جغرافیای سیاسی فوتبال

مرزهای كره خاكی، براساس همین جغرافیای سیاسی به پنج قاره آسیا، اروپا، آفریقا، آمریكا و اقیانوسیه تقسیم شده و حتی پنج حلقه المپیك سمبل این مرز جغرافیایی نیز بوده است.

این مرز جغرافیایی، گاهی در ورزش نیز به رسمیت شناخته می شود و حتی برای كسب سهمیه جام جهانی یا المپیك، این مرزهای جغرافیای سیاسی حفظ می شود و هر قاره برای خود دارای سهمیه خاص است.

از منظر جغرافیای سیاسی، رقابت های هر قاره در همان قاره پیگیری می شود و در نهایت ، عبور از این مرزها تنها در تجمیع بازی ها به شكل جام جهانی یا المپیك اتفاق می افتد.

ورزش قاره ای زمانی در برگیرنده كشورهای حوزه مرزی همان قاره بود و تنها كشورهای محدوده جغرافیایی آن قاره می توانستند در رقابت های یك قاره شركت كنند.

اما پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، تعدادی از كشورهای حوزه دریای خزر اگر چه از منظر جغرافیای سیاسی در محدوده مرزی آسیا تلقی می شدند، اما بشدت به دنبال حضور در رقابت های قاره سبز یا اروپا بودند.

این كشمكش ها آنقدر زیاد بود كه اروپا رضایت داد تا تعدادی از كشورهای تازه استقلال یافته این حوزه كه در مرز اروپا قرار گرفته اند، اما در جغرافیای آسیایی زیست دارند، به رقابتهای اروپایی راه پیدا كنند.

آذربایجان ،ارمنستان ،گرجستان و حتی قزاقستان نیز در رشته ای مانند فوتبال به یوفا پیوستند و این جغرافیای سیاسی را گسترش دادند.

از سوی دیگر با تصمیم فیفا، كشور استرالیا از سال 2006 به عضویت كنفدراسیون فوتبال آسیا یا AFC درآمد و سال بعد رشته های ورزشی دیگر این كشور نیز در مسابقات مختلف آسیایی حضور یافت.

شاید یكی از مهمترین رقابت های بین قاره ای كه در حافظه ورزشی دنیا برای همیشه ثبت خواهد شد ،رقابت فوتبال ایران و استرالیا در مقدمانی جام جهانی 1998 بود، كه ایران با دو تساوی ، راهی جام جهانی شد و دو قاره را مبهوت هنرنمایی یك صعود تاریخی ورزشی خود كرد.

با این اوصاف، با پیوستن استرالیا به كنفدراسیون فوتبال آسیا ، دیگر فوتبال این قاره در رقابت های اروپایی شركت نكرد و ورزش باعث شد این قاره به آسیایی ها نزدیكتر شود.

استرالیا یكی از كشورهای مشترك المنافع است كه از منظر اشتراكات هویتی و تاریخی نسبتی نزدیك با انگلیس دارد و ششمین كشور پهناور جهان می باشد.

ملكه های انگلیس همیشه از سرزمین آب های آرام یا استرالیا، بسیار تعریف كرده اند و نسبت به این سرزمین حساسیت ویژه ای داشتند.

استرالیا در نیمكره ای دیگر از جهان است كه وقتی در آسیا یا اروپا برف و باران شدید می بارد و سیلاب های تند جاری می شود، این سرزمین روزهای داغ تابستانی خود را تجربه می كند.

این سرزمین برای نخستین بار وقتی در جغرافیای سیاسی ورزش به آسیا محلق شد، لقب میزبان جام ملت های آسیا 2015 را یدك كشید.

شانزدهمین دوره مسابقات فوتبال جام ملت های 2015 اسیا در حالی در استرالیا از نوزدهم دی ماه آغاز می شود كه مردم جهان هنوز سرشار از شادی های روزهای تعطیلات كریسمس هستند یا به دنبال صحت و سقم دروغ های ژانویه ای می گردند.

بازی های اسیایی 2015 از آن جهت حایز اهمیت است كه در جغرافیای سیاسی ورزش نقش افرینی خواهد كرد و دو قاره آسیا و اقیانوسیه را در یك محدوده جغرافیای ورزشی قرار می دهد.

از سوی دیگر، این بازی ها از منظر جامعه شناسی ورزش از آن جهت دارای اهمیت است، كه نخستین رخداد مهم اجتماعی پس از جام جهانی 2014 برزیل است.

جامعه شناسان ورزشی بر این عقیده اند كه رخدادهای ورزشی بزرگ و اثر گذار مانند جام جهانی یا المپیك، همواره تا شش ماه پس از برگزاری، از نظر كیفی و مخاطب پسندی افت می كند،زیرا بسیاری از ورزش دوستان در هجوم اطلاعات جام جهانی ،به اصطلاح ' فوتبال زده ' می شوند و نیازمند بازسازی فكری یا(ریكاوری شنیداری) می باشند تا دوباره در چالش هیجانی قرار گیرند.

شاید برگزاری بازی های مطلوب و قابل قبول جام ملت های آسیا در استرالیا بتواند به این نظریه جامعه شناسانه شكلی دیگر بدهد.

اگر چه فوتبال باعث تحقق همگرایی جغرافیای سیاسی در قاره آسیا و اقیانوسیه شده است اما این دوره از رقابت ها در روزهای اینده شاید تحت تاثیر برخی اخبار همچون قیمت جهانی نفت و اثرات اقتصادی آن قرار گیرد.

یكی از نكات دیگر این جام هم گروهی ایران با سه كشور امارات، قطر، بحرین است كه به دلیل زیست ذهنی سیاسی این سه كشور با عربستان و احتمال درگذشت پادشاه عربستان ، می تواند روی بازی های این سه كشور نیز تاثیر گذار باشد.

در این دوره از رقابت ها جام ملت های آسیا كه چند روز دیگر در استرالیا برگزار می شود، تیم های استرالیا، كره جنوبی،عمان، كویت،ازبكستان ،عربستان،چین ،كره شمالی ،ایران،امارات، قطر، بحرین،ژاپن، اردن و عراق حضور دارند.

گزارش از محمود رییسی

7359/ 684