وزارت ورزش و جوانان در حالی اقدام به قیمت گذاری باشگاه استقلال و پرسپولیس كرد كه تحقق شعار خصوصی سازی این دو باشگاه در یك دهه ی گذشته به یك رویا برای طرفداران دو تیم تبدیل شده بود.
«محمود گودرزی» وزیر ورزش و جوانان از نخستین روزهای فعالیت خود در دولت یازدهم برنامه های مختلفی را برای خصوصی سازی این 2 باشگاه ارایه كرد. وی در نخستین اقدام، با انتصاب «امیرضا خادم» به عنوان نماینده تام الاختیار وزارتخانه در امور خصوصی سازی باشگاه استقلال و پرسپولیس، فهرستی از بدهی های باشگاه ها و مبلغ قرارداد بازیكنان و كادر فنی دو تیم را در اختیار رسانه ها قرار داد و متعاقب آن بهمن ماه امسال این وزارتخانه اقدام به قمیت گذاری سرخآبی های پایتخت كرد و آنها را به مزایده گذاشت.
هر چند كه در مزایده ی نخست، خریدارانی برای این 2 باشگاه پیدا نشد ولی باید اذعان كرد كه برنامه های ارایه شده در وزارت ورزش می تواند زمینه هایی را برای تشویق متقاضیان خرید 2 باشگاه فراهم كند.
استقلال و پرسپولیس به عنوان 2 باشگاه مطرح با داشتن هواداران میلیونی و پوشش وسیع رسانه یی، چند سالی است كه به دلایل متعدد، به انواع نابسامانی های مدیریتی، مشكلات مالی و حاشیه های مختلف گرفتار شده اند. برخی از كارشناسان حوزه ی ورزش بر این باورند دولتی بودن این باشگاه ها وضعیت نابسامان آنها را پیچیده تر كرده است.
آسیب زا بودن مدیریت دولتی در ورزش بر هیچ كس پوشیده نیست. یكی از مهمترین این آسیب ها بحث فساد است. در سال های گذشته همواره این گمانه ها وجود داشته كه 2 باشگاه استقلال و پرسپولیس به خاطر دولتی بودن از حمایت برخی از نهادهای تصمیم گیری در فدراسیون فوتبال برخودارند و این امر موجب می شود در برخی از مواقع این ذهنیت به وجود آید كه فدراسیون فوتبال در زمینه های داوری و مسایل انضباطی پشت 2 تیم قرار دارد.
آسیب دیگر دولتی بودن باشگاه های پرطرفدار بحث هزینه های آنهاست. از آنجا كه این تیم ها به نهادهای دولتی وابسته اند و برای تامین هزینه های آنها ردیف بودجه ی خاصی وجود دارد مسوولان تیم های فوتبال كمتر به فكر درآمدزایی و جذب سرمایه از طریق حامیان مالی (اسپانسر) برای باشگاه هستند.
باشگاه های دولتی با استفاده از بودجه كلان بیت المال به طور معمول ستاره ها و بازیكنان معروف لیگ را جذب كرده و قدرت رقابت فوتبالی را از دیگر تیم ها می گیرند. در ادوار گذشته ی لیگ برتر همواره شاهد بودیم كه برخی از تیم ها به پشتوانه ی بودجه های كلان وزارتی توانسته اند بازیكنان بزرگی را جذب و قهرمانی را از آن خود كنند و این خود موجب می شود لیگ ما همیشه 2 قطبی باشد.
افزون بر یك طرفه شدن لیگ برتر گردش نخبگان فوتبالی در چنین شرایطی نیز سخت است. تیم های مطرح با بودجه كلان دولتی اقدام به خرید بهترین بازیكنان لیگ و ستاره های دیگر تیم ها می كنند و كمتر به فكر توسعه ی تیم های پایه خود هستند و این خود موجب می شود كه ما در برخی از ادوار لیگ شاهد باشیم كه قهرمان لیگ در فصل بعد بازی ها مدعی سقوط به دسته ی پایین تر باشد.
در این شرایط و برای برون رفت از وضعیت كنونی بسیاری از كارشناسان حوزه های اقتصادی و ورزش همواره باور دارند كه در صنعت فوتبالِ ما باید خصوصی سازی شكل گیرد. یكی از مهمترین ویژگی های خصوصی سازی بحث رقابت است. در بخش دولتی با توجه به اینكه هزینه ها به صورت عمومی و مشخص تعیین شده اند، قدرت رقابت و سوددهی كمتر است ولی در اقتصاد مبتنی بر سرمایه گذاری خصوصی، بحث سود و زیان یك فرد یا یك مجموعه مطرح و افراد تلاش می كنند تا با كمترین سرمایه بیشترین بازدهی را داشته باشند و در اینجا است كه اصل رقابت، خود را به صورت كامل نمایان می كند.
اگر باشگاه های ما از دولتی بودن به سمت خصوصی سازی پیش بروند اهداف و برنامه های آنها به نسبت آن نیز تغییر پیدا می كند. بحث درآمدزایی یكی از مهمترین موضوعات در خصوصی سازی است. تا زمانی كه تیم ها در كلاف سردرگم مدیریت دولتی گرفتارند تنها انتظار ازآنها بحث قهرمانی است ولی زمانی كه دولتی شدن جای خود را به خصوصی سازی دهد، این تفكر تغییر پیدا می كند و درآمد زایی و سود هنگفت می تواند جایگزین قهرمانی های مقطعی شود.
