همزاد جنگل

شاید سیاسی ترین واژه در كره زمین جنگل ها باشند، نه از آن جهت كه جنبشهای مردمی بسیاری از دل جنگلها بیرون آمده اند، بلكه از آن جهت كه جنگل از نظر جغرافیای سیاسی سرزمین، از اهمیت بالایی برخوردار است.
اهمیت جنگل بسان محیط زیست آن قدر بالاست كه در برخی از كشورها حتی حزبهای سیاسی با رویكرد محیط زیستی شكل گرفته است و حزبهای هوادار محیط زیست و جنگل، گاه در كشورها نیز پیروز انتخابات پارلمانی یا رئیس جمهوری هم شده اند.
در سازمان ملل متحد نیز برای حفاظت از این منابع غنی، كنوانسیونها، پروتكلهای بین المللی و سازمانهای تخصصی شكل گرفته به طوری كه در ایران نیز سازمان جنگلها، منابع طبیعی و آبخیزداری به عنوان متولی اصلی كار در كنار سازمان حفاظت محیط زیست، برای صیانت از جنگلها قد علم كرده است، حتی بخشی از قوه قضاییه نیز برای مقابله با جنگل خواری و حفظ حقوق اموال نیز فعالیت جدی دارد.
كارشناسان معتقدند: هر هكتار جنگل 68 تن گرد و غبار را دفع می كند و تنها 20 درصد از سطح منابع طبیعی شامل مراتع و جنگلها ارزش اقتصادی دارد و مابقی آن ارزش زیست محیطی، حفظ ذخایر آبی، حفظ آب و خاك، حفظ گونه های ژنیتكی و تلطیف هوا را به همراه دارد.
مساحت جنگلهای ایران 14 میلیون هكتار تخمین زده شده است و از این سطح 12 میلیون هكتار جنگل های خشك و نیمه خشك می باشد و از این میزان نیز 6 میلیون هكتار در ناحیه رویشی زاگرس قرار گرفته كه مهمترین نوع جنگل در زاگرس است.
پوشش و تنوع جنگلهای ایران در نواحی خشك ایران 4 ناحیه مهم رویشی، از نظر گونه های جنگلی نیز گونه های افرا، زبان گنجشك و بادام در جنگلهای ارسباران و در زاگرس نیز بلوط است كه بیش از 50 نوع گونه درختی زاگرس وجود دارد و گونه های گرمسیری از جمله آكاسیا و كهور ایرانی در جنگلهای خشك و نیمه خشك جنوب وجود دارد.
این تنوع گونه ای درختان در جنگلهای خشك و نیمه خشك ایران بسیار ارزشمند است، زیرا كشورهای جهان در حال حاضر بر روی تنوع زیستی سرمایه گذاری می كنند و تنوع زیستی سرمایه هر كشور است و تنوع گونه ای جنگلهای خشك و نیمه خشك ایران علاوه بر تنوع زیستی پناهگاه حیات وحش می باشد.
اكنون به دلیل مسایل اقتصادی و اجتماعی و وابستگی به منابع جنگلی، سالانه بخشی از این منابع ارزشمند بشری تخریب می شود، از این رو جنگلبانان برای حفظ این منابع گاه با افراد سودجو دست به یقه و مصدوم می شوند.
در زاگرس میانی جنگلبانانی هستند كه تك تك درختان این سرزمین را به اسم كوچك می شناسند، سالهای سال با آنها زندگی كرده اند و در مرگ ایستاده هر درخت، اشك ریخته اند.
این جنگلبانان با چهره ای سوخته از تابش مستقیم نور خورشید بر جنگل، قدم به قدم در جنگل ریشه دارند تا هر صبح از درخت احوال نو بپرسند.
گاه این جنگلبانان زخم چاقو بر می دارند، گاه تبر بر گرده آنان می نشیند تا از درخت صیانت كنند بی آنكه كسی بداند این درخت آن قدر تقدس دارد كه بگفته حافظ «یعنی بیا كه آتش موسی نمود گل/ تا از درخت نكته توحید بشنوی».
