ثبت جهاني رسم زندگي در كيچه هاي ميمند

به گزارش ايرنا كيچه هاي ميمند با سرانگشتان فرهادگونه به عشق شيريني كه شيريني اش پس از گذر ساليان دراز كام هر بازديد كننده اي را حلاوت مي بخشد در دل كوهي ستبر حفر شدند تا امروز نمادي از استقامت و عاشق پيشگي ايرانيان باشد و چشم ­انداز فرهنگي اش در سي و نهمين اجلاس سالانه كميته ميراث جهاني سازمان علمي، فرهنگي و تربيتي ملل متحد (يونسكو) در شهر بن آلمان در فهرست آثار جهاني ثبت شود.

در 38 كيلومتري شهرستان شهربابك از توابع كرمان و در نزديكي محور يزد، سيرجان بندرعباس، مسيري كوهستاني با آسماني لاجوردي و انبوه جنگل هاي بنه يا پسته وحشي، بادام كوهي، بوته هاي خودرو جاز، اسكنبيل، كلوره، چمز، تله و قمس، خارشتر، مخلسه، اسفند، ريواس، كنگر و نخود وحشي، چشم و گوش هر بيننده اي را ميهمان طبيعتي بكر و سكوتي تامل برانگيز مي كند.

رودخانه هاي فصلي مانند مورنگ، لاخيس و لاي حزين با بستري سنگ لاخ، گردشگران را به تازه كردن نفسي در خنكاي سايه سار درختان انار، انگور، گردو، سيب، زردآلو، انجير، توت سياه و سفيد، آلوسياه، هلو، گلابي، به و درختاني همچون نارون، بيدمشك، سپيدار، سنجد و صنوبر دعوت مي كند.

مسير جاده را كه پيش مي روي، دورنماي روستاي صخره اي ميمند، تصور اين كه مردمان دو هزار و 500 سال قبل يا به تعبير گروه كارشناسان آمريكايي 12 هزار سال گذشته بدون ابزار و امكانات پيشرفته توانسته باشند چنين اعجازي را در قلب كوه رقم بزنند، دشوار مي نمايد.

به دهكده صخره اي ميمند مي رسيم، همانطور كه مسير سر بالايي ورودي را نفس زنان به پيش مي رويم، منظرگاه باشكوه خانه ها، بيش از پيش خودنمايي مي كند و آدمي را به شگفتي وا مي دارد، چيدمان 400 خانه معروف به كيچه در دو تا پنج طبقه بر روي يكديگر يادآور زندگي اجتماعي امروز و آپارتمان نشيني است كه دو هزار و 500 اتاق را در روستاي دستكنده ميمند به وجود آورده است.

با خنكاي هوا، بوي گياهان كوهي و داروهايي همچون آويشن سياه، كاكويي، مريم گلي، بومادران، آلاله، زيره، ترنجبين، اطوخودوش، ليسو، ريواس، آويشن، سرشو، مخلسه، اكليل الملك، زوفا، ختمي، انقوزه، بارهنگ، خارخسك، رازيانه، پونه، پرسياوشان، شيرين بيان، خاكشير و شاتره به قول سهراب سپهري مي توان ريه را از ابديت پر و خالي بكنيم.

به خانه ها يا كيچه ها كه مي رسيم، حسي آشنا آدمي را به درون كيچه فرا مي خواند. لازمه ورود به كيچه ها گذشتن از دالان روبازي است كه به زيبايي در دل كوه حفر شده است. براي ورود به كيچه درهاي كوتاه، سر آدمي را به نشانه تعظيم به خالق اشرف مخلوقات كه اينچنين تواني را به بنده اش ارزاني داشته به زير فرو مي برد.

تا چشمانمان به تاريكي كيچه ها عادت كند به اين مي انديشيم كه كدامين عشق چنين نقش ماندگاري را بر لوح دل سنگ رقم زده است، سوسويي كه از روزنه درب كوتاه به درون كيچه مي تابد، سقف و ديوارهاي سياهي را به نمايش مي گذارد كه بهترين و روشن ترين تابلوي زندگي است.

