به گفته كارشناسان ،جهانی شدن، فرایند اجتناب ناپذیری است كه از قرن نوزدهم آغاز شده و در قرن بیستم سرعت گرفته و همچنان با سرعت به تكامل خود ادامه می دهد و این فرایند در زمینه های مختلف ظهور و بروز كرده تا جایی كه امروز در عرصه فرهنگ و ارزش ها خود را به عنوان مبنایی ترین پایه و ستون شكل گیری نظام اجتماعی نشان می دهد و مهم اینكه جریان ارتباطات از مرزهای ملی فراتر رفته و شمار كاربران آن روز به روز در حال افزایش است.
آنان معتقدند كه این تكنولوژی های مدرن كه كاركردهای عمدتا مثبتی را به د نبال خود داشته اند از مرزهای جغرافیایی عبور و به عمق مرزهای ارزشی، فرهنگی و نظام های اجتماعی نفوذ كرده و تاثیر زیادی بر جامعه گذاشته اند، به گونه ای كه امروزه رسانه و میزان و ضریب نفوذ آن می تواند در ساختار سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هر كشوری نقش عمده ای را ایفا كند.
این عده براین باورند ، رسانه ها در شكل دهی افكار عمومی نقش تاثیرگذاری را دارند كه می توانند نظام های اجتماعی را تحت تاثیر عملكردهای مثبت و منفی خود قرار دهند و از آنجایی كه مردم غالبا از دریچه رسانه ها به مسائل می نگرند پس بهره گیری از شاخص ها و كاركردهای مثبت و اقدام در جهت رفع ضعف ها و كاستی موجود رسانه ای می تواند در فرهنگسازی و اگاهی بخشی جامعه كمك شایانی كند.
خبرگزاری جمهوری اسلامی در كرمان در میزگرد ایرنا با حضور «مصطفی علیمهدی» دكترای مدیریت رسانه، «عباس تقی زاده» دكترای مدیریت ارتباطات و «محمد لطیف كار » مدیر مسئول هفته نامه استقامت و فردای كرمان به تاثیر رسانه های دیجیتالی و شبكه های اجتماعی در فروپاشی نظام اجتماعی و راهكارهای مقابله با كاركردهای منفی آن پرداخته است.
** شكل گیری ساختارهای اجتماعی حول فضای مجازی
عباس تقی زاده با اشاره به اینكه گاهی سرعت تغییرات اجتماعی را به دلیل وجود پرشمار شبكه های اجتماعی شاهد هستیم؛ گفت: این سرعت در هر جامعه پویا، قابل احساس و تغییر است.
استاد دانشگاه فرهنگیان كرمان افزود: از هر رسانه ای كه استفاده می كنیم و هر فناوری كه وارد زندگی ما می شود بر روی زندگی و رفتار ما تاثیر دارد و رسانه های جدید بیشترین تاثیر را گذاشته اند زیرا نسبت به گذشته برای كاربر بیشتر در دسترس هستند.
تقی زاده با اشاره به اینكه در برخی كشورها از قبیل مصر و تونس تحت تاثیر رسانه های مجازی فروپاشی اجتماعی رخ داد و نظام سیاسی آن كشورها دچار تغییر شد ، گفت: در آن دوره هر چند كه نقش پررنگی به رسانه های اجتماعی داده شده، اما پژوهشگران می گویند: رسانه ها در این مورد زیاده روی كردند.
این فعال حوزه رسانه خاطرنشان كرد: تا زمانی كه بستر اجتماعی و فرهنگی یك پدیده فراهم نباشد؛ رسانه های مجازی و دیجیتالی نمی تواند كاری انجام دهند.
وی با بیان اینكه در دوره ای قرار داریم كه دسترسی همگان به فضای مجازی افزایش یافته و ساختارهای اجتماعی حول این فضا در حال شكل گیری است گفت: این مهم سبب افزایش سرعت تغییرات و به هم خوردن نظم سنتی شده است.
** ضرورت تناسب سازی با تغییرات فناورانه
این استاد دانشگاه براین باور است كه در شرایط كنونی سیستم سیاست گذاری كشور باید متناسب با تغییرات فناورانه برنامه ریزی های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خود را با فضای اجتماعی جدید تنظیم كند.
تقی زاده با اشاره به اینكه 80 میلیون جمعیت كشور دسترسی همگانی به فضای مجازی را دارند خاطرنشان كرد: وظیفه دولتمردان این است كه فراوانی جمعیتی یاد شده را به صورت سنتی مدیریت كنند و به ارتباطات مجازی آن ها نیز توجه شود و علاوه بر این ارتباط با جمعیت جهانی را نیز مدیریت كند.
