سرپناهی كه بر سر مردم آوار می شود

به گزارش گروه تفسیر، تحلیل و پژوهش خبری ایرنا، زلزله 7.2 ریشتری بویین زهرا در سال 1341 جان 20هزار نفر از هموطنان مان را گرفت. 28 سال بعد زمین لرزه ای به بزرگی 7.4 ریشتر منطقه رودبار را لرزاند و تخریب 200 هزار واحد مسكونی 35 هزار نفر كشته بر جای گذاشت.
پس از آن زمستان سال 1382 بود كه زلزله 6.6 ریشتری در بم جان بیش از 26 هزار نفر از مردم منطقه را گرفت و چند سال بعد تابستان سال 1391 وقوع زلزله 6.4 ریشتری در اهر، ورزقان و هریس باعث مرگ 306 نفر از هموطنانمان شد.
گویا سریال تلخ زلزله تمامی ندارد و این بار غرب كشور را لرزاند به نحوی كه یكشنبه شب هفته گذشته آوار خانه های بی دوام بر روی مردم كرمانشاه فرو ریخت و تاكنون آمار های رسمی از كشته شدن 474 نفر خبر می دهند.
اما چرا در حالی كه زلزله هایی با بزرگی 7 ریشتر در كشورهایی زلزله خیز مانند ژاپن خسارت های مالی و جانی حداقلی بر جای می گذارد اما در ایران زمین لرزه ها مردم فاجعه رقم می زد و آواری از غم بر روی كشور فرو می ریزد. قطعا این سوال پاسخ پیچیده ای ندارد، اولین عامل افزایش كشته ها پس از وقوع زلزله، پایین بودن مقاومت واحدهای مسكونی در برابر زلزله و گسترده بودن بافت فرسوده در مناطق شهری و روستایی است.
پس از انفجار جمعیتی در دهه 60، تامین مسكن به یكی از مهم ترین مشكلات مردم و دولت تبدیل و ناتوانی سیاست های دولت برای تولید و تامین مسكن متناسب با شتاب رشد جمعیت باعث افزایش گستره حاشیه نشینی، بافت فرسوده و ساخت و سازهای بدون نظارت و با رعایت حداقل استانداردها شد.
از سوی دیگر در حالی كه در دهه 70 با تاسیس سازمان نظام مهندسی انتظار می رفت ساخت وسازها مسیر قانونی را برای رعایت استانداردها طی كنند اما زلزله بم نشان داد كه این سازمان هم نتوانست ساخت و ساز را قاعده مند كند.
طبق گفته وزیر راه و شهرسازی، در حال حاضر 50 هزار هكتار بافت فرسوده در كشور وجود دارد و 19 میلیون نفر در كشورمان در وضعیت بد مسكنی زندگی می كنند. این آمار و ارقام نشان می دهد كه پس از گذشت تقریبا 3 دهه از انفجار جمعیتی، سیاست های دولت و سازمان هایی مانند نظام مهندسی نتوانسته است بحران مسكن به ویژه كلان شهرها را مدیریت كند.
در زلزله چند روز گذشته كرمانشاه هم حدود 30 هزار واحد مسكونی تخریب شدند كه نیمی از این تعداد تخریب 100 درصدی داشتند. حال اینكه طبق گفته دبیر كارگروه ملی زلزله اگر زمین لرزه ای به بزرگی زلزله كرمانشاه در تهران رخ دهد به دلیل فراوانی خانه های ناایمن و گستردگی بافت فرسوده، بیش از یك میلیون كشته و مصدوم بر جای می ماند.

**بساز بفروش های غیر حرفه ای عامل تولید خانه های بی دوام
«فرج الله رجبی» رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان كشور در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا درباره مقاومت ساختمان های مناطق زلزله خیز در برابر زمین لرزه هایی با بزرگی بیش از 7 ریشتر اظهار داشت: جغرافیای ایران از لحاظ میزان زلزله خیزی سطح بندی شده است و برخی مناطق در محدوده خطر پذیری بالا قرار دارند بنابراین نیازی نیست تمام ساختمان ها با استانداردهای مقاومت در برابر زمین لرزه هایی با قدرت 7 – 8 ریشتر به بالا ساخته شوند.
وی با بیان اینكه در مقررات سازمان نظام مهندسی هم به اصول طراحی ساختمان برای مقاومت در برابر زلزله های پر قدرت اشاره شده است، گفت: در مناطق خطر پذیر باید تمام مقررات ساخت و ساز مسكن رعایت شود اما نكته این است كه وقوع زلزله ای به بزرگی بیش از 7 ریشتر در غرب كشور سابقه نداشته و پرقدرت ترین زلزله در این منطقه زمین لرزه 5 ریشتری بوه است.
رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان تاكید كرد: برای ساخت وساز مسكن با مشكل نقص قانون یا نبود مقررات مواجه نیستیم، مهم ترین معضل در این بخش كه باعث افزایش تعداد واحدهای نا ایمن شده، ورود افراد غیر متخصص و غیر حرفه ای به عرصه ساخت و ساز است.
رجبی ادامه داد: درحال حاضر هر فردی با هر تخصصی می تواند وارد ساخت و ساز مسكن شود این درحالی است كه وقتی تخلفی رخ می دهد این افراد قابل پیگیری نیستند.
رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان كشور افزود: در حالی كه امروز بسیاری از مهندسان نتوانسته اند جذب بازار كار شوند شاهد این هستیم كه افرادی بدون هیچ تخصصی بساز و بفروشی می كنند و این وظیفه ما است كه مانع ورود این افراد به حوزه تخصصی ساخت وساز باشیم .
وی با بیان اینكه زمانی می توان نظارت بر ساخت وساز را افزایش داد كه ساخت و سازها نظام مند شود ، تاكید كرد: در قانون جدید سازمان نظام مهندسی ساختمان كه در حال حاضر در مجلس مراحل بررسی را می گذراند، تمام خلاء های قانونی برای جلوگیری از ورود افراد غیر متخصص به این حرفه پیش بینی شده است.
رجبی در پاسخ به این سوال كه آیا برآوردی در باره تعداد پلاك رسمی های غیر مقاوم در برابر زلزله بالای 7 ریشتر وجود دارد ، گفت : با وجود 21 میلیون پلاك رسمی در كشور اما امار دقیقی در باره میزان مقاومت پذیری این واحدها در برابر زلزله با درجه بالا وجود ندارد . در عین حال كه اساسا تمام مناطق كشور از لحاظ وقوع زلزله های پر قدرت خطر پذیر نیستند.

