ارتقای سلامت تولیدات دامی از اهداف كلان در سازمان دامپزشكی

دامپزشكی‌ علم‌ شناخت‌ و پیشگیری از بیماری های‌ دامی و بیماری های مشترك‌ میان‌ انسان‌ و حیوان‌‌ است و بر پایه اعلام سازمان جهانی بهداشت؛ هدف نهایی دامپزشكی، تامین مواد غذایی و بهداشت انسان، به شمار می رود.
زمینه های پیدایش این علم به روزگاری باز می گردد كه انسان های نخستین، به كشاورزی روی آوردند و با اهلی كردن حیوان ها و سلامت دام، برنامه غذایی خود را بر پایه تغذیه سالم پایه ریزی كردند و بدین شكل افرادی برای دستیابی به این مهم همچون دامپزشكان كنونی به درمان حیوانات مشغول شدند و با گذشت زمان كشورهای گوناگون به تشكیل سازمان هایی در ارتباط با امور دام مبادرت ورزیدند.
ایران نیز با توجه به پیشینه ای كه در این مقوله داشت در طول سالیان متمادی نهادها و اداره های مختلفی را در این باره تشكیل داد تا آنكه پس از انقلاب مشروطه در ایران و در پی شیوع بیماری طاعون در كشور‌،‌ این دانش به صورت جدی توجه مسوولان مربوطه را به خود جلب كرد. به همین منظور قانون تشكیل شعبه دفع آفات حیوانی در دی 1303 خورشیدی با هدف «جلوگیری از بیماری های دامی، تهیه واكسن و سرم، افزایش جانداران اهلی، مطالعه بیماری های گیاهی و شناخت حشره های سودمند» به تصویب مجلس شورای ملی رسید و نظارت بر آن را موسسه پاستور بر عهده گرفت.
اهمیت كنترل بیماری های مهلك دامی، كنترل و نظارت بهداشتی بر دام و فرآورده های خام دامی و مبادله های تجاری مرزی و برون مرزی سبب شد تا قانون تثبیت صحی حیوانات در 1314 خورشیدی در 9 ماده از تصویب مجلس شورای ملی بگذرد و اینگونه اداره كل دامپزشكی جایگزین موسسه دفع آفات حیوانی شود.
پس از گذشت چند سال با دستور وزارت كشاورزی تمامی اداره های دامپزشكی استان ها مستقل شدند و به طور مستقیم زیر نظر مدیركل دامپزشكی كشور قرار گرفتند تا آن كه در 1350 خورشیدی، قانون سازمان دامپزشكی كشور تصویب شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بخشنامه تشكیل شبكه های دامپزشكی استان ها و برقراری ارتباط مستقیم استان ها با سازمان مركزی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
این نهاد، پس از تصویب قانون جداسازی وظایف وزارتخانه های كشاورزی و جهاد سازندگی، به وزارت جهاد سازندگی پیوست و در 1372 هجری خورشیدی به صورت سازمانی مستقل فعالیت خود را ادامه داد و از 1379 هجری خورشیدی تاكنون با ادغام وزارتخانه های جهاد سازندگی و كشاورزی، زیر نظر این وزارتخانه قرار دارد و فعالیت ها و هدف های خویش را پیگیری می كند.
«مبارزه با بیماری های دامی، حفظ بهداشت و سلامت دام و فرآورده های آن، نظارت و بازرسی های بهداشتی در مرحله های مختلف تولید، فرآوری، نگهداری و عرضه این محصول ها» از جمله وظیفه های مهم این نهاد است.
ایرانیان باستان هر ساله در 14 مهر برای سلامت حیوانات خویش دعایی مخصوص می خواندند كه بعدها با تشكیل دانشگاه دامپزشكی تهران پیش زمینه نامگذاری این تاریخ به عنوان «روز دامپزشكی» ایجاد شد و اینگونه این روز در تقویم به ثبت رسید.
شعار روز ملی دامپزشكی در 1395 خورشیدی «دامپزشكی، سلامت، توسعه پایدار» تعیین شده زیرا دستیابی به توسعه پایدار در گرو تامین امنیت غذایی برای جامعه است و سلامت دام، ارتباطی دوسویه با زندگی انسان دارد.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز دامپزشكی با «خالد خداوردی» معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی سازمان دامپزشكی كشور به گفت و گو پرداخت.
