تالاب چغاخور چهارمحال وبختیاری در عطش حقابه

به گزارش ایرنا، تالاب؛ خاكی است كه از آب اشباع شده است، منبعی غنی از مواد آلی گیاهانی كه می تواند تا شعاع ده ها متری اطراف خود زیستی مناسب برای ریشه دوانی درختان و گیاهان به شمار آید. اگرچه بسیاری از آنها یا وابسته به فصل هستند و یا آبریزگاه های كوچكتر به آنها می ریزند، اما با این وجود تالاب ها بستری مناسب برای حیات اكولوژیكی و توان هیدرولیكی مناطق اطراف خود به حساب می آیند.
تالاب ها همچنین دریچه ای برای تنظیم خشكی هوا و خاك و نیز بر روی گرد و غبار و توفان های خاكی و محلی تاثیری بازدارنده می گذارد.
هومان خاكپور از كارشناسان محیط زیست معتقد است؛ افت شدید آب در تالاب چغاخور بیش از آنكه متاثر از خشكسالی و كاهش بارش ها باشد، متاثر از نحوه مدیریت منابع آبی تالاب است.
وی به خبرنگار ایرنا افزود: كاهش شدید منابع آبی در تالاب چغاخور در 2 دهه اخیر بی سابقه بوده و این موضوعی نیست كه بتوان آن را به طور كامل به بحث خشكسالی ربط داد.
وی ادامه داد: ما نزدیك به یك دهه است كه در استان شاهد وقوع خشكسالی هستیم اما در این سالها آورد آب تالاب به میزانی كه در سال جاری كاهش یافته، نبوده است، از این رو نمی توان خشكسالی را بهانه ای برای وقوع این رخداد نگران كننده مطرح كرد.
خاكپور با بیان اینكه تعیین حق آبه تالاب چغاخور باید اولویت نخست تخصیص منابع آب منطقه باشد، تصریح كرد: این درحالی است كه انتقال آب به صنایع سفیددشت و توسعه اراضی كشاورزی بر حق آبه تالاب اولویت داده شده و همین عامل اصلی كاهش شدید آب تالاب چغاخور شده است.
این فعال زیست محیطی خاطرنشان كرد: به نظر می رسد نهادهای مربوطه باید در تعیین و تخصیص حقابه تالاب نظارت و دقت نظر بیشتری داشته باشند، چرا كه اگر تالاب خشك شود خسارت های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی بی شماری بر منطقه وارد می شود كه جبران آن غیرممكن است.
خاكپور، خارج شدن تالاب بین المللی چغاخور از فهرست تالاب های بین المللی را نخستین پیامد خشكیدگی تالاب دانست و گفت: تبدیل تالاب به كانون گرد و خاك، كوچ پرندگان، از بین رفتن گونه های گیاهی و جانوری بومی منطقه، خشك شدن چاه های پایین دشت تالاب و اثرات مخرب اقتصادی ناشی از آن از دیگر پیامدهای خشك شدن این عرصه طبیعی است.
تاكنون 24 تالاب از مجموع تالاب های كشور در فهرست تالاب های بین المللی كنوانسیون رامسر به ثبت رسیده كه از این تعداد 2 تالاب چغاخور چهارمحال و بختیاری و تالاب كانی برازان در آذربایجان غربی در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی ثبت بین المللی شده است.
هدف اصلی كنوانسیون رامسر كه در سال 1971 به امضای كشورهای متعهد از جمله ایران رسید، حفاظت و استفاده خردمندانه از تالاب ها از طریق اقدامات ملی و همكاری های بین المللی به منظور دستیابی به توسعه پایدار است.
اما به تازگی آمار نگران كننده ای از آورد آب به تالاب بین المللی چغاخور اعلام شده كه این میزان اندك آب در تالاب تاكنون بی سابقه بوده است.
سرپرست استانداری چهارمحال و بختیاری در نشست اخیر شورای حفاظت كیفی زاینده رود و مدیریت منابع آب استان از كاهش 85 درصدی آورد آب به تالاب بین المللی چغاخور نسبت به مدت مشابه سال گذشته خبر داده و گفته است: آورد آب تالاب چغاخور در سال گذشته 23 میلیون مترمكعب بوده كه این میزان در سال جاری با كاهش 85 درصدی به 5 میلیون و 500 هزار مترمكعب رسیده است.
گودرز امیری در پی وقوع چنین وضعیتی با تاكید بر تعیین شفاف حقابه تالاب ها و رودخانه های استان، برنامه زمان بندی، علمی و كارشناسی حفظ تالاب ها و رودخانه های استان و میزان برداشت از این نواحی را در نشست آینده این شورا خواستار شده است.
این وضعیت بسیاری از دوستداران طبیعت، كارشناسان و فعالان حوزه آب و محیط زیست را نگران كرده است.
