بی توجهی به اطلاعات مكانی، سبب اتلاف منابع كشور شده است

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، سامانه اطلاعات مكانی یا سیستم اطلاعات جغرافیایی (Geographic Information Systems) یا همان GIS یك سیستم كامپیوتری برای مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات مكانی به شمار می رود كه قابلیت جمع آوری، ذخیره، تجزیه و تحلیل و نمایش اطلاعات جغرافیایی (مكانی) را دارد.
هدف نهایی یك سیستم اطلاعات جغرافیایی، پشتیبانی جهت تصمیم گیری های پایه گذاری شده بر اساس داده‌های مكانی است و عملكرد اساسی آن بدست آوردن اطلاعاتی است كه از تركیب لایه‌های متفاوت داده‌ها با روشهای مختلف و با دید گاه‌های گوناگون بدست می‌آیند.
این سامانه برای نخستین بار در نیمه دوم دهه 1960 در آمریكا مورد بهره برداری قرار گرفت و امروز با گذشت نیم قرن از بكارگیری این روش نوین، سهم غیرقابل انكاری در حوزه های مختلفی چون كشاورزی، جنگلداری، خاك، زمین شناسی، اكتشافات معدنی، منابع طبیعی، سنجش از دور، هواشناسی، محیط زیست، مخابرات، شهرسازی و ناوبری جهان دارد.
امروزه با افزایش جمعیت و محدودیت امكانات، ضرورت استفاده بهینه از منابع اجتناب ناپذیر است و اطلاعات مكانی در زمینه های مختلف مدیریت شهری و منطقه ای، مدیریت بحران، آمایش سرزمین، مدیریت زمین، محیط زیست، برنامه ریزی اجتماعی، حمل و نقل و مانند آن اهمیت ویژه ای یافته است.
با توجه به جایگاه مهم اطلاعات مكانی در برنامه ریزی توسعه كشور، سازمان نقشه برداری كشور به عنوان نهاد متولی تولید نقشه و اطلاعات مكانی امروز (یكشنبه) میزبان كارشناسانی بود كه در نشست تخصصی سامانه ها و زیرساخت داده های مكانی با نگاه آمایش سرزمین حضور داشتند.
«مسعود شفیعی» رئیس سازمان نقشه برداری كشور در این نشست درباره داده های مكانی و كاربرد آن در كشور گفت: اطلاعات مكانی از دو دهه پیش وارد مرحله جدیدی شد و اطلاعات به صورت رقومی در فضای تولید و تبادل مبتنی بر فناوی اطلاعات مورد استفاده قرار گرفت.
وی افزود: اگر چه برخی وزارتخانه ها همچون وزارت راه و شهرسازی و وزارت نیرو اقدام هایی درباره جمع آوری و استفاده از این داده های مكانی انجام دادند اما در برخی از دستگاه ها هنوز این مقوله ناشناخته است.
شفیعی با اشاره به راه اندازی سامانه داده های مكانی در سازمان نقشه برداری كشور، گفت: از آنجایی كه زیرساخت های این داده ها فراهم نشده است، شاهد مشكلاتی همچون نبود استانداردهای لازم برای جمع آوری داده ها و تمایل نداشتن دستگاه ها به اشتراك گذاری اطلاعات خود، هستیم.
رئیس سازمان نقشه برداری كشور تاكید كرد: اگرچه ماده 26 قانون برنامه ششم توسعه به تكمیل سند ملی آمایش سرزمین پرداخته و سازمان برنامه و بودجه نیز در حال تهیه آن است اما بدون داشتن زیرساخت داده مكانی، میسر نمی شود.
در ماده 26 قانون برنامه ششم توسعه دولت موظف شده است در سال اول اجرای این قانون سند آمایش سرزمین ملی و استانی را تهیه كند و پس از تصویب شورای عالی آمایش سرزمین، آن را از سال دوم اجرای قانون برنامه ششم توسعه اجرایی كند؛ سال 97 سال دوم اجرای قانون برنامه ششم توسعه است.
وی گفت: تمام تلاش خود را برای استقرار داده های مكانی در سطح ملی به كار می بریم و آمادگی داریم استانداردهای ورود اطلاعات را برای بخش های مختلف آماده كنیم اما بیشتر از هر چیز احتیاج به فهم مشترك از داده های مكانی و آمایش سرزمین داریم.