خداوردی با اشاره به تاریخچه و علت انتخاب روز دامپزشكی، گفت: با توجه به اهمیت سلامت حیوانات و تاثیر آن در جامعه، انتخاب روزی برای دامپزشكی ضروری به نظر می رسید. این علم نقش بسیار مهمی در سلامت افراد و بهداشت عمومی دارد كه در این میان بررسی بیماری های دامی، سرایت و انتشار بیماری ها، مبارزه با بیماری های همه گیر و قرنطینه ای دام ها و همكاری با وزارت بهداشت از جمله مهمترین وظایف سازمان دامپزشكی است.
معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی سازمان دامپزشكی كشور به نقش دامپزشكان در تحقیقات پزشكی و بهداشتی اشاره كرد و اظهار داشت: یكی از وظایف سازمان دامپزشكی در بحث ایمنی غذا است كه در این قسمت از مزرعه تا سفره را نظارت می‌كند. دامپزشكی از اركان مهم امنیت غذایی محسوب می شود و نقش آن را می توان در سه محور اقتصادی، بهداشتی و تحقیقاتی مشاهده كرد.
سلامت و پایداری امنیت غذایی از اهمیت فراوانی برخوردار است و در این زمینه دامپزشكان می توانند با ارایه و توسعه همه جانبه روش های پیشگیری و اقدام های مراقبتی به این مهم دست یابند و اینگونه تاثیر بسزایی در روند رشد اقتصادی جامعه داشته باشند. اینكه تا چه اندازه زمینه های مختلف پرورش دام در تامین درآمد عمومی و گذران زندگی انسان ها نقش دارد، نشانگر اهمیت بُعد اقتصادی این جنبه از فعالیت دامپزشكی است. رعایت بهداشت با حفظ سرمایه های دامی، دومین عامل و نقش مهم در این عرصه به شمار می رود كه سلامت جامعه انسانی و كیفیت فرآورده های خام دامی در آن نمایان می شود.
وی در ادامه افزود: پایه بهداشت و سلامت جامعه به میزان بسیار زیادی وابسته به بهداشت فرآورده های دامی است و تحقیقات و پژوهش در دامپزشكی به عنوان مهمترین ركن شناخته می شود كه دانش آموختگان مختلف این رشته علاوه بر فعالیت های تخصصی در مركزهای تحقیقاتی و دانشگاهی، در علوم و فناوری های دیگری كه در راستای امنیت غذایی مهم به حساب می آید نیز همكاری دارند. وظیفه این حوزه، تأمین بهداشت دام و فرآورده‌های خام دامی و ارتقای سلامت عمومی و دستیابی به توسعه پایدار در گرو تامین امنیت غذایی برای جامعه است و بایستی به عنوان یكی از هدف های كلان برنامه اقتصاد مقاومتی در صنعت دامپروری به آن توجه شود.
خداوردی یكی دیگر از فعالیت های سازمان دامپزشكی را نظارت بر تولید دام دانست و عنوان كرد: تمام گاوداری های صنعتی از نظر مهار بیماری های گوناگون زیر پوشش این نهاد هستند كه با شیوع بیماری ها، واكسیناسیون آن ها در چند مرحله شكل می گیرد و شناسنامه دار كردن فرآوردهای غذایی و دامی از سیاست های سازمان دامپزشكی كشور به شمار می رود. نقش دامپزشكان در حوزه بهداشتی بسیار تاثیر گذار است زیرا آنان اقدام های اولیه و پیشگیرانه از بیماری هایی همچون تب مالت، هاری و ... شناسایی و فرایند نظارت و كنترل از روستاها تا كشتارگاه را برعهده دارند. واكسیناسیون، رعایت مسایل بهداشتی، حمل و نقل در زمان عرضه به سطح شهر و تضمین سلامت فرآورده های دامی برای مصرف كننده نیز از وظایف اصلی این سازمان محسوب می شود.
معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان دامپزشكی كشور اظهار داشت: مشكل های این حرفه باید به طور زیر ساختی حل شود كه كنترل سلامت فرآوردهای دامی در طول زنجیره از مزرعه تا صادرات را در بر دارد. برای نمونه انجام دادن آزمایش های لازم برای تایید عرضه محصول در بازار به وسیله كارشناسان این حوزه صورت می گیرد كه تضمین دهنده كیفیت و كنترل فرآیند تولید و سلامت محصول نهایی است و در صادرات نیز اثر گذار خواهد بود.
وی در ادامه خوراك دام را یكی از فرآیندهای مهم نظارت دانست و افزود: همواره باید خوراك و غذای سالم دارای استانداردهای لازم باشد و در این راستا اقدام های پایشی صورت پذیرد. برای تهیه خوراك دام به دلیل اینكه از مواد مختلف استفاده می شود احتمال انتقال بیماری نیز افزایش می یابد و به همین منظور، خوراك دام همیشه به وسیله سامانه های مربوطه كه برای كنترل فرایند نظارت بر بهداشت محصول نهایی شكل گرفته اند؛ تهیه می شود. روند تایید كیفیت منابع غذایی مانند گوشت، شیر و... كه به آن ها فرآورده های خامی می گویند نیز بر عهده سازمان دامپزشكی است و هنگامی كه از این مواد فرآورده های دیگری تهیه شود وزارت بهداشت برای نظارت آن ها وارد عمل می شود.
خداوردی به اقدام های ضروری درباره بهداشت گوشت های وارداتی به وسیله سازمان دامپزشكی اشاره كرد و بیان داشت: در بحث گوشت های وارداتی به كشور در چندین مرحله از سلامت آن ها اطمینان حاصل و از هر مقصدی كه برای نخستین بار گوشت وارد می شود، بازدیدهای میدانی و تحقیقاتی صورت می گیرد كه تمام مرحله های آن را سازمان دامپزشكی انجام می دهد. همه ضوابط و نكته های بهداشتی لازم به منظور اطمینان از سلامت دام های كشتاری، پیش و پس از كشتار بازرسی می شود. این نهاد با توجه به وظیفه های قانونی خود كارشناسان و دامپزشكان را به كشتارگاه های مورد تایید كشور مربوطه اعزام می كند تا نظارت كامل بر روند تولید گوشت صورت پذیرد همچنین پس از آنكه آزمایش های لازم انجام و اجازه واردات كسب شد، گواهی بهداشتی كشور صادركننده مهر تاییدی دیگر بر سلامت محصول است. این گوشت ها پس از ورود به بندرها دوباره به وسیله كارشناسان دامپزشكی ارزیابی می شود و در صورت كسب نتایج رضایت بخش مجوز صدور ترخیص بهداشتی را كسب می كند.
معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان دامپزكشی در پایان با اشاره به نامگذاری هفته دامپزشكی و برنامه های اجرایی آن گفت: سازمان دامپزشكی كشور با توجه به برنامه ریزی ها و تصمیم گیری های لازم هفته ای را برای بزرگداشت فعالان این عرصه در نظر گرفته است كه از هشتم مهر آغاز شده است. برای هر كدام از روزها عنوان خاصی در نظر گرفته شده كه در آن مراسم و ویژه برنامه های خاص اجرا می شود كه عبارتند از؛ هشتم مهر«دامپزشكی، اخلاق حرفه ای و حقوق حیوانات»، نهم مهر «دامپزشكی، پژوهش و نوآوری بر پایه تفكر جهان واحد - سلامت واحد»، 10 مهر «دامپزشكی، پژوهش و نوآوری بر پایه تفكر جهان واحد - سلامت واحد»، 11 مهر«دامپزشكی، سلامت غذا از مزرعه تا سفره»، 12 مهر «دامپزشكی، آموزش، كارآفرینی و اشتغال پایدار»، 13 مهر «دامپزشكی، توسعه خدمات در مناطق روستایی و عشایری» و برای آخرین روز شعار «دامپزشكی، سلامت، توسعه پایدار» انتخاب شده است كه با حضور شاغلان در حوزه های مختلف اجرایی، آموزشی و پژوهشی دامپزشكی در بخش های دولتی و غیر دولتی، تقدیر از برترین ها و برگزاری نمایشگاهی به همین منظور در حاشیه مراسم بزرگداشت برگزار می شود.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مریم همتی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9117**2002**9131