اجاقي كه در زبان محلي ميمندي ها به ديدون معروف است در گوشه اي از اتاق حكايت از قلم هنرمندانه زنان ميمندي در زدن نقش زندگي بر سقف هاي اين كيچه ها دارد.

كارشناسان معتقدند دود ايجاد شده از پخت و پز و سوختن هيزم به منظور گرم كردن كيچه ها موجب ايزولاسيون كيچه ها شده و از تخريب آنها جلوگيري مي كند.

با خالي شدن نسبي كيچه ها و اين خانه هاي صخره اي، جلوگيري از تهديد تخريب بايد دغدغه همه فرهنگ دوستان باشد.

اتاق هاي نامنظم هندسي شكل و وجهه اي خاص به كيچه ها بخشيده اند به طوري كه اتاق هاي سه در چهار به بلنداي يك متر و 90 سانتي متر تا دو متر و 10 سانتي متر در اكثر كيچه ها وجود دارد و بزرگترين كيچه از 90 متر مربع تجاوز نمي كند.

مفروش شدن اتاق با كف پوش هاي نمد، مخشيف، گليم و قاليچه هايي كه باز هم حكايت از سرانگشتان هنرمند زنان ميمندي دارد تداعي كننده هنرمندي زنان ايراني در خانه داري، همسرداري و بچه داري است.

هنگام عبور از كيچه ها بوي خوش غذا مشام را نوازش مي دهد، هواي پاك كوهستان بر گرسنگي مان مي افزايد. اينجا روستاي صخره اي و دستكنده ميمند با هزاران سال قدمت است كه هنوز زندگي به شيوه قديم در آن جريان دارد.

در اتاقي كه با فرش هاي سنتي مفروش شده جاي مي گيريم و كيچه اي كه رستوران غذاهاي سنتي نام دارد ايستگاه نخست مان مي شود، ترديد بين انتخاب غذاهاي محلي همچون كال جوش، سيرآب بنه فله و غيره دوامي نمي پايد و دقايقي بعد تكيه بر بالش هاي لوله اي و سركشيدن چاي داغي كه هنوز بوي خوش هيزم مي دهد، نشان از سيرشدن مان است.

ميهمانوازي مردمان اين ديار به تبعيت از ديار كريمان زبانزد خاص و عام است و در زبان و گويش ميمندي ها هنوز كلمات پهلوي ساساني خودنمايي مي كند.

از پله هاي خاكي به سمت پايين روانه مي شويم، حفر كيچه اي ديگر به نام حمام در دل كوه يكي ديگر از عجايب ميمند است، حمام ميمند بيانگر اهميت رعايت نظافت و بهداشت در روزگاران گذشته است. از دالان خاكي مي گذريم بعد از عبور از دري كوچك به فضاي رختكن مي رسيم كه حوضچه اي در وسط و سه سكو در اطراف آن قرار گرفته است، درب ديگر كه روربرو قرار مي گيرد به صحن حمام هدايتمان مي كند، در پايين صحن خزانه اي در سنگ كنده شده و منفذي هلالي شكل آن را به صحن وصل مي كند.

وسط خزانه گودالي است كه جاي قرار دادن ديگي براي گرم كردن آب بوده و پايين پشت اين چاله دالاني است كه درب آن به خارج از حمام باز مي شود. آتش خانه و محل برافروختن آتش زير حمام قرار دارد. طرف راست خزانه حوضي است كه محل شستن و آب كشيدن پاها است. سنگ مرمر بزرگي كه بر سوراخ سقف حمام به عنوان منبع تامين نور حمام قرار گرفته، يكي ديگر از عجايب ميمند است.