وی بیان كرد: بخشی از شكل گیری نظام اجتماعی جدید در حوزه بومی و جهانی است و بسیاری از پدیده های بومی در حال جهانی شدن هستند و شماری از پدیده های جهانی در شرایط بومی ما تاثیر می گذارند.
** افزایش قدرت كنش گران فرهنگی، اجتماعی و سیاسی توسط رسانه های جدید
تقی زاده در تایید صحبت های صاحبنظران این میزگرد، گفت: رسانه های جدید قدرت كنش گران فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را افزایش داده اند و مولفه های قدرت و شیوه حكمرانی دولت ها تغییر كرده و در واقع چالشی جدید به وجود آمده است.
استاد دانشگاه فرهنگیان كرمان ادامه داد: در حالت سنتی دولت ها تعیین كننده هستند اما در زمان حاضر در فضای مجازی موج هایی ایجاد می شود كه می توانند مخرب و یا سازنده باشند.
وی افزود: كنش گران فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نسبت به گذشته قدرت پیدا كرده اند و این امر سبب وارد آمدن آسیب به نظام اجتماعی شده است زیرا هویت افراد در فضای مجازی مشخص نیست.
** آسیب عمده فضای مجازی نقض حریم خصوصی
تقی زاده با اشاره به دیگر آسیب های فضای مجازی گفت: یكی از آسیب های عمده این فضا نقض حریم خصوصی است زیرا پدیده ها در فضای مجازی در عین خصوصی بودن، عمومی هستند و بازنشر اطلاعات در گروه های خصوصی به راحتی منتشر می شود و این تداخل حریم خصوصی و عمومی در روابط اجتماعی ما تاثیر می گذارد.
این فعال رسانه ای بیان داشت: مخاطبان فضای مجازی در معتبر بودن میزان محتوای این فضا تردید دارند و به راحتی نمی توانند مطالب را مورد ارزیابی قرار دهند و لذا تشخیص این موضوع سخت است.
**دشواری گزینش گری اطلاعات در فضای مجازی
استاد علوم ارتباطات با بیان اینكه گزینشگری اطلاعات در فضای مجازی سخت شده ، تصریح كرد: در فضای مجازی و رسانه های جدید میزان انتشار مطلب و خبر بسیار زیاد است كه سبب كاهش قدرت پردازش كاربر می شود زیرا در معرض بسیاری از اطلاعات ناخواسته قرار می گیرند.
تقی زاده با تاكید بر اینكه همه پدیده ها می تواند نظام اجتماعی را دچار اختلال كند گفت: اگر نتوانیم اصول مسائل اجتماعی،فرهنگی و سیاسی خود را متناسب با تغییرات فناوری مدیریت كنیم، دچار آسیب می شویم زیرا حوزه سیاست گذاری در كشور عقب تر از ورود فناوری بوده است كه این امر سبب شده میزان آسیب ها بیشتر شود، در حالی كه بهتر است با آینده نگری جبران گذشته را انجام دهیم و سیاستگذاری ارزشمندی را در همه ابعاد داشته باشیم.
** كاركردهای مثبت و منفی رسانه های دیجیتال بر ساختارهای اجتماعی
مصطفی علیمهدی كارشناس مدیریت رسانه و استاد علوم ارتباطات هم در میزگرد ایرنا با اشاره به تعریف نظام اجتماعی گفت: این نظام چارچوبی منظم از ساختارهای اجتماعی و شهروندان است كه در یك ساختار منظم كنش اجتماعی دارند.
وی با اشاره به تاثیر فضای مجازی و رسانه های دیجیتال بر ساختارهای اجتماعی افزود: فضای مجازی و رسانه های دیجیتال كاركرد مثبت و منفی بر ساختارهای اجتماعی دارند وسبب تحول در این ساختار می شوند.
علیمهدی با اشاره به اینكه برخی معتقدند كه ماهیت تكنولوژی رسانه، پیام است گفت: با این موضوع بطور 100درصد موافق نیستم چرا كه بخش قابل توجه ای از رسانه محتوا است كه رسانه را به عنوان یك ابزار برای صاحبان رسانه تبدیل می كند.
