آهوی مغان؛ از انقراض تا احیا

تا سال 1350 تعداد زیادی آهو در اغلب دشت‌ های كشور از جمله مغان مشاهده می شد، اما اكنون نسل آن در تمامی مناطق كه تحت حفاظت نیستند نابود شده و تنها گونه هایی از آن تحت حفاظت شدید محیط زیست برای احیای دوباره نگهداری می شود.
علی؛ پیرمرد مغانی در كناره ارس به خبرنگار ایرنا گفت: آن زمان كه نوجوان بوده به هنگام ماهیگیری گله های آهوی مغان را كه برای آب خوری به این رودخانه می آمدند تماشا می كردیم .
وی افزود: مدت زمان زیادی نگذشت كه جلگه زیبای مغان كه به واسطه حضور آهوی مغان مسحور كننده بوده و چشم هر رهگذر و بیننده ای را نوازش می كرد با شكار بی رویه محو و نابود شد.
جیران؛ زن میانسال در پاسخ خبرنگار ایرنا در باره اسمش گفت: تنها دختر خانواده بودم و به تاسی از زیبایی آهوی مغان نامم را جیران گذاشتند، در زمانی نه چندان دور بوی ناف آهوی مغان كه خوش بوترین بوی روی زمین است فضای مغان را فرا می گرفت و به علت خوش بویی و زیبای سحرانگیز این جانور اهالی مغان بیشتر نام جیران (آهو و مارال) را برای دختران نوزاد خود انتخاب می كردند.
وی بیان كرد: مدت ها بود كه دیگر از آهوی مغان در منطقه خبری نشد و كودكان توصیف زیبایی این جانور منحصر بفرد را از مادر بزرگان و پدربزرگ های خود شنیدند اما با اقدام هایی كه در سال های اخیر انجام شده گویا آهوی مغان به جلگه مغان بازگشته است.
محمد خداپرست مدیركل حفاظت زیست استان اردبیل در بازدید خبرنگاران استان از سایت احیا و تكثیر آهوی مغان به تفصیل از زمان و علل انقراض این گونه جانوری در مغان سخن گفت: در سال 1351 تعداد 250 راس آهو در دشت مغان سرشماری شد، اوایل سال 1357 جمعیت آن به 25 راس و در سال 1358 به 6راس رسید و در بهار 1359 تلاش كارشناسان و محیط بانان به نتیجه نرسیده و هیچ اثری از آهوی مغان در منطقه مشاهده نشد و از آن پس این گونه در لیست گونه های منقرض شده استان قرار گرفت.
وی افزود: با حذف آهوی جلگه مغان از چرخه طبیعی منطقه و بر هم خوردن محیط زیست طبیعی و از دست دادن یك گونه جانوری زیبا نگرانی اهالی منطقه و دوستداران طبیعت بیشتر شد و احیای نسل آن به مطالبه عمومی تبدیل گشت.
به گفته خداپرست، اداره كل حفاظت محیط زیست استان در سال 1389 با به ثبت رساندن منطقه حفاظت شده مغان و با فنس كشی محدوده ای به مساحت حدود 40 هكتار در داخل این منطقه در نزدیكی روستای ' علم لو ' شهرستان پارس آباد نسبت به انتقال تعدادی آهو از دشت سهرین استان زنجان اقدام و به صورت نیمه طبیعی تصمیم به احیای آهوی دشت مغان كرد.
وی اظهار داشت: در همان سال در مجموع 6 راس آهو به سایت احیا و تكثیر مغان انتقال داده شد و پس از چند سال اكنون تعداد آنها به 38 راس رسیده كه از نظر تركیب جمعیتی نصف آن نر و نیم دیگر ماده است.
وی با اشاره به اینكه منطقه حفاظت شده سایت آهوی مغان جزو یكی از بهترین سایت های سازگار با محیط زیست جهت احیای این گونه در كشور است، بیان كرد: سایت تكثیر آهوی مغان محل پرورش و نگهداری یكی از گونه های در معرض تهدید منطقه جایی است كه بچه آهوها باید با اقدامات امنیتی مختلف از تهدید شكار حفاظت شوند و بتوانند نسل خود را احیا كرده و روزهای شیرین گشت و گذار گله ای را از نو زنده كنند.
