی است. انسان در لحظه لحظه زندگی اش هدف وسوسه ها است. دام های گوناگون شیاطین و وسوسه نفس امّاره همیشه بر دست و پای روحش تنیده شده و مجال پرواز و رهایی از آن كمتر وجود دارد. اما خداوند اراده كرده است كه در شب قدر این سلطه و سیطره را از شیاطین بگیرد و برای بندگانی كه به او رو آورده اند، فرصت عروج فراهم آورد.

دعا، فرصتی برای تطهیر روح آدمی است. امام سجاد(ع) كه زین العابدین، یعنی زینت پرستندگان لقب یافته است، برای دعا كردن در 'شب قدر' اهمیت ویژه ای قائل است.

آن بزرگوار كه در دعاهایش هر آنچه موجب سعادت و صلاح است درخواست می كند، از خدا توفیق نیایش كردن در شب قدر می طلبد. بنابراین شایسته است كه همه ما به شب قدر به عنوان شب سرنوشت ساز بنگریم و خود را آماده كنیم تا با دعا و نیایش، در تعیین سرنوشت و وارستگی روح خویش بكوشیم.

برای بهره وری از رحمت های پروردگار باید از زمان، به ویژه شب ها و روزه های فرخنده سود جست كه پیامبر اكرم(ص) فرمود: 'ایام روزگار را نفحات قدسی و نسیم هایی از رحمت الهی است، به هوش باشید و خود را در معرض این نسیم ها قرار دهید'. ماه رمضان از این جهت رتبه اول را داراست؛ چرا كه ماه خدا است و بندگان خدا در آن به میهمانی او می روند. در این میان، شب قدر از منزلت ویژه ای برخوردار است.

شب قدر، كانون نورانیت دل ها و جلای جان هاست. در این شب، زمزمه دعا، جلوه روحانی و معنوی ویژه ای به بندگان می بخشد و نسیم دلكش مناجات با ربّ العالمین، طراوت زا و نشاط آور است.

بیاییم دلهایمان را از غرور و ریا بتكانیم و خدای سبحان را به یك رنگی ستایش كنیم. بیاییم دوباره دل های كدرمان را تا انتهای آسمان بكشانیم و برای آرزوهایمان دعا كنیم، دوباره پر از احساس شویم و برای زلال شدن كوشش كنیم.

بیاییم فانوس ها را برداریم و سكوت شب را با طروات وضو زیباتر كنیم و در قنوت نمازمان دل های نیازمند را فراموش نكنیم. اینك بوی شب قدر می آید و من از اكنون جلوه دست هایی را می بینم كه خاموش به دعا می ایستند و بهار در آنان می جوشد. وسعت دل هایی را می بینم كه در كنج تاریكی شب، قرآن بر سر، با صفا و با محبت می تپند و بی قرار او را می خوانند.

از آنجا كه در شب قدر سرنوشت یك سال انسان، به فراخور شایستگی هایش تعیین می شود، باید آن شب را بیدار بود. باید توبه و زاری كرد و به درگاه خدا رفت و خواستار رحمت بی كران او شد. آری لحظه های سرنوشت سازی كه تقدیر سال آدمی تعیین می شود نباید انسان در خواب، و از همه چیز بی خبر باشد كه این شب، نه شب بی خبری است.

اكنون این ما و این شب قدر كه شب نزول قرآن است و شبی است كه از هزار ماه برتر است. آیا یادآوری آیه شریف كه می فرماید: 'ای بندگان ستم كار از رحمت خدا ناامید نشوید' ما را بر آستان حضرت دوست پایبند خواهد كرد؟ به یاد آریم ناله حضرت یونس را كه می فرمود: 'خدایا تو پاكی و من از ستمكاران بودم'؛ و نیز نیایش آدم و حوّا را كه گفتند: 'پروردگارا ما به خویش ستم كردیم و اگر تو ما را نیامرزی و به رحمت خویش نوازش نكنی، به یقین از زیانكاران خواهیم بود'.

آیا فَرِّ این آیات، ما را تقدیری دیگر و سرنوشتی بهتر خواهد داد؟ امید آنكه در شب های قدر، به حقیقت قرآن را بر سر و چشممان بگذاریم و آن را قانون زندگی خویش بدانیم.

بیدار ماندن و 'شب های قدر' را به عبادت سپری كردن، جمله اعمال سفارش شده در این شب ها است. شب زنده داری با دعا و نیایش، از اعمال مشترك همه 'شب های قدر' است. حضرت امام حسن عسكری(ع) در این باره می فرمایند: 'اگر نتوانستی شب های دیگر را به احیا بگذرانی، كوشش كن احیا و شب زنده داری شب بیست و سوم را از دست ندهی'.

امام باقر(ع) درباره شب زنده داری می فرمایند: هركس شب قدر را احیا بدارد، خداوند مهربان گناهان او را می آمرزد.

پیامبر اسلام(ص) هم فرمودند: كسی كه شب قدر را به شب زنده داری بگذراند تا شب قدر آینده، عذاب دوزخ ازاو دور گردد.

امام موسی بن جعفر(ع) نیز در این باره فرمودند: كسی كه در شب قدر غسل و تا سپیده صبح شب زنده داری كند، گناهانش آمرزیده می شود.

نكته مهمّی كه درباره شب های 'احیا' باید مورد توجه مؤمنان قرار گیرد، این است كه باید شب را تا سپیده صبح به عبادت و دعا بگذرانیم؛ دیگر آن كه به بیداری چشم قناعت نكنیم؛ زیرا آنچه مهم است بیداری دل و آگاهی و بصیرتی است كه انسان را در محضر فرشتگان آسمانی، سزاوار فیض و رحمت می كند و پاداشِ نیك الهی را به همراه دارد.

یكی از اعمال شب های قدر، قرآن به سر گرفتن است. مؤمنان روزه دار در ماه خدا، و در خانه خدا، كتاب خدا را، می گشایند و بر سر می گیرند و آن را شفیع خود، قرار می دهند. آنها به محتوای قرآن می اندیشند، به آغوشش پناه می برند و با آن پیمان مجدد می بندند، تا با معارف نورانی اش، همه زوایای زندگی خویش را نورانی و متعالی سازند.

امام صادق(ع) فرموده است: در هر یك از شب های قدر، صد ركعت نماز باید خوانده شود،آن حضرت، خود نیز چنین می كرد و از سرشب تا سپیده صبح به دعا و مناجات با خداوند می پرداخت. از جمله دعاهایی كه به خواندن آن در شب های قدر سفارش شده، دعای جوشن كبیر است.

اگر چه 'روزه داری' خود موجب شستشوی بخشی از گناهان می شود، برای آن كه از كرامات این ماه بهتر استفاده كنیم و از فیض شب های قدر بی نصیب نمانیم، باید از راز و نیاز و توبه غافل نشویم. در این شب های پرفیض، كه طبق فرموده پیشوای جهان تشیّع، حضرت امام صادق(ع): 'درهای رحمت الهی، به روی بندگان گشوده می شود' درخواست آمرزش گناهان، توبه و گریه و ناله به درگاه خداوند، برای رفع گرفتاری ها و رسیدن به حاجت های مادّی و معنوی، امری است كه نباید آن را فراموش كرد.ك/4

7496/659