«امامعلی رحمان» رئیس جمهوری تاجیكستان دو روز پیش در یك سخنرانی در جمع ساكنان استان بدخشان این كشور گفت اگر چه در حال حاضر وضع در مرز تاجیكستان و افغانستان نسبتا آرام است اما برخی نسبت به احتمال تغییر وضع در خطوط مرزی هشدار می‌دهند.
رحمان در این باره توضیح بیش‌تری نداد اما تحلیلگران منطقه ای نیز به امكان تغییر وضعیت مرزی اشاره می‌كنند و می‌گویند كه دولت تاجیكستان به همین منظور امنیت مرزهای خود با افغانستان را در منطقه بدخشان تقویت كرده‌است.
فرمانده نیروهای مرزبانی تاجیكستان ماه گذشته در جلسه شورای فرماندهان نیروهای مرزی اتحاد دولت های مستقل اعلام كرد كه بیش از یك هزار و 500 تروریست درنزدیكی مرزهای این كشور مستقر شده و در حال درگیری با نیروهای افغانستان هستند.
ژنرال «رجبعلی رحمان علی» فرمانده نیروهای مرزبانی و معاون اول رئیس كمیته دولتی امنیت ملی تاجیكستان در این جلسه افزود: تروریست هایی كه در مرز این كشور با افغانستان مستقرند از گروه های طالبان ، جنبش اسلامی ازبكستان ، القاعده و جماعت انصارالله تاجیكستان هستند و در نواحی دشت ارچی ، امام صاحب و قندوز افغانستان تجمع كرده اند.
با شدت گرفتن درگیری میان تروریست ها و نیرو های دولتی افغانستان در بهار سال جاری، درباره استقرار این گروهها در مرز تاجیكستان خبرهای زیادی منتشر و گفته شده است كه نیروهای طالبان و هم پیمانانشان برخی از مناطق شمال افغانستان در مرز با تاجیكستان را به تصرف خود درآورده اند.
«قاسم شاه اسكندرف» رئیس مركز مطالعات مناقشات منطقه و افغانستان با اشاره به سفر اخیر خود به مناطق مرزی تاجیكستان به یك رسانه تاجیك گفت: هیچگاه در مرز با این تعداد نیروی مرزبانی و امنیتی تاجیكستان مواجه نشده بودم.
* هدف تروریستها چیست؟
سئوالی كه تحلیلگران مطرح می كنند این است كه آن سوی مرز تاجیكستان و در مرزهای شمالی افغانستان چرا وضع نگران كننده است؟
«گیریم اسمیت» نماینده گروه بین المللی بحران‌ها در افغانستان، طالبان را بزرگ‌ترین گروه شورشی تندرو در شمال افغانستان ارزیابی می‌كند .
او می‌گوید: همین گروه چهار مرزبان تاجیك را در جنگل‌های رودخانه آمو بازداشت كرد و از 19 دسامبر سال گذشته تا 15 ژوئن سال جاری در گروگان نگاه داشت و آنها تنها با یاری یكی از كشورهای عربی رها شدند .
این نیرو‌ها شامل طالبان، حركت اسلامی ازبكستان (اكنون با اسم جندالله ) و انصارلله پیشتر از پاكستان از دو سمت به شمال افغانستان راه یافته‌اند. سمت غربی كه از مناطق قبیله‌نشین پاكستان و زابل افغانستان به استان های بادغیس، فاریاب، جوزجان، سر پل و بلخ می‌آید و سمت شرقی كه به استان های بدخشان، تخار، قندوز و بلخ می‌رسد .
این چهار استان اخیر ( بدخشان، تخار، قندوز، بلخ ) همه با تاجیكستان هم‌مرزند و در عین حال تندروها در همین استان ها بیشتر نفوذ پیدا كرده‌اند.
نیروهای امنیتی پاكستان در وزیرستان شمالی بیشتر از یك سال و نیم پیش علیه گروههای تندرو از جمله شورشیان آسیای میانه، چچن‌ها و ایغور‌های چین عملیات گسترده راه‌اندازی كردند و شمار زیادی از اعضای این گروهها را وادار ساختند كه منطقه را ترك كنند.
از آن به بعد تندروها به شمال افغانستان رفتند و آنجا را پناهگاه خود كردند و از آن پس به فعالیت‌های تبهكارانه خود در این منطقه ادامه دادند.
«محمد امینی مدقق» كار‌شناس امور افغانستان با اشاره به پیشینه این گروهها می‌گوید در دوره حكومت طالبان در كابل، گروههای تندرو متشكل از شهروندان كشورهای آسیای مركزی به كابل آمدند و در جنگ‌ها به همراه طالبان شركت می‌كردند ولی بعد از سقوط طالبان در ماه اكتبر سال 2001 و ورود نیروهای ائتلاف بین المللی به افغانستان آنها به مناطق قبیله‌ای شمال پاكستان رفتند .
