نقش فضای مجازی در رفتار انتخاباتی؛ فرصت یا تهدید

به گزارش ایرنا دولت یازدهم افزایش ضریب نفوذ فضای مجازی با هدف توسعه سیاست های دموكراتیك را دنبال كرده و تاثیر آن را باید به عنوان یك فرصت برای افزایش مشاركت یا تهدید برای انتخاب اصلح، در شكل گیری رفتارهای سیاسی در انتخابات پیش رو جست و جو كرد.
از این رو علاوه بر توجه به كاركردهای مثبت و سازنده رسانه ها در توسعه سیاسی جوامع باید با تدوین راهبردها و سیاست گذاری مناسب به منظور تقویت مبادلات فرهنگ اسلامی - بومی در جهت تقویت رفتار انتخاباتی شهروندان گام برداشت و توسعه سیاسی در رفتار انتخاباتی را به نسل های آینده منتقل كرد.
پژوهشگر ژئوپلیتیك با اشاره به اینكه فضای مجازی محلی برای تبادل اطلاعات است، گفت: این فضا قابلیت‌های تأثیرگذاری بر افكار عمومی به خصوص در شكل‌گیری جنبش‌های اجتماعی مجازی یا ایجاد همگرایی‌های فردی و گروهی را دارد و به جهت سمت و سو دادن به افكار و فعل ها در دنیای واقعی حائز اهمیت است.
محمود نورانی ادامه داد: فضای مجازی به صورت شبكه های اجتماعی می‌تواند به ‌عنوان محلی برای تضارب آرا و نظرات سیاسی و اجتماعی مطرح شود یا در جهت ایجاد موج‌های حمایتی - انتقادی یا اپوزیسیون عمل كند و به همین دلیل تاثیر فضای مجازی به خصوص در انتخابات قابل توجه است.
وی با اشاره به اینكه یكی از مهم ترین ویژگی های جوامع امروزی تأثیر فضای مجازی بر رفتارهای سیاسی و اجتماعی افراد است، گفت: افراد در زندگی واقعی خود دارای روابط مجازی هستند و بخشی از این روابط ناشی از فعالیت آنان در شبكه های اجتماعی است.
وی معتقد است كه هر مقدار وابستگی جامعه به این شبكه ها بیشتر شود، تأثیرگذاری این شبكه ها نیز بر زندگی واقعی و شكل گیری افكار عمومی بیشتر می شود.
وی ادامه داد: عصر نوین حیات بشر با اصطلاحات و نظریه های جدیدی چون عصر انفجار اطلاعات، پسامدرنیته، جامعه اطلاعاتی و جامعه شبكه ای توصیف می شود و در این میان نقش رسانه های ارتباط جمعی برجستگی خاصی دارد.
وی با اشاره به اینكه رسانه های نوین با در دست گرفتن افكارعمومی، كنترل و هدایت آن و همچنین تهییج و به كارگیری آن نقش جدی در عرصه قدرت بازی می كند، افزود: امروزه تمام سیاست های جدید در چارچوب رسانه های الكترونیك گذران می كنند.
به گفته وی این درهم تنیدگی فضای زندگی و رسانه های نوین آنچنان برجسته شده كه بخش های مهم زندگی را تحت تأثیر قرار داده و سیاست را به عنوان جزو مهم این فضا دستخوش تغییر كرده است .
این پژوهشگر جغرافیای سیاسی ادامه داد: رسانه های گروهی عناصر مختلف گفتمان مردم سالاری را به هم ارتباط می دهد، به تولید رفتارها و سیاست های دموكراتیك منجر شده و فقدان این گونه رسانه ها در جوامع در حال توسعه باعث تحلیل رفتن مفهوم دموكراسی می شود.
وی گفت: مشاركت حداكثری، پیمان مجدد با آرمان های انقلاب، محك پایبندی به قانون، تمرین مردم سالاری دینی، حاكم شدن عقلانیت، خرد، اخلاق و افزایش سرمایه اجتماعی از جمله اهدافی است كه حاكمیت در صحنه انتخابات به دنبال تحقق آنهاست.
وی با اشاره به اینكه فضای مجازی در جلب مشاركت مردم در انتخابات پیش رو تاثیرگذار است، ادامه داد: انتخابات یك فرآیند تصمیم گیری است كه در آن جمعیتی یك فرد را برای مسئولیت یك امر عمومی می گزیند و كاركرد اصلی اجتماعی آن تنظیم رابطه میان دولت و مردم است كه عناصر این تعریف به صورت معناداری از طریق رشد رسانه ها و شبكه های مجازی در حال بازتعریف در جامعه هستند.
وی افزود: شبكه های اجتماعی در جهت پرداختن به موضوع های گوناگون سیاسی و اجتماعی بسیار فعال است و اعضا جامعه به عنوان یكی از راه های اساسی دسترسی به اطلاعات و اخبار و نیز شبكه سازی برای كنش های اجتماعی از آنها استفاده می كنند.
نورانی اضافه كرد: با این وجود برهه هایی وجود دارد كه نقش شبكه های اجتماعی در انتخابات پررنگ تر می‌شود؛ مانند زمانی كه بین احزاب سیاسی و افراد جامعه پیوندی كم رنگ و ضعیف وجود دارد و در این حالت است كه شبكه های اجتماعی نقش حزب را به خود می گیرد یا به اصطلاح حزبی عمل می كنند.
وی ادامه داد: در شرایطی كه موضوع های جدیدی در طول انتخابات مطرح می شود، نقش شبكه های اجتماعی در پرداختن به آنها محسوس تر می شود و زمانی كه اعتبار شبكه های اجتماعی به عنوان پیام رسان بین افراد جامعه بالا باشد و بحث های سیاسی به صورت فردی و گروهی در جامعه كمتر صورت گیرد، شبكه های اجتماعی تأثیر بیشتر و نقش بزرگتری خواهد داشت.