به گفته مدیركل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری تالاب بین المللی چغاخور بیست و سومین تالاب بین المللی ثبت شده كشور در كنوانسیون رامسر است كه به سبب شرایط تنوع زیستی بالا و گونه های جانوری نادر از سال 78 توسط سازمان حفاظت محیط زیست بعنوان منطقه شكار ممنوع اعلام و مورد حمایت قرار گرفته است.
شهرام احمدی در توصیف تالاب بین المللی چغاخور افزود: این تالاب با مساحت بیش از یك هزار و 500 هكتار و منطقه شكار ممنوع و با یك هزار هكتار یكی از مناطق بكر گردشگری انسانی و طبیعی برای پرندگان مهاجر و بومی به شمار می رود.
وی تصریح كرد: در تالاب چغاخور 58 گونه گیاهی و آبزی وجود دارد كه از پاییز تا بهار هزاران پرنده مهاجر و بومی در آنها به سر می برند و تخمك گذاری می كنند.
اما این زیست بوم ارزشمند كه یكی از زیباترین و وسیع ترین تالاب های كشور به شمار می رود امسال با كاهش شدید آورد آب مواجه شده است و در صورتی كه در این خصوص تدبیری به كار گرفته نشود، حیات تالاب با خطر جدی مواجه می شود.
در خصوص بررسی علل وقوع این وضعیت، ضمن آنكه كارشناسان حوزه آب معتقدند خشكسالی های متوالی و تغییر اقلیم در استان حیات تالاب بین المللی چغاخور را به خطر انداخته، فعالان زیست محیطی براین باورند كه بیشتر از پیامدهای خشكسالی، نحوه مدیریت منابع آب و نبود نظارت كافی بر حقابه تالاب ها، حیات این بوم سازه آبی را با چالش مواجه كرده است.
اما در نهایت همگان بر این موضوع اتفاق نظر دارند كه چنانچه جلوی این وضعیت گرفته نشود، تالاب بین المللی چغاخور در آینده نزدیك به سرنوشت تالاب های خشك شده ای همچون هامون، هورالعظیم، پریشان و گاوخونی تبدیل می شود.
یك كارشناس حوزه آب، وقوع خشكسالی های یك دهه اخیر را عامل كاهش آورد آب تالاب عنوان كرده است و می گوید: از آنجا كه در سالهای اخیر با وقوع تغییر اقلیم شاهد كاهش بارش ها و نبود بارش برف در استان بوده ایم، ذخایر برف و یخچال در استان به شدت كاهش یافته است.
سید هاشم فاطمی تصریح كرد: در زمان خشكسالی ضمن اینكه منابع آب زیرزمینی و چشمه ها با كاهش آبدهی مواجه می شود و به سبب تبخیر بالا، آبهای سطحی نیز بخار شده و در چنین وضعیتی شاهد كاهش آورد آب تالاب ها هستیم.
وی با هشدار نسبت به خشك شدن تالاب بین المللی چغاخور، بر اصلاح الگوی مصرف آب در بخش كشاورزی تاكید كرد و گفت: ضروری است تا در مصرف آب اراضی كشاورزی مجاورت تالاب چغاخور تجدید نظر شود و با بهره گیری از روش های نوین، در مصرف بهینه آب تلاش كرد.
یك كارشناس مسائل اقلیم شناسی نیز در همین خصوص گفت: خشكسالی های اخیر به شدت چشمه ها، رودخانه ها و تالاب های استان را تحت تاثیر خود قرار داده و در این میان تالاب بین المللی چغاخور نیز به شدت منابع آبی خود را از دست داده است.
مهرداد قطره سامانی افزود: ما هیچگاه در چنین زمانی از سال شاهد كاهش شدید منابع آب در تالاب چغاخور نبودیم و این وضعیت بی شك زنگ خطری برای حیات تالاب به شمار می رود.
وی مدیریت صحیح منابع آب را راهكار مقابله با خشكیدگی تالاب های استان دانست و گفت: در حالی كه ما با خشكسالی های متوالی در یك دهه اخیر مواجه هستیم اما نه تنها مصارف خود را متناسب با كمبود منابع آب كاهش نداده، بلكه شاهد افزایش منابع به ویژه در اراضی كشاورزی پیرامون تالاب هستیم كه این می طلبد تا در این حوزه مدیریت بهتری صورت گیرد.
تغذیه سفره های آب زیرزمینی، تلطیف هوا، جلوگیری از سیلاب، تنوع زیستی، زیبایی طبیعی و اكوتوریسم و بهره برداری اقتصادی جوامع از فواید تالابها به شمار می رود، اما در مقابل كم جانی تالاب ها زنگ خطری برای شیوع پدیده های اقلیمی چون بیابان زایی و یا توفان های گرد و غبار است و می تواند به مرگ اقتصادی منطقه نیز ختم می شود كه در این راستا ضروری است تا برای حراست از این زیست بوم ارزشمند مسئولان مربوطه بیش از پیش اهتمام ورزند.
گزارش از: خاطره حسین زاده**انتشار:جهانبخش صفری
7363/6021