** تصمیم گیران به داده های مكانی احترام بگذارند
«امیر امینی» معاون برنامه ریزی و مدیریت منابع وزارت راه و شهرسازی نیز در ادامه نشست گزارشی از عملكرد این وزارتخانه در زمینه اطلاعات مكانی را ارایه كرد و گفت: سیستم های داده های مكانی (GIS) نقش موثری در تصمیم گیری ها دارد و می تواند بسیاری از مشكلات را برطرف كند.
وی با بیان اینكه 57 فرودگاه در كشور وجود دارد، گفت: بیش از 90 درصد فرودگاه ها ظرفیت مازاد دارند و بررسی های نشان می دهد كه 80 درصد ظرفیت این فرودگاه ها خالی است و نیاز به تصمیم گیری خاص دارد.
امینی با یادآوری اینكه اگر از داده های مكانی در ساخت این فرودگاه ها بهره می بردیم دیگر با چنین مشكل ظرفیت مازاد و اتلاف انرژی و بودجه در كشور مواجه نبودیم، افزود: می توانیم این فرودگاه ها را بهره ور كنیم اما با توجه به توسعه 53 هزار كیلومتر جاده، منطقی نیست كه اقدام به توسعه فرودگاه ها كنیم.
معاون برنامه ریزی وزارت راه و شهرسازی همچنین درباره شبكه ریلی كشور گفت: به كمك داده های مكانی در دو سال گذشته ظرفیت بار به وسیله راه آهن 32 درصد رشد داشته است و امیدواریم این روند ادامه یابد.
به گفته وی، وزارت راه و شهرسازی با كمك داده های مكانی توانسته سه هزار و 400 نقطه پرحادثه را در جاده های كشور شناسایی كند و به كمك این داده ها سیستم اتوماسیون و هوشمندسازی شبكه حمل و نقل را نیز پیگیری نماید كه تاكنون پیشرفت هایی داشته است.
امینی درباره علت موفقیت آمیز نبودن استفاده از داده های مكانی در سازمان ها گفت: مدیران سازمان ها نمی خواهند این سیستم را در سازمان خود پیاده كنند كه برای رفع این مشكل باید تلاش كنیم نرم افزار ملی محلی داشته باشیم.
وی افزود: باید اطلاعات مكانی در فرآیند سازمان تكمیل شود و در این سامانه درجه آزادی كاربران در حد اعلا در نظر گرفته شود.
معاون برنامه ریزی وزارت راه و شهرسازی، زمانبر بودن تهیه سامانه اطلاعات مكانی را از دیگر مشكلات بیان كرد و گفت: این سامانه باید ظرف مدت 6 یا هشت ماه تكمیل شوند در غیر این صورت كارایی خود را از دست می دهند.
وی تاكید كرد: تصمیم گیران باید به داده های مكانی احترام بگذارند و از آنها استفاده كنند زیرا در برخی مواقع شاهد هستیم كه 40 برابر بیش از بودجه مورد نیاز به پروژه ای اختصاص یافته است.
امینی با اشاره به تصمیم گیری های غلط برخی مدیران گفت: 200 هزار میلیارد تومان تعهد در مقابل 2500 میلیارد اعتبار مورد نیاز پروژه ها انجام شده كه همه نشانه بی توجهی و نبود اعتماد به اطلاعات جمع آوری شده است.

** نبود قانون از چالش های پیش روی داده های مكانی
«علیرضا حسین آبادی» معاون دفتر آمار و اطلاعات وزارت نیرو نیز در ادامه این نشست درباره داده های مكانی و جایگاه آن در كشور گفت: یكی از چالش های GIS در كشور سیاستگذاری و نبود قوانین در این حوزه است.
وی افزود: تا برنامه سوم توسعه هیچ اشاره ای به جایگاه داده های مكانی در قانون نشده بود اما در برنامه چهارم و پنجم توسعه قانونگذاری در این حوزه آغاز شد كه در نهایت از برنامه ششم توسعه حذف شد.
حسین آبادی گفت: تنها در سند توسعه دولت الكترونیك به موضوع داده های مكانی اشاره شده است كه البته در مواد مرتبط با این موضوع نیز ابهام هایی وجود دارد.
وی همچنین درباره نیروی انسانی شاغل در این حوزه نیز گفت: پارسال 16 هزار و 800 دانشجو در حوزه علوم جغرافیایی تحصیل می كردند كه تنها 10 درصد این نیرو جذب شد و در سال 1395 نیز از 17 هزار دانشجو در این حوزه تنها 12 درصد جذب شدند و اینها در حالیست كه سازمان ها نیاز به این نیروها دارند اما اولویت جذب نیروی آنها متفاوت است.
این كارشناس اقتصادی با انتقاد از وضعیت داده ها در اطلاعات مكانی گفت: اكثر این اطلاعات برداشت شده است و سازمان ها تنها اقدام به ثبت و ذخیره سازی این داده ها می كنند و علاوه بر این، نگاه امنیتی به این داده ها وجود دارد.
وی اظهار داشت: اكنون كشور آمادگی آن را دارد كه 48 درصد اطلاعات مكانی را پیاده سازی كند اما باید تلاش كنیم مدیران را با كارایی این اطلاعات آشنا و سرمایه بخش خصوصی را جذب آن كنیم.
حسین آبادی طرح مساله در شورای عالی نقشه برداری كشور و دریافت مصوبه، طرح مساله در هیات وزیران و ارائه گزارش از وضعیت این حوزه و پیگیری موضوع جهت تدوین لایحه و ارسال آن به صورت ماده واحده به مجلس را از جمله راهكارهای بهبود وضعیت داده های مكانی در كشور عنوان كرد.
اقتصام**9132*2025