** طرح مقاوم سازی بافت فرسوده تنها با 5 میلیون تومان
همچنین «علی بیت اللهی» ، دبیر كارگروه ملی زلزله در گفت وگو با گروه تحلیل ، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا با بیان اینكه ساختمان های موجود در بافت های فرسوده در برابر زلزله هایی پرقدرت مقاوم نیستند، گفت: بافت میانی كلانشهری مانند تهران بافت فرسوده قابل توجه دارد به نحوی كه حتی با زلزله هایی به بزرگی 5.5 هم تلفات می دهد.
وی ادامه داد: از بیش از یك میلیون پلاك رسمی در شهر تهران، حدود 200 هزار پلاك در بافت فرسوده واقع شده‌اند و از نظر جمعیتی 17 درصد جمعیت شهر تهران در همین بافت فرسوده متمركز شده است.
بیت اللهی با بیان این جمله كه «یكی از خطراتی كه كشور را در برابر زلزله تهدید می كند، ساخت و ساز در مجاورت گسل ها است، » ادامه داد: این حجم از ساختمان سازی با بی توجهی به پهنه های گسلی انجام شده است و مهم تر اینكه حتی بیمارستان ها كه باید محل امدادرسانی در مواقع بحران باشند هم در نزدیكی گسل ها ساخته شده اند.
رییس بخش زلزله مركز تحقبقات وزارت راه، مسكن و شهرسازی در پاسخ به این سوال كه در این شرایط چه راهكار برای افزایش مقاومت خانه ها در برابر زلزله وجود دارد، گفت: اخیرا طرح و پیشنهاد مقاوم ‌سازی ارزان ‌قیمت را به شركت عمران و بهسازی شهری ارائه كرده ایم .
مركز تحقیقات به شركت عمران و بهسازی شهری اعلام كرده كه آماده است تا از طریق روش‌های ارزان‌ قیمت تا سقف 5 میلیون تومان وارد پروژه نوسازی بافت فرسوده شود.
بیت اللهی افزود: البته طرح هایی از سوی دولت در حال انجام است اما به طور قطع برای اجرای این طرح نیاز به مشاركت مردم داریم و در این صورت می توان با تسهیلات ارزان قیمت نسبت به مقاوم سازی واحدهای ناایمن اقدام كرد.

**جامعه 400 هزار نفری مهندسان و فراوانی خانه های بی دوام
در حالی كه بخش ساختمان در اقتصاد ایران 30 تا 40 درصد سرمایه ملی را تشكیل می ‌دهد و جامعه مهندسان عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان در كشور به 400 هزار نفر می رسد، شاهد فراوانی خانه های نوساز اما بی دوام و بافت فرسوده ناایمن گسترده در سطح كشور هستیم كه هیچ نهادی هم آماری از ساختمان های ناایمن در كشور ندارد. وقتی آماری هم نباشد، نمی توان برنامه ای هم برای مقاوم سازی آن نمی توان داشت.
از سوی دیگر نهادهایی در كشور فعال هستند كه اساسا هدف از راه اندازی آنها ارتقای ایمنی در ساخت و ساز ها است اما همین نهادها مانند سازمان نظام مهندسی ساختمان هر چند فراگیر شده اند و توانسته اند جمعیت 400 هزار نفری از مهندسان را تحت پوشش خود قرار دهند اما گویا نتواسنته اند در انجام ماموریت خود كه ساخت ساختمان های ایمن و مطابق با استانداردهای بین المللی و جلوگیری از ورود مصالح غیر استاندارد به بازار كه جزیی از وظایف این نهاد است، موفق عمل كنند.
هر چند كه میزان كشته های ناشی از وقوع زلزله در كشور روند رو به كاهش بوده اما هنوز هم از دست دادن بیش از 400 نفر از هموطنانمان برای زلزله ای با 7 ریشتر در برابر سایر كشورها كه حتی به یك كشته هم نمی رسد، فاجعه است و باید بازنگری جدی در عملكرد این نهادهای مسئول در سیستم ساخت و ساز شود.
پژوهشم**9345**1601** خبرنگار: نازیلا مهدیانی ** انتشار: شهناز حسنی