اشتراك زندگی با اهدای خون سالم

بشر همواره در طول تاریخ در معرض آسیب های جدی ناشی از بروز بیماری های گوناگون، بلایای طبیعی و حوادث بوده است. با پیشرفت علم و فناوری اگر چه از اثرها و پیامدهای این مسائل كم شده اما نیاز به خون سالم همچنان اولویت خود را حفظ كرده و هنوز هیچ جایگزین مناسبی برای خون انسان كشف نشده است. میلیون ها تن در سراسر جهان جان خود را وامدار انسان هایی می دانند كه هرگز آنها را ندیده اند. افرادی كه بدون هیچ گونه انتظار پاداشی خون خویش را اهدا می كنند. با این حال در بسیاری از كشورها به علت كمبود خون و محصولات آن انسان هایی از دنیا می روند، از جمله مرگ ناشی ازخونریزی، كودكان ناشی از سوء تغذیه شدید و كم خونی، قربانیان حوادث و .... در اینجا نقش والای اهداكنندگان خون در تامین خون مورد نیاز بیماران و نیازمندان در جامعه مشخص می شود.
طرح تجلیل از اهدا كنندگان خون، در سال 2004 میلادی با پشتیبانی برخی از سازمان های جهانی مانند سازمان بهداشت جهانی، فدراسیون بین المللی جمعیت های صلیب سرخ وهلال احمر، انجمن بین المللی انتقال خون و فدراسیون بین‌المللی سازمان‌های اهدای خون شكل گرفت و با تصویب آن روزی را در تقویم به نام «روز جهانی اهدا كنندگان خون» نامگذاری كردند.
هر سال در 14 ژوئن برابر با 25 خرداد مراسمی ویژه با حضور نمایندگان كشورها و اهداكنندگان برگزیده به میزبانی یكی از كشورها برگزار و شعاری نیز برای این روز انتخاب می شود.
«با اهدای خون زندگی را به اشتراك بگذاریم» شعار روز جهانی اهداكنندگان خون در سال 2016 میلادی به شمار می رود كه این شعار به نقش و مشاركت جوانان، توجه به افزایش شركت بانوان در اهدای خون و نقش حمایتی دستگاه ها و وزارتخانه های مرتبط با انتقال خون می پردازد كه از طرف سازمان بهداشت جهانی مورد توجه قرار گرفته است.

«نیما هامون» معاون اهدا و نوآوری سازمان انتقال خون و رییس ستاد اجرایی روز جهانی اهدای خون، به مناسبت این روز در گفت و گو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا، با اشاره به تاریخچه نامگذاری 14 ژوئن گفت: سازمان بهداشت جهانی هفت موضوع در ارتباط با سلامت انسانها را در تقویم جهانی نامگذاری كرده است. در سال 2004 میلادی كشورهای عضو سازمان ملل متحد و برپایه تصمیم سازمان بهداشت جهانی، اختصاص روزی به نام روز جهانی اهدای خون در نظر گرفته شد كه نقش اهداكنندگان خون و نظام سلامت كشورها و تاثیری كه بر نجات سلامت انسانها دارد، برجسته شد و در تقویم جهانی به ثبت رسید. این روز برابر با به دنیا آمدن دانشمندی به نام «كارلنداشنایدر» بود كه گروه های خونی A,B,O را كشف كرد كه هر سال این روز با مراسم هایی خاص در كشورهای مختلف برگزار می شود.
وی با اشاره به این موضوع كه مركزهای اهدای خون در گذشته در ایران چگونه فعالیت می كردند، بیان داشت: بر پایه شواهد موجود سابقه نخستین تزریق خون در كشور به سال‌های ابتدایی دهه 20 هجری خورشیدی باز می‌گردد. تزریق نخست خون به صورت پراكنده در مراكز درمانی و تعداد محدودی بیمارستان ها انجام می شده كه این جمع آوری خون اهدایی پاسخگوی نیازمندان و بیماران نبود، در نتیجه با شناخته شدن ارزش حیاتی خون تنها راه چاره پرداخت مبالغی در برابر دریافت خون بود كه بیشتر این افراد اهدا كننده از قشر فقیر یا معتادانی بودند كه نیاز مالی داشتند و كمترین كنترلی از نظر بررسی سلامت و كیفیت خون‌ها وجود نداشت. این موضوع تاثیر مستقیمی بر سلامت خون و در نهایت سلامت فردگیرنده داشت.
با توجه به مشكلات و عوارض ناشی از تعدد متولیان امر انتقال خون طرح اولیه تاسیس یك سازمان مستقل برای ساماندهی سیستم تامین خون و فرآورده‌های خونی مطرح شد و در نهایت به تشكیل سازمان ملی انتقال خون ایران با بنیانگذاری پروفسور علاء در نهم مرداد 1353 خورشیدی منجر شد.
معاون اهدا ونوآوری سازمان انتقال خون، درباره اینكه چه افرادی می توانند خون اهدا كنند و چه هدفی دارند، یادآور شد: اهدای خون به صورت داوطلبانه انجام می‌شود. اهدای خون داوطلبانه به این معنی است كه افراد فقط با نیت انجام دادن یك كار خوب و انسان دوستانه به مراكز اهدای خون مراجعه می‌كنند. هر فردی كه 18 سال تمام داشته باشد می تواند به این واحدها مراجعه كند و در این امر شركت كند. افرادی كه فقط برای كمك به همنوع خود، خون اهدا می‌كنند در بخش مشاوره پزشكی به سوال های پزشك مربوطه پاسخ می‌دهند و نتیجه این رفتار باعث می شود ارتقای ضریب سلامت خون اهدایی بالا رود. این موضوع بسیارمهمی است اگر به فرد مراجعه كننده اهدا توصیه نشود می تواند به عنوان همیار برای كمك آنجا باشد و در ترویج فرهنگ اهدای خون در كنار این مركز همكاری كند. بحث دیگری كه می تواند در گفت و گوی قبل از اهدای خون مراجعه كننده وجود داشته باشد، مبحث خود حذفی فرد كه فرایندی تعریف شده است كه مراجعه كننده می تواند به صورت محرمانه به پزشك بگوید كه خون اهدا شده را به دلایلی مصرف نكنند كه به این عمل خودحذفی اهداكننده می گویند.