وی با اشاره به كاركردهای مثبت فضای مجازی و رسانه های دیجیتال بر تقویت نظام اجتماعی گفت: افزایش سرعت انجام خدمات الكترونیكی یكی از كاركردهای فضای مجازی است كه این مهم سبب سرعت بخشیدن به خدمات می شود و از بی نظمی خدمات در جامعه پیشگیری می كند.
**افزایش شفافیت مهم ترین كاركرد مثبت فضای مجازی است
وی دسترسی آسان به اطلاعات را كاركرد مثبت دیگر فضای مجازی برشمرد و بیان كرد: افزایش شفافیت مهم ترین كاركرد مثبت این فضا است كه به نوعی تقابل ارتباطات افقی و عمومی است و معتقدم كمر ارتباطات عمومی به واسطه ایجاد ارتباطات افقی در فضای مجازی شكسته شده یعنی مخاطب یك سو نداریم.
علیمهدی ادامه داد: جریان فضای مجازی در اندازه زیادی می تواند به شفاف سازی كمك كند یعنی اینكه اگر روزی مدیری حقوق نجومی دریافت می كرد كسی مطلع نمی شد ،اما هم اكنون دسترسی مردم عادی به منابع راحت شده و هر فرد می تواند یك مخبر در جامعه باشد .
این فعال حوزه رسانه افزود: اگر افزایش شفافیت سازی در همه عرصه ها به ویژه در مسائل اقتصادی رخ دهد به همان میزان به نظام اجتماعی و ایجاد اعتماد برای شهروند كمك می كند و به نظم اجتماعی قوت بیشتری می بخشد.
**بحران هویت در فضای مجازی كاركرد منفی این فضا است
وی بحران هویت در فضای مجازی را اصلی ترین كاركرد منفی این فضا دانست و گفت:این امر گاهی به بحران هویت اجتماعی و فرهنگی تبدیل می شود و متوقف در هویت فردی نمی شود و در واقع این بحران به نظام اجتماعی ضربه وارد می كند.
علیمهدی با اشاره به اینكه تقلیل مفاهیم یا سطحی شدن به واسطه استفاده از مجازی شدن یكی دیگر از كاركردهای منفی این فضا است ،خاطرنشان كرد: گاهی اوقات خواننده در این فضا فقط سریع مطالب را مطالعه می كند و به عمق مفاهیم تامل نمی كند كه معتقدم یك فرهنگ 'بزن در رو' است و به مرور این فرهنگ نهادینه می شود و سبب كاهش تاب آوری جوانان در برخورد با مسائل می شود.
**برخی از شایعات ساده امنیت خاطر مردم را به خطر می اندازد
اعلیمهدی اعتماد و امنیت خاطر را از دیگر كاركردهای منفی این فضا عنوان كرد و گفت: اعتبار سنجی مطالب در فضای مجازی ضعیف و دروغ و شایعه در این فضا زیاد است كه این امر سبب بهم ریختن امنیت خاطر مخاطبان می شود.
این فعال رسانه ای با اشاره به اینكه برخی از شایعات ساده امنیت خاطر مردم را به خطر می اندازد تصریح كرد: بحث های امنیتی این نیست كه تیراندازی شود ، اگر شهروند احساس كند اتفاقی قرار است رخ دهد، امنیت ذهنی شهروند بهم می ریزد و كنش های اجتماعی را تحت تاثیر قرار می دهد.
**شایعات نظم اجتماعی را مختل می كنند
علیمهدی گفت : شایعات نظم اجتماعی را مختل می كند و هر فرد بدون پرداخت هزینه در فضای مجازی به راحتی می تواند به شایعات دامن بزند كه این خود می تواند به تضعیف بنیان های اجتماعی در یك جامعه منجر شود.
وی با اشاره به اینكه بهم ریختگی معانی و مفاهیم از دیگر كاركرد منفی فضای مجازی است، خاطرنشان كرد: احترام در فضای اجتماعی به یك هنجار تبدیل شده و به مرور در شخصیت استفاده كنندگان این فضا تاثیر می گذارد.
** فضای مجازی لجام گسیخته است
مدیر مسئول هفته نامه استقامت و فردای كرمان نیز در میزگرد ایرنا با اشاره به اینكه رسانه‌های دیجیتال ابزارهای جدید اطلاع رسانی هستند، اظهار داشت: این رسانه‌ها دسترسی مردم را به نظام اطلاع رسانی بیشتر و گسترده تر می كنند.