جنگلبانی كه 18 بار مورد ضرب و شتم قاچاقچیان قرار گرفته در گفت وگو با ایرنا گفت: سكوت و سلامت جنگل در هر صبح به جنگلبان آرامش می بخشد، زیرا حفاظت از منابع ملی و اموال عمومی مانند حضور در خط مقدم جبهه با ارزش است.
شكرالله بامیری، جنگلبان منطقه لردگان كه 30 سال است لباس یگان حفاظت از جنگل را بر تن دارد، به مناسبت روز جنگلبانی در گفت وگو با ایرنا افزود: برای جنگلبان هر درخت و جنگل مانند فرزندان اوست و گاه جنگلبان برای قطع یك درخت از سوی قاچاقچیان ماه ها حسرت می خورد.
به گفته وی، در راه حفاظت از درختان و جنگل 18 بار مورد آسیب قاچاقچیان و متصرفان قرار گرفته و به تازگی نیز از سوی قاچاقچیان مجروح شده است.
وی با قدردانی از حمایت سازمان جنگلها، منابع طبیعی و آبخیرداری و قوه قضاییه در خصوص حمایت از جنگلبانان گفت: امید است در این دولت نگاه ویژه حمایتی از آنان بشود.
بامیری كه دارای 11 فرزند است، می گوید: همه اعضای خانواده برای حفاظت از جنگلها با هم همدل و همراه هستند و در این راه از هیچ كوشش و تلاشی فروگذاری نمی كنند.
یك محقق و پژوهشگر حوزه جنگل و حفاظت محیط زیست می گوید: درختان زاگرس بر خلاف درختان شمال، خارج از شمال، خاصیت تجاری - اقتصادی ندارد و منابع حفظ آب و خاك است.
هومان خاكپور با بیان اینكه از لحاظ اكوسیستمی این جنگلها از اهمیت بالایی برخودارند، به مناسبت روز جنگلبانی در گفت وگو با ایرنا افزود: تغییرات اقلیمی، نوع تغییر بارش، طرحهای عمرانی مانند راه سازی، سد سازی، انتقال خطوط برق و گاز و آب از عمده تهدیدات جنگل ها هستند.
به گفته وی، هنوز اهمیت جنگل زاگرس برای تعدادی از مسئولان قابل درك نیست و بحران های آب و محیط زیستی كه با نابودی جنگل ها اتفاق می افتد، درك نشده است.
خاكپور، كمبود منابع مالی در صیانت از حفاظت از جنگلها را از مشكلات عمده دیگر این بخش عنوان كرد و گفت: متاسفانه سرانه هر هكتار جنگل در منطقه زاگرس تنها 20 هزار ریال است.
وی گفت: به دلیل اینكه ظرفیت اشتغالزایی در بین جوامع محلی ایجاد نشده است، معیشت اجباری بخشی از جوامع محلی در بهره برداری از جنگلهاست.
این محقق حوزه منابع طبیعی و محیط زیست گفت: مهمترین تقابل جنگلبانان با سوداگران و قاچاقچیان چوب و سودجویانی است كه به جنگل به عنوان منابع اقتصادی و تجارتی می نگرند.
قائم مقام سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری كشور نیز می گوید: قاچاق چوب و زغال یكی از مهمترین معضلات جنگلبانی است كه باید با قاچاقچیان در این زمینه مبارزه كنند.
ناصر مقدسی در گفت وگو با ایرنا افزود: سالانه 30 هزار مترمكعب چوب قاچاق در كشور كشف می شود كه احتمال دارد میزان قاچاق كمی بیشتر باشد.
وی یكی از معضلات این سازمان را وجود برخی از كوره های زغال گیری در حاشیه جنگلها عنوان كرد و گفت: بحث كوره های زغال گیری باید با تلاش مسئولان محلی برطرف شود و انتظار است آنان با همكاری ادارات كل منابع طبیعی در استان ها این معضل را برطرف كنند و مسائل معیشتی جایگزین در این مناطق فراهم شود.