وی اظهار كرد: با روی كار آمدن و رونق گرفتن شبكه های اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران، افراد با دیگر اعضا در فضای مجازی پیوند فكری و تبادل ارتباطی برقرار كردند زیرا دیگر رسانه ها اعم از رادیو و تلویزیون به عنوان منبع اولیه و شكل دهنده افكار اجتماعی در حال رنگ باختن است و شبكه های اجتماعی، قدرت تبلیغاتی و افكارسازی رسانه های شنیداری و دیداری را به مصاف می طلبد.
وی ادامه داد: در جامعه ایرانی كه احزاب به معنای اخص آن در دیدِ مردم به طور كامل نهادینه نشده است، شبكه های اجتماعی نقش احزاب سیاسی و اجتماعی را به خود گرفته و كاركردهای احزاب را در فضای مجازی بین افراد اِعمال می كند كه این موضوع قدرت شبكه سازی و تأثیرگذاری شبكه های اجتماعی در كشور را افزایش داده است.
مدرس دانشگاه و دكترای علوم ارتباطات اجتماعی نیز در رابطه با آثار فضای مجازی گفت: هر اقدامی كه به افزایش آگاهی و هوشیاری مردم كمك كند، می تواند در جامعه مدنی مثبت باشد اما در مقابل هر حركتی كه مردم را در فضایی از اطلاعات سردرگم كند و امكان جداسازی اطلاعات درست و نادرست را به فرد ندهد، تهدید كننده و خطرناك است.
شفیع بهرامیان با اشاره به اینكه فضای مجازی برای مشاركت سیاسی و انتخابات هم می تواند مثبت و هم تهدید باشد، افزود: ساز و كارهایی كه تهدید را كم رنگ و فرصت را تقویت می كند باید كنترل شوند تا ضمن افزایش آگاهی، رسانه ها در خدمت یك انتخاب بهتر باشند.
وی ادامه داد: بحث سواد رسانه ای قدرت تجزیه و تحلیل فرد را بالا می برد و اگر فرد سمت و سوی رسانه ها را بشناسد و محتوا و ساختار آنها را درست تحلیل كند، می تواند درستی و نادرستی اخبار را تشخیص دهد.
وی با اشاره به اینكه برخی شبكه های اجتماعی مساوات طلب و برخی فرصت طلب هستند، گفت: اگر شبكه های اجتماعی تولید محتوای درستی را داشته باشند، می توانند در افزایش آگاهی سیاسی و اجتماعی فرد موثر باشند.
استاد علوم ارتباطات اضافه كرد: اگر تولید محتوای درستی در شبكه های اجتماعی صورت نگیرد، فرد را به تحلیل های نادرست از جامعه و اطراف خود سوق می دهد.
وی ادامه داد: یكی از عواملی كه افزایش آگاهی مردم را موجب می‌شود، افزایش حوزه عمومی بوده و خروجی آن تصمیم های درست سیاسی و انتخابی است.
بهرامیان با اشاره به اینكه ارتباطات رو در رو بهترین نوع برای انتخاب داوطلب اصلح است، بیان كرد: فضای سایبری انتخاب داوطلبان اصلح را از ما می گیرد و در مقابل ارتباط رو در رو می تواند قضاوت ها را دستكاری كند.
وی با اشاره به فیلتر كردن فضای مجازی گفت: فیلتر كردن شبكه های اجتماعی و فضای مجازی و هر گونه محدودیت سازی نیز اثر منفی و معكوس خواهد داشت و باید در بستر همین شبكه ها گروه هایی قدرتمند چون خبرگزاری جمهوری اسلامی به تولید محتوا بپردازند و اعتماد مردم را جلب كنند تا سدی در مقابل سیاه نمایی ها و فضاسازی های افراد سودجو ایجاد شود.
وی ادامه داد: تولید محتوای درست می تواند آمادگی فرد را برای مقابله با شایعات و اطلاعات نادرست بالا ببرد و باید بدانیم كه اگر سواد رسانه ای مردم بالا برود و تولید محتوای مناسب صورت بگیرد، تمایل مردم به گروه‌های ناشناس كم تر می شود.
كارشناسه امور رسانه نیز گفت: فضای مجازی امروزه به محلی برای بحث و تبلیغات نامزدها و حتی به یك محل جدید سیاسی برای مناظره ها بین طرفداران داوطلبان تبدیل شده است و با فضای واقعی فاصله دارد.
بیوك آقایی ادامه داد: استفاده از فضای سایبر برای شناخت دقیق داوطلبان منطقی نیست و از این فضا می توان در جهت شناخت ابتدایی افراد استفاده و شناخت واقعی را به رسانه های رسمی واگذار كرد.
به گزارش ایرنا در وضعیت كنونی كشور كه فضای مجازی در افكار عمومی رخنه كرده است، اهمیت تولید محتوای موثق در رسانه های ارتباط جمعی برای آگاه سازی مردم و انتخاب فرد اصلح نسبت به گذشته 2 چندان شده است.
فعالان این رسانه ها باید سه كاركرد شامل كاركردهای قبل از انتخابات /برای افزایش مشاركت/، زمان انتخابات /برای نشان دادن نماد باشكوهی از مردم سالاری دینی/ و بعد از انتخابات /برای نهادینه كردن فرهنگ رفاقت به جای رقابت/ را دنبال كنند.
8135/ 3072 ** گزارش از: شهین بیدادرس ** انتشار دهنده: علیرضا فولادی