خداپرست اضافه كرد: خوشبختانه امروز طرح احیای آهوی مغان به عنوان بزرگ‌ ترین طرح زیست محیطی منطقه‌‌ای و ملی بعد از سال‌‌ها انتظار تحقق یافته است.
مدیر كل حفاظت محیط زیست استان اردبیل پیش بینی كرد با توجه به اینكه این گونه جانوری اصولا دوقلو زا هستند تا پایان امسال تعداد آنها به 60 راس برسد.
خداپرست همچنین از آماده شدن برای رها سازی آهوان مغان خبر داد و افزود: با فراهم شدن زیر ساخت های لازم به صورت آزمونه (پایلوت ) نسبت به رها سازی تعدادی از این آهوها اقدام خواهد شد تا آنها به طور كاملا طبیعی و آزاد در منطقه حفاظت شده به زندگی خود ادامه دهند.
وی گفت: بدون شك رهاسازی آهوان سایت مغان باعث توسعه صنعت گردشگری منطقه خواهد شد و سالانه هزاران نفر گردشگر از اقصی نقاط كشور از این منطقه بكر و دیدنی بازدید خواهند كرد.
خداپرست با بیان اینكه فرهنگ سازی و آموزش و توجیه جوامع محلی منطقه از ضروریات انجام این كار است، اظهار داشت: همچنین احداث چندین پاسگاه در نقاط مختلف این منطقه برای محافظت شبانه روزی از این گونه زیبا و خرامان پیش بینی شده كه امیدواریم اعتبار لازم برای اجرای آن در اختیار محیط زیست استان قرار گیرد.
وی ادامه داد: مساحت كل منطقه حفاظت شده مغان 35 هزار هكتار است كه 37 هكتار آن سایت احیا و تكثیر آهو بوده و فنس كشی شده و نصف سایت در محدوه جغرافیایی شهرستان پارس آباد و نصف دیگر آن در محدوه جغرافیایی شهرستان بیله سوار قرار دارد.
كارشناسان و دوستداران محیط زیست با توجه به بار نشستن تلاش ها برای احیای آهوی مغان تاكید می كنند كه وقتی تولد هر آهو به منزله شدت گرفتن روزنه امید احیای كامل این گونه در معرض تهدید است، نباید گذاشت زیبایی بیش از حد این گونه بلای جانش شود و گرفتار زخم های بی تدبیری و نابودی ناآگاهان گردد چرا كه تهدید همچنان پابرجاست و وسوسه دیروز شكارچیان چندان افول نكرده است.
به گفته آنها، باید وسوسه شكار و تخریب طبیعت زیست جانوران را از خود دور كرده و راه به خطا رفته را تكرار نكنیم تا آهوی زیبای مغان دوباره با طبیعت آشتی كند و به دامن طبیعت برگردد.
باید كاری كرد كه از این به بعد شاهد سیر صعودی این گونه در طبیعت باشیم نه سیر نزولی آن و با این كار اشتباه و خطای گذشته خود را جبران و اصلاح كنیم، با طبیعت مهربان باشیم و مهربانی را تمرین و ممارست كرده و زخم بر طبیعت نزنیم تا آهوی مغان دوباره آزادانه در زمین مادری خود بخرامد.
در استان اردبیل بیش از 257 گونه پرنده ، 46 گونه پستاندار ، 29 گونه خزنده ، 7گونه دو زیست و 18 گونه ماهی وجود دارد.
تنوع گیاهی استان اردبیل شامل یك هزار و 200 گونه با 400 گونه دارای ارزش دارویی ، 98 گونه انحصاری و 19 گونه نیز در معرض تهدید و آسیب است.
گزارش : نعمت محسن زاده
6130/6016