قائم مقام سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری كشور در خصوص حضور نهادهای بین المللی در طرحهای جنگلكاری و صیانت از جنگلها نیز گفت: این سازمان اكنون همكاری لازم با سازمان ملل از جمله كنوانسیون مقابله با تخریب سرزمین، كنوانسیون تغییرات اقلیمی و كنوانسیون تنوع زیست (CBD) و سازمان فائو همكاری و برنامه های مشتركی دارد.
فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری نیز تصریح كرد: سالانه 30 هزار پرونده قاچاق چوب و زغال در كشور تشكیل می شود كه حدود 70 درصد آن مربوط به تصرفات اراضی و منابع طبیعی است.
سرهنگ قاسم سبزعلی در گفت و گو با ایرنا گفت: سالانه نزدیك به 15هزار هكتار از اراضی و مراتع دچار حریق و آتش سوزی می شود كه 70 درصد این آتش سوزی ها نیز در مراتع است.
وی در پاسخ به پرسش ایرنا مبنی بر اقدامات حمایتی دولت از این بخش گفت: دولت نگاه ویژه ای به این بخش داشته است و سال گذشته نزدیك به 30 میلیارد ریال تجهیزات خودرویی و اطفای حریق و 30 میلیارد ریال تجهیزات انفرادی برای مقابله با آتش سوزی و حریق خریداری شده است.
وی در خصوص مقابله با پدیده زمین خواری، جنگل خواری و كوه خواری در كشور نیز افزود: در این زمینه اقدامات مطلوبی صورت گرفته و در قوه قضاییه نیز تشكیلات خاصی در این زمینه تشكل شده است.
به گفته وی، توانمند سازی اقتصادی و معیشتی جوامع محلی یكی از مهمترین راهكارهای حفاظت از منابع طبیعی است.
وی دست اندازی به طبیعت، منابع طبیعی یا محیط زیست را به دلیل مشكلات اقتصادی جوامع محلی دانست.
سبزعلی یادآور شد: یكی از برنامه سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری ایجاد فرایندی است كه در آن جوامع محلی با بهره مندی از ظرفیت منابع طبیعی بدون ایجاد خسارت، خود، محافظ و نگهبان منابع طبیعی باشند.
فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری گفت: با اجرای طرح كشت گیاهان دارویی و بهره گیری از ظرفیت منابع طبیعی، می توان به اقتصاد جوامع محلی كمك و مردم را در راستای حفاظت از منابع طبیعی حساس كرد.
به گزارش ایرنا، جنگلهای ایران حدود 8.8 درصد مساحت كشور را تشكیل می‌دهند كه از نظر مدیریتی به دو گروه جنگلهای شمال و جنگلهای خارج از شمال تقسیم می‌شوند.
جنگلهای شمال به تمام ناحیه رویشی هیركانی و خزری اطلاق می‌شود و جنگلهای خارج از شمال نیز در 4 ناحیه رویشی دیگر قرار دارند.
حجم سرپای جنگلهای شمال كشور حدود 400 میلیون مترمكعب و جنگلها‌ی خارج از شمال حدود 200 میلیون مترمكعب است.
سرانه جنگل در كشور 17 صدم درصد در هكتار و سرانه جهانی جنگل 62 صدم درصد در هكتار است.
حال می طلبد با كمك جنگلبانان به عنوان همزاد جنگلها، دست در دست هم دهیم تا از جنگل ها و از فضای سبز طبیعی و بكر به عنوان میراث نسل های گذشته بیش از پیش حفاظت كنیم و هرگونه فرصتی را از فرصت طلبان و سودجویان در قطع درختان برای ادامه نسلی سالم با حفظ جنگلها بگیریم.
گزارش از :محمود رئیسی**انتشار :جهانبخش صفری
2097/6021