مدرسه قديم روستا نيز در دل روستاي صخره اي ميمند حاكي از علاقه مردمان اين ديار به كسب علم و معرفت است، اين كيچه با تفاوت عرض و عمق بيشتر با شيوه و طرح واحدهاي ديگر ساخته شده به گونه اي كه هرچه از ابتداي كيچه به عمق آن نزديك مي شويم، ابعاد كلاس ها گسترده تر مي شود كه به دليل افزايش ضخامت كوه است.

طول فضاي مدرسه صخره اي 18 متر و عرض آن بين شش تا 15 متر متغير است، مدرسه ميمند داراي پنج فضاي كلاس و دفتر است. حياط بزرگ مدرسه نيز كه به سنگ خشكه چين محصور شده است با تك درخت 'تايي' در وسط خود را زينت داده است.

از مدرسه به سوي مسجد ميمند مي رويم اين مسجد مولود تغييرات چند واحد مسكوني است كه حدود 120 متر مربع وسعت را به خود اختصاص داده است. شكل ظاهري مسجد مدور و منظم است. بعد از عبور از راهرويي به پهناي يك و نيم متر به صحن مسجد مي رسيم، سقف مسجد بر روي سه ستون سنگي به ابعاد و ارتفاع دو متر بنا شده است. محراب مسجد ميمند نيز به طرز هنرمندانه اي در سنگ حك شده و ارتفاع آن حدود يك متر است. نقش تيشه حجاران ميمندي هنوز بر در و ديوار اين مسجد نمايان است، طاقچه ها، محراب، منبر سنگي و طاقچه هايي براي قرار دادن كفش در بدنه ديوار قسمت ورودي است گواه از تمدن مردمان ديار ميمند دارد.

كف مسجد ميمند كه فاقد سنگفرش يا هر پوشش ساختماني است با قالي هاي دستباف ميمندي مفروش شده است. قدمت بناي مسجد ميمند با توجه به اسناد موجود به سال 1240 هجري قمري بر مي گردد.

وسط روستاي صخره اي، كيچه اي داراي سه ايوانچه با طاق گهواره اي گردشگران را به درون فرا مي خواند، در انتهاي راهروهاي ورودي حسينيه ميمند قرار دارد، تجمع چند كيچه صخره اي، حسينيه ميمند را با عظمتي مثال زدني با 200 متر مربع مساحت و چهار ستون مستطيل شكل به نمايش گذارده است.

موزه ميمند نيز از ديگر واحدها با تغيير كاربردي است كه آثاري همچون تركه‌بافي، جاجيم، حصير، سفتوبافي، نمدمالي، ابزار آهنگري، ريسندگي و بافندگي به عنوان گوشه اي از هنرهاي زنان و مردان ميمندي براي رسيدن به زندگي سالم در آن توجه گردشگران را به خود جلب مي كند.

وسايلي مانند ابزارهاي بافندگي شانه قالي بافي، چرخو، استي، داركاربافي، كمان حلاجي، مشته كمان، ابزار كشاورزي گرجين (خرمن كوب)، گاوآهن، كلوخ كوب، ابزار نجاري، رنده، مته، انواع قفل هاي قديمي (كليدون)، كفش و لباس هاي محلي قديم و انواع ظروف غذا در موزه ميمند گواه بر اشتغال اين مردم به كشاورزي، دامپروري و در كل تهيه همه مصارف زندگي با بهره گيري از دست و توان خودشان است.

به پايان سفر كه نزديك مي شويم، دلمان را در كيچه هاي پر خاطره و سرشار از عشق ميمند جا مي گذاريم و سعي مان بر اين است كه همچون مردان و زنان ميمند با تلاش و سخت كوشي نقش عشق را بر دل و ذهمنان حك كنيم، درست همچو فرهاد!

منظر فرهنگي ميمند اوايل اين هفته در سي و نهمين اجلاس كميته ميراث جهاني يونسكو در شهر بن آلمان به عنوان نوزدهمين اثر جمهوري اسلامي ايران و سومين اثر استان كرمان ثبت جهاني شد.



گزارش از نجمه حسني

3029/3028