اگر بخواهیم مثال ملموسی در این زمینه بزنیم باید به باشگاه فوتبال «آرسنال» انگلیس اشاره كنیم كه در 10 سال گذشته در لیگ برتر جزیره هیچ قهرمانی نداشته ولی این باشگاه در این دهه توانسته است سرمایه گذارانِ بزرگی از كشورهای حاشیه خیلج فارس را جذب و با سرمایه گذاری در تیم های پایه و فروش ستاره های خود درآمدی هنگفتی داشته باشد.
البته هم سنجی فوتبال و باشگاه داری ایران با دیگر كشورها، قیاس مع الفارق است؛ زیرا سرمایه گذاری بخش خصوصی در صنعت فوتبال در ایران از خطر پذیری (ریسك) بالایی برخوردار است. بزرگترین مشكل در راه خصوصی سازی فوتبال كشور بحث حق پخش تلویزیونی و كپی رایت است كه دولت نخست باید آنها را حل كند تا زمینه برای سرمایه گذاری ها در 2 باشگاه پرطرفدار پایتخت را فراهم كند.
حق پخش تلویزیونی و انحصار آن در دست رسانه ی ملی در چند سال گذشته به یكی از جدل های بین فدراسیون فوتبال و سازمان صدا و سیما تبدیل شده است. از آنجا كه جامعه ی ما از نبود تلویزیون خصوصی در رنج است و رسانه های دیگر كشورها نیز به دلایل خاص به راحتی نمی توانند حق پخش این بازی ها را بگیرند رسانه ی ملی بدون رقیب مانده و هیچ وقت حاضر نیست مبلغ لازم و كافی در زمینه ی حق پخش بازی ها به فدراسیون فوتبال بپردازد.
رعایت نكردن حق كپی رایت از دیگر سدهایی است كه بر سر راه خصوصی سازی قرار دارد. دولت اگر قرار است بحث خصوصی سازی باشگاهای فوتبال را به صورت حرفه یی پیگیری كند نخست باید این 2 مشكل را حل كند تا زمینه های تشویقی برای سرمایه گذاران در صنعت فوتبال فراهم شود. با خصوصی شدن باشگاه های فوتبال، دولت و وزارت ورزش می‌توانند به جای اینكه كل هزینه باشگاه را بپردازد، این پول‌ها را به عنوان وام در اختیار مالكان خصوصی باشگاه قرار دهند تا آنها بدون دغدغه ی نقدینگی به امور باشگاهی رسیدگی كنند.
استفاده از الگوی دیگر كشورها در خصوصی سازی صنعت فوتبال از دیگر راهكارهای دولت برای نجات فوتبال ایران و 2 باشگاه استقلال و پرسپولیس است. یكی از موفق ترین الگوها در این زمینه كشور تركیه است. این كشور در 2 دهه ی گذشته با پرداخت وام های كلان به سرمایه گذاران در عرصه ی فوتبال، هم توانسته است كه فوتبال ملی خود را در مسیر رشد قرار دهد و هم باشگاه های بزرگ این كشور را تبدیل به بنگاه های اقتصادی كند.
در جمع بندی مطلب باید گفت كه طی دهه های گذشته تغییرات بسیار چشمگیری در فوتبال حرفه یی جهان به وجود آمده و آن را از یك ورزش صرف به یك صنعت و تجارت بین‌‌المللی تبدیل كرده است. 2 باشگاه مطرح استقلال و پرسپولیس با وجود داشتن هواداران میلیونی و پوشش وسیع رسانه‌‌یی اگر به بخش خصوصی واگذار شوند و از قید و بندهای مدیریت دولتی رهایی یابند در آینده ضمن آنكه در سطح ملی و آسیایی می توانند بازی های زیبا بدون دغدغه ی مالی به نمایش بگذارند، با توسعه و سرمایه گذاری در تیم های پایه می توانند زمینه ساز موفقیت تیم ملی فوتبال كشورمان نیز باشند.
برای تحقق این امر لازم است مسوولان وزارت ورزش و جوانان مشكلات پیش روی خصوصی سازی این باشگاه ها را برطرف كنند و با سپردن آن ها به بخش خصوصی، نگرش مدیریتی آنها را نیز تغییر دهند؛ زیرا در سال های گذشته هیات مدیره ی این 2 باشگاه به پاتوقی برای نمایندگان مجلس و افراد نظامی و انتظامی تبدیل شده كه هیچ سررشته یی از فوتبال ندارند.
تجاری سازی فوتبال یكی دیگر از اهدافی است كه مسوولان وزارت ورزش با خصوصی سازی می توانند به آن دست یابند. حضور مدیران متخصص و دانش‌محور در صدر و ساختار اداری باشگاه‌ها باعث تدوین طرح‌های راهبردی و عملیاتی می شود كه اولین گام در جهت تجاری‌سازی فوتبال است.
* از:غفار میرزایی (گروه پژوهش و تحلیل خبری)
پژوهشم** 2052**2054
تاریخ انتشار: ۱۰ اسفند ۱۳۹۳ - ۱۰:۱۲
تهران- ایرنا- اقدام وزارت ورزش و جوانان در قیمت گذاری 2 باشگاه استقلال و پرسپولیس گامی بلند برای خصوصی سازی صنعت فوتبال است. هر چند كه در راه خصوصی سازی این صنعت مشكلات فراوانی وجود دارد، ولی تحقق این مهم می تواند باعث تحرك فوتبال حرفه یی و تجاری سازی آن شود.