وی در ادامه بیان داشت: خون های گرفته شده در سازمان انتقال خون بایستی در آزمایشگاه های تخصصی مورد آزمایش های لازم قرار بگیرند و در سه مرحله از سلامت خون مطمئن شد كه این رسالتی مهم برای سازمان انتقال خون است كه باید به آن جامه عمل بپوشاند. در زمینه معافیت اهدای خون نخستین بحث؛ نوع دارو و وضیعت سلامت جسمانی فرد است كه از یك تا چند روز از این معافیت برخوردار هستند و بعد از آن می توانند به اهدای خون بپردازند. معافیت نوع دوم مراجعه كننده به صورت دائم از این امر معاف شوند كه این در مرحله مصاحبه پزشكی معلوم می شود كه مطلب را درمیان بگذارد از اهدای خون انصراف دهد. بر همین پایه جدای از فرآیندهای فنی، مراكز انتقال خون‌ دنیا در حوزه جذب و آموزش اهداكنندگان خون سرمایه‌گذاری ویژه‌ای انجام می‌دهند. بتدریج و همزمان با پیشرفت‌های چشمگیر علم پزشكی در زمینه طب انتقال خون، به كارگیری فناوری روز دنیا در تمامی مراحل تامین فرآورده‌های خونی از جمله جذب و انتخاب اهداكنندگان، انجام آزمایش‌های بررسی ویروسی روی تك‌تك خون‌های اهدایی، تهیه و نگهداری فرآوردهای خونی و در نهایت ارسال فرآورده به بانك خون‌های بیمارستانی، كارنامه درخشانی را برای انتقال خون ایران رقم زده است.
پیاده‌سازی سیاست‌های سازمان جهانی بهداشت، از جمله حذف سیستم جایگزینی خون و جمع‌آوری خون از اهداكنندگان داوطلب، آزمایش‌های غربالگری خون، اهدای مستمر، سیستم خودحذفی محرمانه و ... موقعیت ممتازی را برای این سازمان در میان كشورهای منطقه فراهم كرده است.
رییس ستاد اجرایی روز جهانی اهدای خون، درباره اهداكنندگان ثابتی كه در این سازمان وجود دارد اظهار داشت: یكی از شاخص‌های ارزیابی كیفی انتقال خون‌ها در دنیا اهدای مستمر خون است. اهداكننده مستمر به فردی می‌گویند كه در سال حداقل دو بار خون اهدا كرده باشد. بهترین نوع اهدای خون اهدای مستمر است به دلیل اینكه مراجعه كننده برای سلامت بدن رعایت تغذیه سالم را در دستور غذایی خود قرار می دهد، از رفتارهای پرخطرجلوگیری می كند. به سلامت روان خود اهمیت ویژه ای می دهد و وقتی این فرد به صورت مستمر وارد سیستم اهدای خون شد به عنوان یك ذخیره خونی قابل اتكا برای بیماران نیازمند و هرلحظه كه سازمان انتقال خون نیازمند باشد در صف نخست اهدا قرار می گیرند. در حال حاضر در حدود 53 درصد اهدا كنندگان مستمر هستند كه سالی دوبار اهدای خون را انجام می دهند كه باید برپایه برنامه های سیاستگزاری های كلان سازمان انتقال خون این هدف گذاری به 90 درصد برسد و با دانشی كه در زمینه اهدای خون در كشور وجود دارد این سازمان در نقطه ای مطلوب قرار داشته و با توجه به این امر نیازهای بیماران تامین می شود. سازمان بهداشت جهانی دستیابی به دستاوردهای اهدای خون مستمر را در سال 2020 میلادی تخمین زده است با توجه به اینكه ایران در سال 1386 خورشیدی به این مهم دست یافته است.
وی به برنامه های سازمان اهدای خون برای تشویق و ترغیب مردم برای این امر اشاره كرد و تصریح كرد: محور اصلی اهدای خون یك حركت انسان دوستانه است كه در دنیا هم اطلاعات نشان می دهد بهترین و موثرترین انگیزه برای اهدای خون و تداوم آن انگیزه های انسانی است. سازمان انتقال خون با توجه به جایگاهی كه دارد سعی می كند با ترویج اثرات اهدای خون بر نظام سلامت كشور به پرورش سرمایه های انسانی در این زمینه بپردازد.
نیما هامون در پایان با اشاره به اینكه شعار امسال سازمان بهداشت جهانی «با اهدا خون زندگی را به اشتراك بگذاریم»است، گفت: مشاركت جوانان، نقش حمایتی دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مرتبط با انتقال خون و همچنین توجه به افزایش مشاركت بانوان در اهدای خون از مواردی به شمار می رود كه از طرف سازمان بهداشت جهانی مورد توجه قرار گرفته است. افزایش مشاركت بانوان در اهدای خون به دلیل اینكه هم در امر اهدای خون مشاركت دارند و هم اینكه پرورش‌دهنده اهداكنندگان خون هستند و این فرهنگ را از نسلی به نسل بعد انتقال می‌دهند از اهمیت خاصی برخوردار است و در این باره بانوان برای اهدای خون باید نگاه ویژه‌ای داشته باشند.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9117**9131