جرعه اي از زيارت اربعين

امام صادق(ع) در روز اربعين اينگونه سيدالشهدا(ع) را در كربلا زيارت مي كردند: السلام علي ولي الله و حبيبه، السلام علي خليل الله و نجيبه، السلام علي صفي الله و ابن صفيه، السلام علي الحسين المظلوم الشهيد، السلام علي اسير الكربات و قتيل العبرات
سلام بر ولي خدا و دوست او، سلام بر خليل خدا و بنده نجيب او، سلام بر بنده برگزيده خدا و فرزند برگزيده اش، سلام بر حسين مظلوم و شهيد، سلام بر آن بزرگواري كه به گرفتاري ها اسير بود و كشته اشك روان گرديد.
اولين فرازهاي زيارت اربعين با سلام هايي بر سيد و سالار شهيدان آغاز مي شود و آنگاه امام صادق(ع) با اشاره به جايگاه امام حسين(ع) به اهداف قيام آن حضرت اشاره مي كنند.
براي آشنايي بيشتر با مضامين اين زيارتنامه به گفت وگويي با استاد حوزه علميه حضرت عبدالعظيم نشستيم تا اگر نتوانستيم به كاروان بزرگ پياده روي اربعين راه بيابيم، حداقل مفاهيم اين زيارت را زمزمه كرده و با حضور قلبي در بارگاه آن حضرت، مرهمي بر دل هاي خود بگذاريم.
حجت الاسلام حسن عامري به خبرنگار معارف ايرنا گفت: ويژ گي هايي كه در زيارت اربعين وجود دارد، از آن يك زيارتنامه ويژه ساخته و نشانه هاي شيعه در عصر غيبت در آن تجلي يافته است.
وي هشت ويژگي براي اين زيارت برشمرد و افزود: اولين مساله مطرح شده در اين زيارت موضوع امام شناسي است. چون زيارتنامه با سلام بر ولي الله شروع مي شود و ادامه زيارت به شخصيت امام حسين (ع) مي پردازد و بيان مي كند كه او از چه نسلي است، چه اهدافي داشته، اخلاق او چگونه بوده و مرام آن امام چه بوده است.
وي اضافه كرد: دومين مساله در اين زيارت بيان هدف امامت است كه در بخشي از زيارت چنين مي خوانيم كه امامي با اين شرايط آمده تا بندگان خدا را از گمراهي و جهالتي كه براي آنان بوجود آمده نجات دهد.

** دشمن شناسي در زيارت اربعين
به گفته اين پژوهشگر مذهبي مساله مهم ديگر در زيارت اربعين، موضوع دشمن شناسي است كه بخش بزرگي از زيارت عاشورا نيز به اين مساله اختصاص دارد و در زيارت عاشورا حتي بيش از اين كه درباره امام حسين(ع) و اجداد آن حضرت مطالبي ارائه شود، راجع به دشمنان سيدالشهدا(ع) توضيح داده مي شود.
وي اضافه كرد: در زيارت عاشورا ويژگي هاي دشمنان امام حسين(ع) با عباراتي مانند «كساني كه پايه ظلم را بنا نهادند»، «شما را از مقام خود كنار گذاشتند»، «شما را كشتند»، «مقدمات كشتن شما را فراهم كردند» و مضاميني از اين قبيل آمده است و بخش زيادي از زيارت اربعين نيز اختصاص به دشمن شناسي دارد.
عامري تاكيد كرد: اين مساله نشانگر اهميت دشمن شناسي و ضرورت آن بعد از اصل امام شناسي است و همانگونه كه مي بينيم اصل اوليه در اينگونه زيارتنامه ها به خصوص زيارت اربعين مساله دشمن شناسي است.
وي افزود: امام صادق (ع) حتي علت دشمني آنها را با امام حسين (ع) اين گونه بيان مي كند كه دشمنان سيدالشهدا (ع) كساني بودند كه مغرور به دنيا شدند، آخرت خود را به دنيا فروختند، فريب خوردند و عظمت امام را نديدند و نشناختند و تمام اين جزييات در زيارت اربعين آمده است.

** ضرورت مردم شناسي در فتنه و مرام مبارزه
اين كارشناس مذهبي افزود: مردم شناسي در فتنه يكي از ويژگي هاي مهم اين زيارت است كه در آن چنين مي خوانيم «كساني كه قاتل بودند، ظلم كردند و يا اسباب قتل امام (ع) را بوجود آوردند و همچنين كساني كه با سكوت خود رضايت به اين امر دادند و موجبات آن را فراهم كردند.»
وي افزود: موضوع مردم شناسي در زمان فتنه يكي از ويژگي هاي زيارت اربعين است، به گونه اي كه انسان احساس مي كند در كلاسي حضور دارد كه ويژگي هاي افراد در زمان فتنه تبيين مي شود.
عامري همچنين گفت: موضوع ديگر در اين زيارت، مرام مبارزه است كه خصوصيتي بسيار جذاب است و نكته جالب اين است كه اين مساله فقط در زيارت اربعين آمده است.
وي گفت: اين مرامنامه درباره مبارزه و جهاد در راه خدا است. چون در اين زيارت مي خوانيم كه «سيدالشهدا در حالي براي تو (خدا) جهاد كرد كه بسيار تحمل كرد و رنج ها و گرفتاري ها را به جان خريد تا جايي كه در راه اطاعت تو خون او ريخته شد» و بايد بدانيم هميشه اينگونه نيست كه در مبارزه پيروزي حاصل شود و گاهي بايد گرفتاري ها و مشكلات را در راه خدا تحمل كرد.

** بيعت دائمي با امام
عامري گفت: مساله ديگري كه در زيارت اربعين بسيار مشهود است موضوع بيعت دائمي و مكرر با امام است و در اين زيارت مي خوانيم «اشهد انك امين الله» يعني همانگونه كه در اذان بر ولايت اميرمومنان علي(ع) شهادت مي دهيم، در اين زيارت نيز به نوعي بيعت كردن دائمي را مي بينيم.
وي افزود: نشان دادن عاقبت كار همه افراد خوب و بد يكي ديگر از ويژگي هاي اين زيارتنامه است و در آن مي گوييم «شهادت مي دهم كه خدا هر چه به شما و طرفداران شما وعده داد عمل كرد و به آنان عطا كرد و هركسي را كه با تو مخالفت كرد از بين برد.»

** وظيفه شناسي امت اسلامي
اين استاد حوزه اظهار كرد: وظيفه شناسي امت اسلامي از ديگر نكات مهم اين زيارت است. چون يكي از علامت هاي شيعه اين است كه هميشه تولي و تبري داشته باشد. يعني شيعه اميرمومنان(ع) بايد حركت مستمري داشته باشد كه در زمان اطاعت و پيروي از امام، كساني را كه همراه با امام هستند، همراهي كرده و با كساني كه دشمن امام هستد مبارزه كند.
وي افزود: در روايتي، امام حسن عسكري(ع) از زيارت اربعين به عنوان يكي از نشانه هاي شيعه ياد مي كنند و اين زيارت كه از امام صادق(ع) نقل شده حاوي نكات مهم است كه اين نكات سبب شده تا محتواي زيارت اربعين سالار شهيدان نشانه شيعه در عصر غيبت امام زمان(ع) باشد.
فراهنگ ** 1003 ** 1071 ** خبرنگار: محمدرضا جعفرملك ** انتشار دهنده: اميد غياثوند