محمد لطیف كار با بیان اینكه با وجود این ابزارها پوشش اخبار با كیفیت، سرعت و دقت بیشتری انجام می‌شود ،تصریح كرد: این رسانه‌ها موجب شده‌اند؛ هیچ شهروندی از جریان خبرها دور نماند و در نتیجه امكان مشاركت و نظارت اجتماعی مردم به طرز چشمگیری افزایش یابد.
مدیر مسئول هفته نامه استقامت خاطرنشان كرد: با این وصف، اگر حضور این رسانه‌ها با فرهنگسازی و صیانت از حقوق شهروندی همراه نباشند و نظارت صحیحی هم بر رفتار اجتماعی اعمال نشود، بیم آن می‌رود كه این رسانه‌های جدید به‌جای تاثیرگذاری مثبت بر جامعه، موجب اغتشاش در نظام اطلاع‌رسانی بشوند.
لطیف كار ادامه داد: معتقدم رسانه‌های دیجیتال فی نفسه نه خوب و نه بد هستند؛ بلكه این ما هستیم كه باید برای بهره گیری از این ابزارهای كارآمد خودمان را آماده بكنیم.
وی خاطرنشان كرد: در شرایط كنونی معتقدم فضای مجازی لجام گسیخته است و هیچ نقشه راهی برای بهره برداری مفید و بهینه از این فضا نداریم.
**ابزارهای مدرن و دیجیتال در ادامه نظام رسانه‌ای تقویت شوند
مسئول هفته نامه استقامت و فردای كرمان تصریح كرد: به نظرمن ابزارهای مدرن و دیجیتال باید در ادامه نظام رسانه‌ای و در جهت تقویت و كیفیت بخشی مورد بهره‌برداری قرار بگیرند.
لطیف كار ادامه داد: مقصودم مخالفت بی‌برنامه و به منظور تهدید نظام اطلاع رسانی نیست؛ چون در زمانه ای زندگی می كنیم كه این ابزارها رو به پیشرفت هستند و می توانند ما را در راه رسیدن به یك جامعه آگاه و آزاد كمك كنند.
**سیاست روشن و نقشه راهی در فضای مجازی در اختیار نداریم
وی با بیان اینكه مشكل امروز ما این است كه سیاست روشن و نقشه راهی در اختیار نداریم گفت: رسانه های بی نام و نشان و بی هویت و خودسر هر روز نقش بیشتری پیدا می كنند این رسانه‌ها می توانند نظام اطلاع رسانی را مخدوش و موجب سلب اعتماد مردم از رسانه های حرفه ای شوند.
مسئول هفته نامه استقامت و فردای كرمان بیان كرد: راهكار این است كه باید برای حضور مفید و حرفه ای این رسانه های جدید، قوانین و مقررات لازم را به منظور تقویت آگاهی و مشاركت بیشتر شهروندان در مدیریت جامعه وضع كنیم.
**رسانه ها موثرترین سد مقابله با فساد در جامعه هستند
لطیف كار تصریح كرد: رسانه‌ها در دنیای امروز، به خاطر نقش اطلاع رسانی خود، موثرترین سد مقابله با فساد هستند.
وی گفت: این درست است كه نهادهای نظارتی و قضایی وظیفه مقابله با انواع فسادهای اجتماعی و اقتصادی را دارند؛ اما همین امر هم باید با اطلاع‌رسانی درست و دقیقی همراه باشد.
این فعال رسانه ای معتقد است كه رسانه ها با انتشار اطلاعات به نقش واقعی مردم در مدیریت جامعه بها می دهند.
با مرور آنچه كه افراد صاحبنظر در این میزگرد در خصوص كاركردهای منفی و مثبت رو به فرونی نهادن شبكه های اجتماعی در حوزه اطلاع رسانی اشاره داشتند اگر برنامه ریزان به لحاظ تقویت زیرساخت های فنی و تولید محتوایی خود را متناسب با این روند رشد ندهند ممكن است كاركردهای منفی فضای مجازی و رسانه های دیجیتال زنگ خطر فروپاشی ساختارهای نظام اجتماعی را بصدا درآورد.
9895/ 5054
تاریخ انتشار: ۲۲ مرداد ۱۳۹۷ - ۰۸:۴۳
كرمان - ایرنا - شبكه های اجتماعی و رسانه های دیجیتال در صورت نبود آمادگی فرهنگی، ضعف اطلاع رسانی عمومی و تقویت نشدن بنیان های فرهنگی و بی توجهی به ارزش ها می توانند نقش موثری در فروپاشی نظام اجتماعی داشته باشند.