در سال‌های 2005 - 2006 این نیرو‌ها با مردم محلی اختلاف پیدا كردند .حكومت و سازمان‌های اطلاعاتی پاكستان این اختلافات را دامن زدند و در سال 2007 بر ضد جنگجویان كشورهای آسیای میانه قیامی خونین در وزیرستان شمالی به وقوع پیوست . طالبان افغانستان برای خواباندن این قیام دخالت كرد و قسمت عمده جنگجویان تندرو آسیای میانه را به استان زابل افغانستان انتقال داد.
آنها در زابل مثل وزیرستان شمالی فعالیت چندانی نداشتند . اما در سال 2014 «غازی عثمان» رهبر «حركت اسلامی» ازبكستان اعلام كرد كه معلوم نیست ملا عمر رهبر طالبان زنده است یا مرده از این رو ، این گروه بیعت خود با طالبان را پس می‌گیرد. این گروه بعدها اعلام كرد كه با گروه داعش همكاری می‌كند.
* تغییر نام حركت اسلامی ازبكستان
محمد امینی مدقق كار‌شناس امور افغانستان می‌گوید كه حركت اسلامی ازبكستان بعد از اعلام همكاری با داعش تقریباً یك سال و نیم پیش نام خود را به ' جندالله ' تغییر داد تا شورشیان تاجیك و قرقیز، تركمن‌ها، چچنی ها و آیغور‌ها را نیز با خود متحد سازد. ولی هم زمان نام حركت اسلامی ازبكستان را چون یك «برند» استفاده می‌كند.
به گفته كار‌شناسان،كسانی از تاجیكستان به گروه جندالله می پیوندند كه پیشتر در زمره گروههای مسلح مخالف دولت می جنگیدند ولی بعد از امضای توافقنامه
صلح با دولت تاجیكستان شرط های این توافقنامه را قبول نكردند و دوباره در پاكستان و افغانستان به نیروهای تندرو منطقه پیوستند .
جماعت انصارالله تاجیكستان هم وابسته به «جنبش اسلامی ازبكستان» به شمار می رود كه از گروههای تندرو و افراطی وابسته به سازمان تروریستی القاعده شناخته می شود. دیوان عالی تاجیكستان سه سال پیش فعالیت جماعت انصارالله را ممنوع اعلام كرد.
* جنگ و ستیز تندروها در شمال
طی یك ماه گذشته در استان های فاریاب و جوزجان و سر پل افغانستان حركت اسلامی ازبكستان یا جندالله روستا‌های زیادی را به تصرف خود درآورد .در این استان ها به جز این گروه بعضی از اعضای طالبان نیز در جنگ‌ها شركت می‌كنند .استان های هم‌مرز با تاجیكستان یعنی قندوز، تخار و بدخشان نیز از بهار سال جاری به صحنه درگیری‌ها تبدیل شده است .
شمال افغانستان در سال‌های ناآرامی و جنگ‌های شدید داخلی منطقه امن به شمار می‌رفت اما حالا از استان بادغیس تا بدخشان افغانستان وضع در این منطقه تغییر كرده است. پیشتر جنگجویان كشورهای آسیای مركزی می‌گفتند كه جنگیدن آنها علیه ارتش پاكستان در وزیرستان شمالی برای آنها كم‌اهمیت است و آنها باید برای هدف نهایی خود بجنگند و كشورهای آسیای میانه را از رژیم‌های به قول خودشان «غیراسلامی» آزاد كنند. اكنون گروه تروریستی داعش ادعا كرده‌است كه خلافت برقرار می‌كند و كشورهای آسیای میانه را نیز در بر می‌گیرد .
* تحركات مرزی كشورهای آسیای میانه
كشورهای آسیای میانه در جواب به این ادعاهای گروه تروریستی داعش مرزهای خود را تحكیم بخشیده اند.
كار‌شناسان بر این عقیده‌اند كه در این میان مرزهای تركمنستان و تاجیكستان آسیب‌پذیر اند، ولی ازبكستان نسبت به این دو كشور از لحاظ نظامی آمادگی بیشتر دارد و نیرو‌هایش را هم در مرز تقویت كرده‌است.
ازبكستان هراس دارد كه شورشیان ممكن است به مرز تاجیكستان یا تركمنستان رخنه كنند و به قلمرو ازبكستان راه یابند.
ولی در داخل خود افغانستان نیز برای پاكسازی استان های شمالی به جز نیروهای ارتش، فرماندهان پیشین جهادی از جمله عطا محمد نور استاندار بلخ و عبدالرشید دوستم معاون رئیس جمهور نیز اختلافات پیش‌آمده بعد از انتخابات ریاست جمهوری را كنار گذاشته و با یكد یگر متحد شده و قول داده‌اند كه شمال كشور را با یاری گروههای پیشین خود از وجود تندروهای خائن پاكسازی كنند.
گزارش تحلیلی از: خسرو حسینی
آساق**1663 **1446
تاریخ انتشار: ۱۰ مرداد ۱۳۹۴ - ۱۲:۴۶
تهران - ایرنا - تحلیلگران منطقه ای با اشاره به به تحركات گروههای تروریستی در شمال افغانستان، از احتمال رخنه این گروهها به كشورهای جنوب آسیای مركزی و ایجاد تغییرات در خطوط مرزی این كشورها به ویژه تاجیكستان هشدار جدی می دهند.